Ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις με συμπαραγωγές με μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα, όπως η Βασιλική Οπερα του Λονδίνου, παραστάσεις επιπέδου, αξιοποίηση του εγχώριου δυναμικού, αναβάθμιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και συνεργασίες με εξαίρετους καλλιτέχνες (Γιάννης Κόκκος, Θόδωρος Τερζόπουλος, Γιάννης Κουνέλλης). Δικαίως, λοιπόν, ανανεώθηκε η θητεία του καλλιτεχνικού διευθυντή Μύρωνα Μιχαηλίδη

Της Μαρίνας Κουβέλη

^[1]Δεν προλαβαίνεις να ανοίξεις τον φάκελο και το βλέμμα καρφώνεται στη φράση «πρεμιέρα στο νέο κτίριο στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Μετά από πολλές προσπάθειες και πολυετή αναμονή, η Λυρική Σκηνή επιτέλους μπήκε στην τελική ευθεία: την περίοδο 2015/16 θα δούμε την πρώτη της παράσταση στη νέα στέγη. Γι’ αυτό και το πρόγραμμα που έχει καταρτίσει για την επόμενη πενταετία είναι αντάξιο των νέων δεδομένων. Εχει λαμπρά ονόματα (με πρώτο και καλύτερο αυτό του καταξιωμένου Ελληνα καλλιτέχνη Γιάννη Κόκκου, ο οποίος είναι ο καλλιτεχνικός σύμβουλος του οργανισμού), προγραμματισμό που την κατατάσσει στην αφρόκρεμα των λυρικών θεάτρων, εξωστρέφεια που τη φέρνει και πάλι μια ανάσα από την κοινωνία και συμπαραγωγές με μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα. Και τι ευτυχής σύμπτωση, όσο οι άνθρωποι της Λυρικής εξηγούσαν χθες τους βασικούς άξονες του πενταετούς πλάνου τους, ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Πάνος Παναγιωτόπουλος, επιβράβευε εμπράκτως τον οργανισμό, αποκαλύπτοντας την ανανέωση της θητείας του καλλιτεχνικού διευθυντή της, Μύρωνα Μιχαηλίδη (η τωρινή του λήγει στις 3 Φεβρουαρίου 2014) για άλλα τρία χρόνια.

«Είναι μεγάλη πρόκληση για έναν καλλιτεχνικό οργανισμό με λαμπρή παράδοση να μπορεί να αποδεικνύει ότι ανταποκρίνεται στις σημερινές απαιτήσεις», είπε ο Π. Παναγιωτόπουλος. «Η Λυρική ανταποκρίνεται. Οι καιροί άλλαξαν, οι μόδες ήρθαν και παρήλθαν, αλλά εκείνη εξακολούθησε να αποτελεί ένα κύτταρο προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο και την τέχνη. Δεν προσφέρει μόνο καλλιέργεια μυαλού και συναισθήματος αλλά και κοινωνική συνοχή με τις δραστηριότητες που πραγματοποιεί».

Το πρόγραμμα είναι σε μεγάλο βαθμό έτοιμο (με τις προσαρμογές που ενδεχομένως θα επιβάλει η αυξομείωση της κρατικής επιχορήγησης), γεγονός που επιτρέπει στη Λυρική να συνδιαλέγεται πια απολύτως προετοιμασμένη με τους ξένους οργανισμούς. «Δεν περιμένουμε τα επίσημα εγκαίνια του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για να δράσουμε», ξεκαθάρισε ξεκινώντας την ομιλία του ο Μ. Μιχαηλίδης. «Εχουμε προγραμματίσει έναν πολύπτυχο καμβά στρατηγικού καλλιτεχνικού σχεδιασμού με υψηλής αισθητικής παραγωγές, εντυπωσιακές αναβιώσεις οπερατικών αριστουργημάτων και νέες φιλόδοξες παραγωγές, συνεργασίες που θα τονώσουν την ελληνική δημιουργία. Ο συγκεκριμένος μακρόπνοος προγραμματισμός καθιστά την ΕΛΣ ισότιμο συνομιλητή με ξένους οργανισμούς».

Στα χρόνια που μεσολαβούν ώς τη μεταφορά στη νέα στέγη, η ΕΛΣ θα ακολουθήσει την εξωστρεφή πολιτική με δράσεις εκτός σκηνής που δοκιμάστηκαν κι έχουν τεράστια ανταπόκριση. «Η επένδυση στον πολιτισμό είναι ίσως το ισχυρότερο όπλο σε περιόδους οικονομικής ύφεσης. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες δεν πρέπει να αποτελούν πολυτέλεια για το κοινωνικό σύνολο, δεν οφείλουν να εμπεριέχουν μέσα τους κοινωνικές, ταξικές και οικονομικές διαφορές. Το έργο μας θέλουμε να αφορά όλους τους πολίτες, μηδενός εξαιρουμένου», πρόσθεσε ο Μ. Μιχαηλίδης.

