Του Τάσου Τσακίρογλου

Η επιστημονική φαντασία είτε στη λογοτεχνία είτε στον κινηματογράφο περιγράφει «σκηνές προσεχώς» για το ανθρώπινο είδος, με τη μορφή τόσο της προειδοποίησης όσο και της έμπνευσης, οι οποίες δραματοποιούνται ως «δυστοπίες» στην πρώτη περίπτωση και ως «ουτοπίες» στη δεύτερη.

Δύο ταινίες που παίχτηκαν τον τελευταίο χρόνο έχουν, κατά τη γνώμη μου, ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς συγκλίνουν περίπου στο ίδιο συμπέρασμα και εντάσσονται σε μια μακρά φιλμική παράδοση αυτού του είδους. Πρόκειται για το «Ανάμεσα σε δύο κόσμους» (Upside Down) του Χουάν Ντιέγκο Σολάνας και το «Elysium» του Νιλ Μπλόμκαμπ.

Στην πρώτη, δύο κόσμοι συνυπάρχουν αποτελώντας ο ένας περίπου το αντεστραμμένο κατοπτρικό είδωλο του άλλου, το οποίο μπορείς σχεδόν να αγγίξεις. Αυτό που τους χωρίζει είναι η τρομερή έλξη της βαρύτητας του καθενός που κρατά εγκλωβισμένους τους κατοίκους του και η αβυσσαλέα ταξική ανισότητα μεταξύ τους. Οι «από κάτω» ζουν μια εφιαλτική, σχεδόν ρομποτική ζωή, σ’ ένα σκοτεινό και άθλιο περιβάλλον και παράγουν για την εταιρεία των «από πάνω» Transworld, με τη διακίνηση των προϊόντων να αποτελεί τη μόνη οδό επικοινωνίας των δύο κόσμων. Οι «από πάνω» δουλεύουν σαν φιγούρες του Ρ. Μαγκρίτ σ’ ένα πλήρως γραφειοκρατικοποιημένο και αποστειρωμένο περιβάλλον γραφείου, έχοντας το προνόμιο της λήψης αποφάσεων. Βασικός νόμος για τη συνύπαρξη των δύο κόσμων: όποιος περάσει στο πεδίο βαρύτητας του άλλου κόσμου αυτοαναφλέγεται. Την τάξη αυτή διαταράσσει ο πολυμήχανος έρωτας δύο νέων που προκαλεί την ανατροπή.

Στη δεύτερη, η Γη έχει ρημάξει από τη μόλυνση, τους πολέμους (;) και τον υπερπληθυσμό και οι προνομιούχοι (του 1%;) την έχουν εγκαταλείψει και έχουν δημιουργήσει μια παραδείσια αποικία στο Διάστημα, με την ονομασία Elysium. Το όνομα αυτό παραπέμπει, φυσικά, στα Ηλύσια Πεδία του Ομήρου, του Ησίοδου και του Βιργίλιου, στα οποία ταξίδευαν για να αναπαυτούν αιώνια οι ψυχές των ηρώων και των ενάρετων. Οσοι έχουν μείνει στη Γη ζουν μια μίζερη ζωή σ’ ένα περιβάλλον που θυμίζει έντονα τις κατεστραμμένες από τον πόλεμο πόλεις του Ιράκ ή της Συρίας (αν και διαδραματίζεται στο Λος Αντζελες). Εδώ οι «τυχεροί» εργάζονται σχεδόν σαν δούλοι για τη στρατιωτική βιομηχανία Armadyne Corp., η οποία προμηθεύει το Elysium με ρομπότ-αστυνομικούς (αφού παντού στη Γη κυριαρχεί η καταστολή) και οπλικά συστήματα για την προστασία του «παραδείσου» από τους παρείσακτους γήινους-επίδοξους μετανάστες. Εδώ υπάρχει μια έμμεση αναφορά στους «Επικυρίαρχους» του Αρθουρ Κλαρκ, μόνο που εκεί τον ρόλο αυτόν τον είχαν εξωγήινοι και όχι κάποιοι που αποχωρίστηκαν από το ανθρώπινο γένος. Την τάξη εδώ διαταράσσουν η βούληση, η δράση και, κυρίως, η απόγνωση ενός «δούλου», του Μαξ, που ως άλλος Σπάρτακος τα βάζει με τη νέα Ρώμη, αλλά αυτός στο τέλος νικά.

Συμπέρασμα; Παρότι και οι δύο ταινίες αποδείχτηκαν κατώτερες των προσδοκιών, ωστόσο περιγράφουν το νέο απαρτχάιντ που διαμορφώνεται μέσα σε κάθε χώρα, αλλά και διεθνώς, ανάμεσα στη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών και τους υπερ-πλούσιους. Δεν είναι τυχαίο που ο σκηνοθέτης του «Elysium» είναι Νοτιοαφρικανός, με ό,τι αυτό ανακαλεί στη μνήμη. Πέρα από το δυστοπικό τους σκηνικό, ας κρατήσουμε το αισιόδοξο μήνυμα που στέλνουν οι πρωταγωνιστές: ο Ανταμ νικά τους νόμους της Φυσικής και ο Μαξ κατορθώνει να ανατρέψει την παγιωμένη κοινωνική τάξη. Είθε!