^[1]Με το «δώρο» των Χριστουγέννων να έχει πλήρως καταργηθεί στον δημόσιο τομέα, στον δε ιδιωτικό να αποτελεί συχνά τη μόνη εξασφαλισμένη -καθ’ ότι επιβεβλημένη από τον ποινικό κώδικα- καταβολή μισθοδοσίας, φυσική και αναμενόμενη είναι τούτες τις μέρες η έντονα νοσταλγική αναπόληση ενός παρελθόντος από το οποίο δεν μας χωρίζει ούτε καν πενταετία. Για την εποχή που οι βιτρίνες τραβούσαν όχι μόνο θεατές αλλά και πραγματικούς καταναλωτές με γεμάτα πορτοφόλια, με το πλαστικό χρήμα της τελευταίας δεκαετίας να δίνει μια πρόσθετη τεχνητή ώθηση στο γιορταστικό ξεφάντωμα. Ποιος θα μπορούσε να νιώθει τότε άβολα, πόσω μάλλον αποκλεισμένος; Από τη σημερινή οπτική γωνία, της «ανθρωπιστικής κρίσης» και της ακόμη πιο διάχυτης αλλά συγκαλυμμένης ανθρώπινης δυστυχίας, η καταφατική απάντηση στο ερώτημα ακούγεται σχεδόν βέβηλη.

Οπως σε όλα τα παραμύθια, έτσι κι εδώ η γλυκερή νοσταλγική αφήγηση προσπερνά ωστόσο με ύποπτη αφέλεια κάποιες πικρές αντιφάσεις. Ακόμη και τότε, στους καιρούς που (κατά τους κυβερνήτες μας) «συσσωρεύαμε λίπος», το καταναλωτικό όργιο δεν ήταν για όλους. Για τους λιγότερο προνομιούχους δε, το άγχος για τη διασφάλιση του επιπέδου κατανάλωσης που υπαγόρευε η προπαγανδιστική βιομηχανία του lifestyle, ώστε να είναι σε θέση να ακολουθήσουν τις κοινωνικές πρακτικές του περίγυρού τους και να μη βρεθούν αυτόματα εκτός κύκλου, δεν υπήρξε καθόλου λιγότερο ψυχοφθόρο από τη σημερινή αγωνία για την πληρωμή του ηλεκτρικού. Με τη μεγάλη -και καθοριστική- βέβαια διαφορά ότι τώρα πια οι χαμένοι δεν υφίστανται απλώς έναν άτυπο κοινωνικό αποκλεισμό: αντιμετωπίζουν το φάσμα της εξόντωσής τους, όχι μόνο ψυχικής αλλά και βιολογικής.

Πίσω στην «πλαστική» δεκαετία του 2000, οι αντιρρησίες επικέντρωναν τα πυρά τους στην εκκωφαντική αντίθεση που χαρακτήριζε τα κυρίαρχα τότε πρότυπα συμπεριφοράς μεταξύ διασκέδασης και εργασιακού χώρου (1-3), στη γενικότερη κενότητα του όλου μοντέλου (4-5) αλλά και στα πραγματικά κενά που προσπαθούσε να συγκαλύψει ο πολιτισμός τού shopping therapy (6-7,9). Η σύνδεση μεταξύ χριστιανικού εορτολογίου κι «εορτοδανείων» δεν περνούσε βέβαια απαρατήρητη, (8), όπως ασχολίαστη δεν περνούσε και η σχέση όλων αυτών με την πρωτόγνωρη κοινωνική ειρήνη της περιόδου (10-11). Οι αντιδράσεις μπορούσαν να πάρουν έτσι τη μορφή ανοιχτής καταγγελίας του αποχαυνωμένου κοινού (12-13). Υπενθυμίζοντας, μετά το κραχ του 2008, την οργανική σχέση της προϋπάρχουσας κουλτούρας με την ανάδυση των ακροδεξιών προταγμάτων (14).