Βασικοί άξονες, λοιπόν, για την πενταετία 2014-2019 είναι οι εξής:

1. Η ανάπτυξη ενός βασικού ρεπερτορίου όπερας με νέες παραγωγές και αναβιώσεις επιτυχημένων παλαιότερων. Στη νέα σκηνή της ΕΛΣ θα παρουσιάζονται 14 -16 παραγωγές όπερας, οπερέτας και μπαλέτου ανά καλλιτεχνική περίοδο. Εξ αυτών, τρεις έως πέντε θα είναι νέες παραγωγές, ενώ οι υπόλοιπες θα προέρχονται από τη «δεξαμενή» του σταθερού ρεπερτορίου που έχει ξεκινήσει να αναπτύσσει η ΕΛΣ στο πρότυπο των μεγάλων λυρικών θεάτρων εναλλασσόμενου ρεπερτορίου. Στη «δεξαμενή» των 20 βασικών τίτλων όπερας θα μπουν σίγουρα παραγωγές όπως Ριγολέτος, Φάουστ, Σικελικός εσπερινός, Μαγικός αυλός, Τόσκα κ.ά. Η δεξαμενή θα εμπλουτίζεται με τις νέες παραγωγές, ενώ στο πλαίσιο της διεύρυνσης του ρεπερτορίου προγραμματίζεται μια παραγωγή μπαρόκ όπερας ετησίως.

Στις παραγωγές που βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας πρωταγωνιστικό ρόλο θα παίζει ο Γιάννης Κόκκος, ο οποίος θα σκηνοθετήσει -για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε κλειστό χώρο- το βαγκνερικό έργο «Τριστάνος και Ιζόλδη» (Μέγαρο Μουσικής, αρχές 2015). Επιπλέον, ο διακεκριμένος σκηνοθέτης θα σκηνοθετήσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στη νέα πλέον στέγη της ΕΛΣ, την επικών διαστάσεων βαγκνερική τετραλογία «Το δαχτυλίδι του Νιμπελούνγκεν». Το εμβληματικό έργο θα παρουσιαστεί σε τέσσερα αυτοτελή κομμάτια με πρώτο έργο τον «Χρυσό του Ρήνου» (καλλιτεχνική περίοδος 2015/16), τη «Βαλκυρία» (2016/2017), τον «Ζίγκφριντ» (2017/18) και, τέλος, το «Λυκόφως των θεών» (2018/19).

Επίσης, στο πλαίσιο των νέων παραγωγών εντάσσεται, σε παγκόσμια πρώτη, η νέα όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη «Η φόνισσα» (βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, φθινόπωρο 2014 – Μέγαρο Μουσικής). Επίσης, ο Θωμάς Μοσχόπουλος θα ανεβάσει το παραμυθένιο «Χάνσελ και Γκρέτελ» του Ενγκελμπερτ Χούμπερντινκ (2016, νέο κτίριο).

Παράλληλα, από το 2014 μέχρι το 2019, προετοιμάζονται τίτλοι όπερας που σπάνια παρουσιάζονται στην Ελλάδα («Ελεύθερος σκοπευτής» του Καρλ Μαρία φον Βέμπερ, «Κορίτσι της Δύσης» του Πουτσίνι, «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαρλ Γκουνό, «Από το σπίτι των νεκρών» του Λέος Γιάνατσεκ, «Πελλέας και Μελισσάνθη» του Κλοντ Ντεμπισί, «Σαλώμη» και «Ηλέκτρα» του Στράους, «Φάλσταφ» του Βέρντι).

Εν τω μεταξύ στο ρεπερτόριο του μπαλέτου, θα παρουσιαστούν και λιγότερο γνωστά μπαλέτα ή και νέες χορογραφίες σε μουσική Ελλήνων συνθετών (Νίκος Σκαλκώτας, Μάνος Χατζιδάκις) και ξένων (Γκιόργκι Λίγκετι).

2. Κατά την περίοδο μετάβασης, η ΕΛΣ θα συνεργαστεί με κορυφαία λυρικά θέατρα όπως η Βασιλική Οπερα του Λονδίνου. Στις νέες εγκαταστάσεις θα παρουσιαστούν η «Τουραντότ» του Πουτσίνι σε σκηνοθεσία του φημισμένου Αντρέι Σέρμπαν (2015/16) και ο «Ευγένιος Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι σε σκηνοθεσία του διευθυντή της Royal Opera House, Κάσπερ Χόλτεν (2016/17).

