Του Παναγιώτη Αυχούδια*

Εδώ και περίπου έναν μήνα, κυρίαρχο θέμα της επικαιρότητας στην Τουρκία είναι το σκάνδαλο διαφθοράς ανώτατων στελεχών της τουρκικής κυβέρνησης, οι παραιτήσεις τριών υπουργών και ο ανασχηματισμός που ακολούθησε.

Σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, αυτή η υπόθεση είναι η προσωρινή κορύφωση της ενδοκυβερνητικής κόντρας μεταξύ του πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν και του προκαθήμενου της θρησκευτικής κοινότητας Φετουλάχ Γκιουλέν, στενών συμμάχων κατά τη διάρκεια αποκαθήλωσης του κεμαλικού καθεστώτος, αλλά άσπονδων εχθρών πλέον, μετά τις κινήσεις του Ερντογάν να καθετοποιήσει την υπεροχή του τόσο εντός της κυβερνητικής παράταξης όσο και εντός της τουρκικής κοινωνίας.

Η αλήθεια είναι πως η αυτοπεποίθηση του Τούρκου πρωθυπουργού μετά την τρίτη διαδοχική του νίκη το 2011 -και μάλιστα με διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό- χτύπησε κόκκινο. Ηδη από το 2007, και με τους παλιούς του αντιπάλους νοκ άουτ, οι φιλελεύθερες και φιλοευρωπαϊκές κατευθύνσεις της πολιτικής του ΑΚΠ, που του εξασφάλισαν την αρχική αποδοχή ομάδων πολύ ευρύτερων των κλασικών υποστηρικτών του από τον συντηρητικό και ισλαμικό χώρο, ατόνησαν.

Παράλληλα, με την παγίωσή του στην εξουσία, η πολιτική του Ερντογάν στόχευσε σε ευρύτερη αναδιανομή της πίτας σε πρώην περιθωριακούς τους προηγούμενου συστήματος και συνεπακόλουθα στη δημιουργία μιας νέας ελίτ δίπλα στην παλιά, παγιωμένη αλλά άνυδρη κεμαλική ελίτ. Εχτισε μια οικονομία με σταθερές αρχές και ανεξάρτητες ελεγκτικές υπηρεσίες, βγαλμένες από τα καλύτερα εγχειρίδια χρήσης του νεοφιλελευθερισμού και έθεσε στόχους 20ετίας για τη μετατροπή της Τουρκίας σε μια περιφερειακή δύναμη, πρότυπο για τις μουσουλμανικές χώρες, με σταθερή δημοκρατία και δυνατή οικονομία.

Στην πράξη αυτό σήμαινε αρχικά εξυγίανση του τραπεζικού τομέα, μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και μεγάλα δημόσια έργα με τη χρηματοδότηση και του ιδιωτικού τομέα καθώς και την επιβολή αυστηρής νομισματικής πολιτικής για την προσέγγιση ξένων επενδυτών. Και αφού η μηχανή της οικονομίας ξεκίνησε, ξεκίνησε και το ΑΚΠ το κοινωνικό του έργο: αύξησε το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας, προχώρησε σε μαζικές προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων – από 800 χιλιάδες ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων έφτασε τα 2 εκατ. σε δέκα χρόνια- στήριξε την ανάπτυξη μιας οικονομίας εργολαβικών εταιρειών που ευημερούν με κρατικές αναθέσεις – ο αριθμός των εκατομμυριούχων στην Τουρκία αυξήθηκε κατά 10.000 μόνο σε μία χρόνια-, ενώ απέκλεισε από τους δημόσιους διαγωνισμούς επιχειρηματίες που πρόσκεινται σε αντίπαλες παρατάξεις και έθεσε υπό κρατικό έλεγχο ιδιωτικά εταιρικά σχήματα αντιπάλων, προχωρώντας αργότερα στη μεταπώλησή τους σε ημέτερους.

Ταυτόχρονα, ισλαμιστικές παρεμβάσεις περιορισμένης και σίγουρα μη δομικής σημασίας διανθισμένες από αντιαμερικανική και αντιισραηλινή ρητορική συνέτειναν στην ικανοποίηση του λαϊκού αισθήματος και στη μεταφορά του πολιτικού διακυβεύματος από το δίπολο «Αριστερά-Δεξιά» (εντός κεμαλιστικού πλαισίου), στο δίπολο «συντηρητικός ισλαμισμός-κεμαλισμός» (αριστερός ή δεξιός).

Και ενώ όλα ήταν αρμονικά φτιαγμένα, ήρθαν τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί να αποκαλύψουν ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Το ένα λάθος κατά τον χειρισμό της κρίσης ακολούθησε το άλλο, ο φόβος ότι μας κάνουν ό,τι κάναμε και εμείς σε άλλους κυριάρχησε, η αυτοπεποίθηση της κυβέρνησης έπεσε, η ανασφάλειά της αυξήθηκε και θεωρούσε ότι βάλλεται από παντού, πέρασε σε κατάσταση εκκαθάρισης της παράταξής της με σκοπό την παγίωση της προηγούμενης κατάστασης. Αυτό δημιούργησε πραγματική εσωτερική αντιπαλότητα στο ΑΚΠ, που φαίνεται πως θα είναι φθοροποιός για όλους, με ολέθρια αποτελέσματα αν κορυφωθεί στο οχυρό του Ερντογάν, την οικονομία.

Μέχρι το 2015 ακολουθούν τρεις διαδοχικές εκλογές -δημοτικές και προεδρικές το 2014 και βουλευτικές το 2015- οι οποίες θα κρίνουν αν ο στόχος του ΑΚΠ για ριζική μεταμόρφωση της τουρκικής κοινωνίας μέχρι το 2023 είναι επιτεύξιμος. Το τραγικό του όλου εγχειρήματος για την Τουρκία είναι ότι όλα αυτά έχουν στηριχτεί σε παπουτσοκούτια γεμάτα βρόμικα δολάρια, που σε εμάς θυμίζουν πάμπερς τόσο πολύ, ώστε σου δίνουν την εντύπωση ότι μια γνώριμη ιστορία ξαναζεί…

……………………………………………………………………………………………

* Ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη από το 2007