Πηγαίνει προς τα Οσκαρ σαρώνοντας στο διάβα του τα βραβεία. Η ταινία του «Οδηγός διαπλοκής», μια διασκεδαστική σάτιρα με ήρωες μικροαπατεώνες στην Αμερική τού ’70, της πλατφόρμας, της καμπάνας και της ντίσκο, διεκδικεί δέκα χρυσά αγαλματάκια

*«Οταν προσεύχομαι, προσεύχομαι η ανθρωπότητα να βρει την… ανθρωπιά της. Τη ζεστασιά και την αγάπη μέσα στο σκοτάδι ή τη συμφορά. Ασπάζομαι αυτή την αποστολή του κινηματογράφου χωρίς συστολή. Θέλω να βγαίνω από το σινεμά αναζωογονημένος. Αισθάνομαι ότι πολλές φορές οι ταινίες μού έχουν σώσει τη ζωή»

Της Ερσης Δάνου

Από την πρώτη του ταινία, «Spanking the monkey» (1994), ο 55χρονος σκηνοθέτης δεν δίστασε να προκαλέσει το κοινό με τα τολμηρά του θέματα και να τραβήξει την προσοχή του Χόλιγουντ ως ένα νέο και δυναμικό ταλέντο στην αρένα. Από τότε η καριέρα του διακυμάνθηκε μεταξύ κωμωδίας («Φλερτάροντας τις συμφορές» -1996, «Το νόημα της ζωής και πώς να το χάσετε» -2004) και πολεμικού δράματος («Οι τρεις ήρωες»-1999), ένα σχέδιο που φαίνεται να επαναλαμβάνεται από το 2010 ώς τώρα, όμως με μια καινούργια δύναμη ταυτότητας.

Ο Ντέιβιντ Ο. Ράσελ ξέρει ποιος είναι και δεν το κρύβει. Η ακατάσχετη ενέργεια, που ξεχείλιζε από τις πρώτες του ταινίες, δεν εξαφανίστηκε. Απλώς τιθασεύτηκε και διοχετεύτηκε σε χαρακτήρες σαν τον Μίκι (Μαρκ Γουόλμπερκ) του «The Fighter» (2010), τον Πατ (Μπράντλεϊ Κούπερ) του «Οδηγού αισιοδοξίας» (2012) ή τον Ερβιν (Κρίστιαν Μπέιλ) του «Οδηγού διαπλοκής» -ταινίες όπου η πάλη της ζωής δεν δίνεται πια μόνο με αίμα (και τεστοστερόνη) αλλά και με συναίσθημα και εφευρετικότητα.

Το εκρηκτικό ταμπεραμέντο του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ και οι προσωπικές δυσκολίες στη ζωή του (ο γιος του υποφέρει από διπολική διαταραχή) λειτουργούσαν σαν κινητήριες δυνάμεις στην τέχνη του, αλλά και τον οδηγούσαν στην υπερβολή. Εχοντας όμως πια ωριμάσει ο ίδιος, ωρίμασαν και οι ταινίες του επιτυγχάνοντας μια πρωτότυπη ισορροπία ανάμεσα στο αστείο και το τραγικό, το άγριο και το τρυφερό, το γελοίο και το συγκινητικό.

Εδώ μας μιλάει για την τελευταία του ταινία, τον «Οδηγό διαπλοκής» (American Hustle), που ακόμη κι αν φτάνει τα όρια του γκροτέσκου και του κιτς είναι παρ’ όλα αυτά ένα καλό παράδειγμα της τωρινής ευελιξίας του Ο. Ράσελ. Μην ξεχνάμε ότι είναι υποψήφια για δέκα Οσκαρ, ανάμεσά τους τα καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, α΄ και β΄ ανδρικού και γυναικείου ρόλου.

• Πώς παροτρύνετε τους ηθοποιούς να σας τα δίνουν όλα, όπως φαίνεται, ειδικά στις τελευταίες τρεις ταινίες;

«Πιστεύω ότι αυτή η ταινία είναι η τρίτη μιας σειράς που άρχισε με το “Τhe Fighter”, για το οποίο είμαι ευγνώμων γιατί με έκανε να συγκεντρωθώ στα μέλη της δικής μου οικογένειας από το Μπρούκλιν, το Κουίνς, το Μπρονξ. Πρόκειται για πλούσιους χαρακτήρες με πάθος για τη ζωή. Η αγάπη της ζωής είναι κάτι πολύ σημαντικό για μένα. Δεν μ’ ενδιαφέρει να κάνω ταινίες χωρίς πάθος. Και κάθε μια από τρεις ταινίες λέει ιστορίες για ανθρώπους, που έχουν χάσει τον ειρμό τους. Ο Ερβιν στο “Οδηγό διαπλοκής” δεν είναι ένας απλός απατεώνας. Είναι σαν σκηνοθέτης του κινηματογράφου, όπως ο Πατ στον “Οδηγό αισιοδοξίας”, που αποφασίζει να αλλάξει την αφήγησή του, την ιστορία της ζωής του. Με τον “Οδηγό διαπλοκής” είχα την ευκαιρία να φτιάξω ένα κόσμο δυο φορές μεγαλύτερο από τους προηγούμενους δύο (“The Fighter” και “Oδηγός αισιοδοξίας”). Το μυστικό μου είναι ότι οι χαρακτήρες μου είναι… υπέροχα άρρωστοι, με την έννοια που δίνει στη λέξη ο 19χρονος γιος μου. Δεν υπάρχουν άλλοι σαν κι αυτούς, είναι ξεχωριστοί, συγκινητικοί, αστείοι. Δεν προσπαθούν να είναι, αλλά γίνονται από την αφοσίωση και την πίστη στους ρόλους που διάλεξαν να παίξουν. Ναι, συνεργάζομαι με τους ηθοποιούς μου. Οταν τους ζητώ να παίξουν ένα ρόλο, αισθάνομαι ότι εγώ είμαι σε οντισιόν και όχι αυτοί».

