Η ομορφιά τους, το φως τους, τα θέματά τους δεν έπειθαν τους νεωτεριστές στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ο Αμερικανός ζωγράφος σήμερα ολοένα και περισσότερο πείθει τους ειδικούς για την καινοτομία και την προσφορά του στην τέχνη

Tης Αγνής Κατσιούλα

^[1]

Μια καλοκαιρινή αύρα μέσα στην καρδιά του παγωμένου χειμώνα πνέει στις αίθουσες του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστόνης. Φέρνει αρώματα από τις πράσινες πλαγιές των Αλπεων, τις ολάνθιστες ιταλικές αυλές με τα φρεσκοπλυμένα ρούχα που στεγνώνουν, τα ισπανικά λιμάνια όπου λικνίζονται ιστιοπλοϊκά, τους ευωδιαστούς κήπους με τα κυπαρίσσια της Κέρκυρας, τους εξωτικούς Βεδουίνους της Μέσης Ανατολής, τον γαλλικό Νότο, τη Βενετία, τη Μαγιόρκα, από ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Είναι επειδή οι υπέροχες ακουαρέλες του Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ (1856-1925) απλώνονται στους τοίχους της Ann and Graham Gund Gallery του Μουσείου. Η έκθεση «John Singer Sargent Watercolors» παρουσιάζει πάνω από 90 έργα του και συνδιοργανώνεται με το Μουσείο του Μπρούκλιν. Συνδυάζει πρώτη φορά τις δύο πιο σημαντικές συλλογές έργων του σε ακουαρέλα, οι οποίες ανήκουν στα δύο Μουσεία.

Γεννημένος στη Φλωρεντία από Αμερικανούς γονείς, ο Σάρτζεντ σπούδασε στο Παρίσι και από τις αρχές του 1880 άρχισε να εκθέτει στο παρισινό Salon. Εκεί παρουσιάζει το 1884 και το περίφημο «Portrait of Madame X» που απεικονίζει τη Virginie Amélie Avegno Gautreau και προκαλεί σκάνδαλο που τον ανάγκασε να φύγει για το Λονδίνο. Σήμερα θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του. Το έλεγε και ίδιος το 1915: «Yποθέτω ότι είναι το καλύτερο πράγμα που έχω κάνει».

Μέχρι το 1886 είχε ενταχθεί στις τάξεις των Αμερικανών στο Λονδίνο, μεταξύ των οποίων ο Χένρι Τζέιμς, ο Τζέιμς ΜακΝιλ Γουίστλερ, ο Μαρκ Τουέιν και αργότερα ο Τ.Σ. Ελιοτ, ο Εζρα Πάουντ και ο Ρόμπερτ Φροστ. Γίνεται περιζήτητος προσωπογράφος κατά παραγγελία. Για αρκετά χρόνια ζωγράφιζε κολακευτικά πορτρέτα πλούσιων οικογενειών, όπου αποδείκνυε την αξιοσημείωτη τεχνική του, προκαλώντας θαυμασμό αλλά και επικρίσεις για την υποτιθέμενη επιπολαιότητά του. Στον ελεύθερο χρόνο του από αυτή την προσοδοφόρα εργασία, ξεφεύγει στην αγγλική ύπαιθρο και ζωγραφίζει με ένταση ακουαρέλες. Μερικές φορές από το πρωί μέχρι το βράδυ.

Λίγο μετά την αλλαγή του 20ού αιώνα, στο απόγειο της δόξας του, πέρασε μια κρίση μέσης ηλικίας. Γύρω στο 1907 έκλεισε το στούντιό του και στράφηκε στις υδατογραφίες απαθανατίζοντας νωχελικές μορφές που απολαμβάνουν τον ήλιο δίπλα σε ρυάκια με κρυστάλλινα νερά, αλλά και μαρμάρινα αγάλματα και συνθέσεις σε κήπους, λόφους, πλαγιές και εξαιρετικής αρχιτεκτονικής οικοδομήματα από τα συχνά ταξίδια του στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Μέσα από πειραματισμούς κατάφερε να ξαναεφεύρει τον εαυτό του αισθητικά από την αρχή. Η προσέγγισή του χαρακτηρίστηκε τολμηρή και προκάλεσε αίσθηση στη Βρετανία και μεγάλο ενθουσιασμό στην Αμερική.

Το 1909 εκθέτει έργα του στην Knoedler Gallery στο Μανχάταν. Το Μουσείο του Μπρούκλιν αγόρασε 83 κομμάτια για 20.000 δολάρια (περίπου 500.000 δολάρια σήμερα). Ο Σάρτζεντ, όμως, ήθελε η συλλογή με τις ακουαρέλες του να θεωρείται ενιαίο έργο τέχνης. Το 1912, το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης απέκτησε άλλες 50 ακουαρέλες του για περίπου 10.800 δολάρια.

Η έκθεση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να θαυμάσει κανείς έργα που δημιουργήθηκαν μεταξύ 1902 και 1912, που ανήκουν σε δύο πολύ διαφορετικές μεταξύ τους συλλογές. Οι ακουαρέλες του Μουσείου του Μπρούκλιν είναι μικρότερες, πιο ελεύθερες και εκφραστικές και δεν έχουν όλες την υπογραφή του δημιουργού. Γνωρίζοντας, όμως, πως οι επόμενες θα προσγειωθούν στη Βοστόνη, ο Σάρτζεντ ζωγράφισε έργα μεγαλύτερα, πιο ολοκληρωμένα και πλέον τα υπογράφει.

Πολλά από τα έργα της έκθεσης μοιάζουν με στιγμιότυπα ενός τουρίστα. Οι Βεδουίνοι του στους Αγίους Τόπους είναι σαν φωτογραφική απεικόνιση για ταξιδιωτικό περιοδικό. Ετσι, οι επικριτές του πίστευαν ότι ήταν ένας ταλαντούχος δημιουργός στην τεχνική, αλλά του έλειπε η φαντασία. Ποτέ δεν κατάφερε να πείσει τους νεωτεριστές πως ήταν ένας απ’ αυτούς. Τα έργα του, όμως, έγιναν πολύ δημοφιλή τη δεκαετία του 1950. Κατά τη διάρκεια της μακράς σταδιοδρομίας του ζωγράφισε πάνω από 2.000 υδατογραφίες και περίπου 900 ελαιογραφίες.

* INFO: «John Singer Sargent Watercolors», Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης, μέχρι τις 20 Ιανουαρίου (http://www.mfa.org/exhibitions/john-singer-sargent-watercolors).

[email protected]