Το Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων της Ανγκουλέμ είναι το πρώτο που τιμά φέτος τη Μαφάλντα, ένα κοριτσάκι του οποίου οι απορίες και τα σχόλια παραμένουν πάντα επίκαιρα και εξακολουθούν να μαγεύουν κάθε σκεπτόμενο νου

Της Χριστίνας Πάντζου

«Ας ακουστούμε παιδιά, γιατί αν δεν βιαστείς να αλλάξεις τον κόσμο, το αποτέλεσμα θα είναι ο κόσμος να αλλάξει εσένα». Ο κόσμος δεν άλλαξε, οι πληγές του παρέμειναν ανοιχτές, αλλά ηΑνγκουλέμάς άλλαξε όλους με την αυθάδεια, το πείσμα, την περιέργεια, την ασέβεια, τις ευαισθησίες και εκείνη την αιχμηρή λιτή γλώσσα που δεν αφήνει τίποτε να περνά απαρατήρητο. Η εξάχρονη χάρτινη ηρωίδα του Αργεντίνου σκιτσογράφου Κίνο κλείνει φέτος τα 50 της χρόνια και το Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ είναι το πρώτο μιας σειράς δεκάδων ανάλογων εκδηλώσεων που τιμούν φέτος ένα κοριτσάκι του οποίου οι απορίες και τα σχόλια παραμένουν πάντα επίκαιρα και εξακολουθούν να μαγεύουν κάθε σκεπτόμενο νου.

2.000 επεισόδια

Τι κι αν μόνο για δέκα χρόνια, από το 1964 έως το 1973, κυκλοφόρησαν οι βινιέτες της κι έκτοτε ό,τι δημοσιεύεται είναι αναπαραγωγή εκείνων των περίπου 2.000 «επεισοδίων» που της έγραψε ο Κίνο σχολιάζοντας την πορεία ενός κόσμου που σημαδεύτηκε από τόσες ουτοπίες, επαναστάσεις, ανατροπές, ιδίως στη Λατινική Αμερική.

Ανησυχίες ενήλικου σε βλέμμα παιδικό που με οξυδέρκεια και ειρωνεία εστιάζει σε όλα τα δεινά του κόσμου και μια γλώσσα που χωρίς μανιφέστα υπαινίσσεται την πολιτική της στράτευση γιατί, όπως έγραφε ο Εκο, «δεν υπάρχει αμφιβολία πως αν ο Τσάρλι Μπράουν είχε διαβάσει Φρόιντ, η Μαφάλντα είχε σίγουρα διαβάσει Τσε Γκεβάρα».

«Μαμά, υπάρχει εμβόλιο κατά του δεσποτισμού;», ρωτούσε όταν τα πραξικοπήματα σάρωναν στη Λατινική Αμερική. «Εχουμε ανθρώπους με αξίες, κρίμα που δεν τις κάνουν πράξεις», αποφαινόταν για τους πολιτικούς. «Μαμά, και τώρα τι θα κάνουμε με όλα όσα μάθαμε στο σχολείο», αγωνιούσε μετά τον Μάη του ’68. «Το κακό της μεγάλης ανθρώπινης οικογένειας είναι ότι όλοι θέλουν να γίνουν ο πατέρας της», ειρωνευόταν επικρίνοντας την εξουσία και την πατριαρχία. «Τι έκαναν κάποιοι φτωχοί Νότοι για να αξίζουν κάποιους Βορράδες;», ξεφυσούσε σχολιάζοντας την ανισότητα στον κόσμο. «Αν αυτός έλεγε ότι είναι καλή, εδώ θα έλεγαν ότι είναι κακή και θα την απαγόρευαν. Γιατί αυτός ο κρετίνος ο Κάστρο δεν λέει ότι η σούπα είναι καλή;!», συμπύκνωνε το στίγμα των καιρών με ιερόσυλο ύφος το παιδί που μισεί τη σούπα και τον κόσμο των συνθηκολογημένων μεγάλων και επειδή μπορεί να φιλοσοφεί παραμένει απαισιόδοξο για την πορεία που έχει πάρει ο πλανήτης.

Αν υπήρχε συνώνυμο για τη Μαφάλντα, θα ήταν η αμφισβήτηση. Με αυτήν, η αυθάδης μικρή, που γεννήθηκε επίσημα το 1964 και είδε το φως του κόσμου στις σελίδες του αργεντίνικου περιοδικού Primera Plana, ενσάρκωσε την αγωνία κατά του εφησυχασμένου συμβιβασμού δίνοντας τροφή για σκέψη και κίνητρο για δράση. Πολύ πριν την ανακαλύψουν οι ακτιβιστές κατά της παγκοσμιοποίησης που συνόδευσαν τις διαδηλώσεις τους κατά του Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός το 2003 με ένα γλυπτό της, ή την κάνουν σημαία τα σύγχρονα κινήματα των αγανακτισμένων όπου γης, η Μαφάλντα είχε δανείσει τους αντισυστημικούς με το «Κι αν αντί να σχεδιάζαμε τόσο πετάγαμε λίγο πιο ψηλά;» και τους φοιτητές του Μάη του ’68 με εκείνο το περίφημο «Σταματήστε τη Γη, θέλω να κατέβω». Τα δεινά του κόσμου την αρρώσταιναν και κάθε της ατάκα είναι και μια διακήρυξη προβληματισμού κατά της αδικίας, της κατάχρησης εξουσίας, της διαφθοράς, του σεξισμού, του ρατσισμού, της πείνας, της φτώχειας, της ανισότητας.

«Γιατί σταμάτησε;», ρώτησα τον Κίνο σε μια συνέντευξή μας με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Η περιπέτεια του να τρως». «Δεν ήθελα να επαναλαμβάνομαι. Και κινδύνευα πια ύστερα από μια δεκαετία να αρχίσω να αναμασώ τα ίδια. Αν συνέχιζα, η Μαφάλντα θα έχανε τον αυθορμητισμό και τη μαγεία της».

Παρέμεινε ένα παιδί

Κι έτσι η Μαφάλντα ευτυχώς… σταμάτησε νωρίς και κατάφερε να μη μυηθεί στον στατικό κόσμο των ενηλίκων με τον κυνικό πραγματισμό, τις κοινότοπες τοποθετήσεις, την παντογνωσία της άγνοιας. Παρέμεινε ένα παιδί που διψά να καταλάβει τον κόσμο γύρω της και να τον κάνει καλύτερο. Καμιά πιο εμβληματική εικόνα από εκείνη που κάθεται χαϊδεύοντας μια υδρόγειο σφαίρα ματωμένη και πληγωμένη επιχειρώντας να τη σώσει με τσιρότα και επιδέσμους. Σε αυτόν τον κόσμο που παραμένει πληγωμένος, η αθώα σοφία της είναι: «Ας είναι οι σκέψεις της κράνος στο κεφάλι μας και να μας προστατεύουν από τις πτώσεις μιας εποχής που μας κάνει να περπατάμε σαν σχοινοβάτες δίχως δίχτυ».