Τα κοσμήματά του ήταν πραγματικά έργα τέχνης. Με αυτά ξεπέρασε τα σύνορα, κατέκτησε τα κέντρα μόδας όλου του κόσμου, στόλισε διασημότητες και έγινε μέλος ξένων Ακαδημιών. Αφήνει παρακαταθήκη ένα μοναδικό μουσείο κάτω από την Ακρόπολη

Της Εφης Μαρίνου

Τελικά όταν κάποιος θέλει να διαχειριστεί διακριτικά την προσωπική του υπόθεση, όσο «επώνυμος» κι αν είναι, θα τα καταφέρει. Απόδειξη, ο θάνατος του κορυφαίου και βραβευμένου Ελληνα χρυσοχόου Ηλία Λαλαούνη, προ ημερών. Επιθυμία της οικογένειας ήταν να μην κοινοποιηθεί το γεγονός, να μη λάβει δημοσιότητα ούτε καν η κηδεία περιφρουρώντας το πένθος της σε πολύ κλειστό κύκλο. Οπως θα ήθελε και ο ίδιος ο Ηλίας Λαλαούνης, άνθρωπος σεμνός και χαμηλών τόνων μέχρι το τέλος. Αφησε πίσω τη σύζυγό του, τέσσερις κόρες, δέκα εγγόνια κι ένα δισέγγονο.

Ο Ηλίας Λαλαούνης, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 93 ετών, είναι ο Ελληνας τεχνίτης που ταύτισε το κόσμημα με την τέχνη. Γεννήθηκε το 1920 στην Αθήνα και σπούδασε Οικονομικά και Νομικά. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘40, μόλις 20 ετών, εργάστηκε στην οικογενειακή επιχείρηση (του θείου του Ξενοφώντα Ζολώτα) αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του καταστήματος Ζολώτα στη Βουκουρεστίου. Το 1957 οργάνωσε στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης την πρώτη έκθεση κοσμημάτων, εμπνευσμένη από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό (μινωικά, μυκηναϊκά, νεογεωμετρικά, γλαύκες κ.ά).

Υπηρέτησε με πάθος την προσπάθεια αναβίωσης του κοσμήματος και οι πρωτοπόρες ιδέες του δημιούργησαν τομή στην εξέλιξη της τέχνης. Εμπνεόμενος από το Βυζάντιο και την αρχαία Ελλάδα, δούλευε πάνω σε διάφορα σχέδια παίρνοντας αφορμή από προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας και του πνεύματος. Οι σπουδές, το ταλέντο, η ευστροφία και η διαισθητικότητά του τον έσπρωχναν να ανατρέχει στην ουσία των πηγών του (πολιτισμούς της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής) με αποτέλεσμα να δημιουργεί πολλές «αρχαιολογικές» συλλογές.

Το 1968 ίδρυσε τη δική του εταιρεία, την Greek Gold-Ilias Lalaounis S.A. και η μαρκίζα στη Βουκουρεστίου μετονομάστηκε σε Η. Λαλαούνης Α.Ε. Γρήγορα η επιχείρηση επεκτάθηκε ανοίγοντας υποκαταστήματα σε ελληνικά νησιά και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες: Παρίσι, Ζυρίχη, Γενεύη, Λονδίνο. Κι αργότερα στη Νέα Υόρκη, το Τόκιο και το Χονγκ Κονγκ. Ο Ηλίας Λαλαούνης έχει βραβευτεί πολλές φορές στο εξωτερικό για τη δουλειά του, με αποκορύφωμα το βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών, ως το μοναδικό μέλος – κοσμηματοποιός που έχει εκλεγεί ποτέ.

Στη δεκαετία του ’70 συνέχισε την αναζήτησή του σε νέα σχέδια βασισμένα στη σύγχρονη τεχνολογία και βιολογία (αποκωδικοποίηση του DNA), την αστρονομία (κατάκτηση του Διαστήματος), τη φύση (αγριολούλουδα, κοχύλια, κύκνοι, δελφίνια). Η μεγάλη αναγνώριση ήρθε το 1991 σχεδιάζοντας το σπαθί με το οποίο έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Το 1998 το Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας φιλοξένησε έκθεση με κοσμήματά του καθώς και το Μουσείο Κοσμήματος στο Λονδίνο. Κοσμήματά του φόρεσαν διάσημες γυναίκες, από την Τζάκυ Ωνάση και την Παλόμα Πικάσο μέχρι την Μπάρμπαρα Στρέιζαντ και τη βασίλισσα Σοφία.

Το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη είναι το μοναδικό για το σύγχρονο κόσμημα στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1993 και άνοιξε για το κοινό τον Δεκέμβριο του 1994, ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός πολιτιστικού χαρακτήρα. Στεγάζεται στο παλιό εργαστήριο του Ηλία Λαλαούνη, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, αθηναϊκή κατοικία της δεκαετίας του ‘30, που ανακαινίστηκε από τον Βασίλη Γρηγοριάδη σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Bernard Zehrfuss. Σήμερα στεγάζει περισσότερα από 4.000 κοσμήματα και μικρογλυπτά από 50 συλλογές, σχεδιασμένες από τον ιδρυτή του Ηλία Λαλαούνη, μεταξύ του 1940 και του 2000.

Από το 2001 προστίθενται στις μόνιμες συλλογές κοσμήματα, μικρογλυπτά και έργα διακοσμητικών τεχνών από τον ελληνικό και άλλους πολιτισμούς, ενώ οργανώνονται περιοδικές εκθέσεις, πολιτιστικά και ερευνητικά προγράμματα και εκπαιδευτικές προτάσεις για παιδιά και νέους, εκδόσεις. Οι πολιτιστικές πρωτοβουλίες του επικεντρώνονται σε κοινωνικά προγράμματα για ειδικές ομάδες, όπως για μαθητές και άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και διαλέξεις και εργαστήρια για ενηλίκους. Επίσης σε θέματα διακοσμητικών τεχνών, στη χρυσοχοΐα, στον σχεδιασμό και την πρακτική της κατασκευής του κοσμήματος. Ενας ζωντανός, σύγχρονος οργανισμός που στοχεύει να εξελιχθεί σε διεθνές κέντρο προαγωγής της ιστορίας του κοσμήματος, της τέχνης της χρυσοχοΐας, αλλά και των διακοσμητικών και εφαρμοσμένων τεχνών.

Στο εκσυγχρονισμένο εργοστάσιο, που ιδρύθηκε το 1993, τα κοσμήματα σχεδιάζονται και παράγονται για τα επώνυμα καταστήματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Την επιχείρηση και το Μουσείο έχουν αναλάβει οι τέσσερις κόρες που απέκτησε από τη σύζυγό του Λίλα Αλτζιτζόγλου, Kατερίνη, Δήμητρα, Μαρία και Ιωάννα.

Ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προς την οικογένειά του, δηλώνοντας: «Ο Ηλίας Λαλαούνης δεν ήταν μόνο ένας χαρισματικός δημιουργός και ένας πολύ επιτυχημένος επιχειρηματίας. Πολύ περισσότερο από αυτά, υπήρξε ένας σπάνιος άνθρωπος, ένας ευπατρίδης που τίμησε τον αρχαίο ελληνικό και τον βυζαντινό πολιτισμό και, μέσα από την προσωπική του δημιουργική τέχνη, τον ανέδειξε και πέρα από τα μουσεία, στη σύγχρονη κοινωνική και επιχειρηματική ζωή σε όλο τον κόσμο».