H ΕΛΣ θα συνεργαστεί επίσης με την Αρένα της Βερόνας και το θέατρο Fenice της Βενετίας παρουσιάζοντας στο νέο κτίριο (2015/16) σε συμπαραγωγή την όπερα «Οι Καπουλέτοι και οι Μοντέκοι» του Μπελίνι (σκηνοθεσία Αρνό Μπερνάρ). Στο πλαίσιο της συνεργασίας με την Εθνική Οπερα της Ουαλίας θα παρουσιαστεί (Μάρτιος 2015, Ολύμπια) η «Πονηρή αλεπουδίτσα» του Λέος Γιάνατσεκ (σκηνοθεσία Ντέιβιντ Πάουτνι).

3. Η αξιοποίηση καλλιτεχνών με διεθνή σταδιοδρομία όπως οι: Μυρτώ Παπαθανασίου, Αλεξία Βουλγαρίδου, Δημήτρης Τηλιακός, Αρης Αργύρης, Δημήτρης Πίτας, καταξιωμένοι σκηνοθέτες όπως ο Θόδωρος Τερζόπουλος, εικαστικοί σαν τον Γιάννη Κουνέλλη και χορογράφοι (Αντώνης Φονιαδάκης).

4. Η ανάδειξη της ελληνικής δημιουργίας με παρουσιάσεις έργων των Σαμάρα, Καλομοίρη, Μητρόπουλου, Λαμπελέτ, Ριάδη, Λαυράγκα, Παπαϊωάννου, Σισιλιάνου, Αντωνίου, Κουρουπού. Η «Αδελφή Βεατρίκη» του Δημήτρη Μητρόπουλου σε λιμπρέτο του ποιητή Μορίς Μέτερλινκ (2016/7) θα είναι το πρώτο ελληνικό έργο που θα εγκαινιάσει το νέο κτίριο. Εχουν προγραμματιστεί επίσης: το δίπτυχο «Οιδίπους Τύραννος» του Στραβίνσκι και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Θεόδωρου Αντωνίου (2016/17, νέο κτίριο), oι «Δραπέτες της σκακιέρας» του Γιώργου Κουρουπού (Νοέμβριος 2014, Ολύμπια), το έργο «Μάρκος Μπότσαρης» του Παύλου Καρρέρ. Σημαντική θέση στο πρόγραμμα έχει η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή με τη μουσική του Δημήτρη Μητρόπουλου, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου και σκηνικά Γιάννη Κουνέλλη.

Παράλληλα, από το 2014 δρομολογείται Διεθνής Διαγωνισμός για σύνθεση νέου έργου όπερας με ελληνική θεματολογία – θα απευθύνεται σε Ελληνες και ξένους συνθέτες. Ο πρώτος διαγωνισμός θα έχει θέμα από τη νεοελληνική λογοτεχνία.

5. Η αξιοποίηση της μικρής σκηνής του νέου κτιρίου για τη στήριξη της νεανικής δημιουργίας. Αυτή η «εναλλακτική» σκηνή, χωρητικότητας 400 θέσεων, θα παραχωρείται για παραστάσεις ομάδων όπερας και θεάτρου, συναυλίες νέων καλλιτεχνών και ερασιτεχνικών ή πειραματικών θιάσων, με στόχο να υποστηριχθούν η νεανική δημιουργία και ο πειραματισμός. Σε συμφωνία έχουν ήδη έρθει με τις Οπερες των Ζητιάνων, την ομάδα Οper(Ο), την πρωτοποριακή Neuköllner Oper του Βερολίνου.

6.Η συνέχιση και η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και η αναβάθμιση της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ, η οποία θα στεγαστεί στο Κέντρο Πολιτισμού του Φαλήρου.

7. Θα ενταθούν οι Ανοιχτές Δοκιμές με την Ορχήστρα και το Μπαλέτο, τα λυρικά events σε απρόσμενους χώρους, οι νέες διαδρομές με το Λυρικό Λεωφορείο, οι παραστάσεις της Οπερας της Βαλίτσας σε πνευματικά κέντρα, μουσεία και δημοτικές βιβλιοθήκες.

8. Θα εξακολουθήσουν να αξιοποιούν τα προγράμματα ΕΣΠΑ, καθώς το μέχρι σήμερα εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα «Η όπερα διαδραστικά στα δημοτικά σχολεία», το διάστημα 2012-2013, κάλυψε 70 σχολεία σε όλη την Ελλάδα από το οποίο επωφελήθηκαν 21.000 μαθητές και 350 εκπαιδευτικοί (απορροφητικότητα κονδυλίων ΕΣΠΑ στο 93%).

Στον άξονα της αξιοποίησης των κοινοτικών κονδυλίων, τον Νοέμβριο του 2014 θα έχει ολοκληρωθεί το Εικονικό Εκπαιδευτικό Μουσείο Οπερας, ένα virtual μουσείο με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Προγραμματίζονται επίσης εικονικές (virtual) πρεμιέρες όπερας στην ελληνική περιφέρεια και το διαδίκτυο και virtual παραστάσεις παιδικής όπερας.