• Με ποιον τρόπο αυτή η τριλογία των ταινιών σάς βοήθησε να εξελιχθείτε σαν σκηνοθέτης;

«Καλώς ή κακώς, όλη μου η καριέρα με οδήγησε στο σημείο που βρίσκομαι τώρα. Πέρασα μια δύσκολη περίοδο χωρισμού και αντιμετώπισης της διπολικής διαταραχής του γιου μου. Και αυτά τα δύο πράγματα συνέβαλαν στην αβεβαιότητά μου ως κινηματογραφιστή. Ενιωθα μουδιασμένος, χαμένος. Αλλά, τελικά, μέσα από αυτή την κατάσταση άρχισα να παρατηρώ και να αγαπώ πρόσωπα που προηγουμένως δεν θα με είχαν καθόλου απασχολήσει. Ηταν σαν να άνοιξε ένας ολόκληρος κόσμος μπροστά μου. Και κατάλαβα: γι’ αυτό είσαι προορισμένος, γι’ αυτό! Η ταπεινή στάση άλλαξε τα πάντα. Είμαι ευγνώμων που κάνω ταινίες, ευγνώμων που έχω την εμπιστοσύνη των ηθοποιών μου. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει κινηματογράφος. Νιώθω τεράστια ευγνωμοσύνη κάθε δευτερόλεπτο που περνά. Κι αυτό ορίζει τον τόνο στο γύρισμα. Ναι, θα τους σπρώξω τους ηθοποιούς μου και όλους όσο γίνεται, αλλά θα είμαι μαζί τους κάθε στιγμή. Εξάλλου δεν μ’ ενδιαφέρει πια να τσακώνομαι. Το καλό της ηλικίας μου είναι ότι δεν θέλω συγκρούσεις. Η δουλειά από μόνη της είναι αρκετά δύσκολη».

• Χρησιμοποιείτε καθόλου αυτοσχεδιασμό στις ταινίες σας;

«Ο “Οδηγός διαπλοκής” και οι δύο προηγούμενες ήταν κατά τα 2/3 ή 3/4 σχεδιασμένες και κατά το 1/3 ή 1/4 αυτοσχέδιες. Δεν μπορείς να αναπτύξεις πολύπλοκες ιστορίες χωρίς σενάριο και προσεκτικό σχεδιασμό. Αλλά μ’ αρέσει και η “αμεσότητα”, όπως την αποκάλεσε ο Ρόμπερ ντε Νίρο, όταν τα πράγματα αλλάζουν αυθόρμητα στο γύρισμα. Κάνει μια σκηνή ζωντανή, χωρίς την “τελειότητα της κρεβατοκάμαρας”, όπως επίσης τη λέει ο Ντε Νίρο».

• Η πρώτη σκηνή στον «Οδηγό διαπλοκής», εκεί όπου ο Κρίστιαν Μπέιλ φτιάχνει τα μαλλιά του είναι φοβερά διασκεδαστική. Μιλήστε μας για τις εξωφρενικές εμφανίσεις στην ταινία.

«Τα μαλλιά είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Ο Ερβιν πρέπει να ανακατασκευάζει την ταυτότητά του κάθε μέρα. Το ίδιο έκανε και η μάνα μου και ο πατέρας μου, το ίδιο κι εγώ. Δεν μπορούσα να πάω στο σχολείο χωρίς να φορώ το αγαπημένο μου πουκάμισο! Διαλέγεις μια ταυτότητα μέχρι που δεν σε εξυπηρετεί πια. Πιστεύω ότι υπάρχουν δύο πρόσωπα της Αμερικής. Οταν ο Ερβιν (Κρίστιαν Μπέιλ) τσακώνεται με τον Καρμάιν (Τζέρεμι Ρένερ), υπάρχει ένας καθρέφτης που τους δίχνει διπλούς. Υπάρχει ο Ερβιν που δεν νοιάζεται για κανέναν, που θα πατήσει επί πτωμάτων για να επιβιώσει, αλλά και ο Ερβιν που νοιάζεται βαθιά, που αγαπάει και μετανιώνει, και θέλει να διορθώσει τις ατασθαλίες του. Ο ενδυματολόγος, ο Μάικλ Γουίλκινσον, προσέγγισε τα κοστούμια με τη σκέψη ότι ο κάθε χαρακτήρας ντύνεται με ρούχα που εκφράζουν ποιος είναι και ποιος θέλει να είναι. Ηθελα η Εϊμι Ανταμς να είναι πιο φαντασμαγορική από ποτέ αλλά, ταυτόχρονα, και πιο ευάλωτη από ποτέ. Αν υπάρχουν πέντε λεπτά σε μια ταινία όπου ο ηθοποιός πετυχαίνει και τα δυο… γι΄ αυτά τα πέντε λεπτά ζω».

• Η ταινία σας είναι σαν ένα παιχνίδι σκακιού. Πώς προετοιμάζεστε για μια τόσο πολύπλοκη παραγωγή;

«Γράφω το σενάριο πολλές, πολλές φορές και καταλήγω σε 170 σελίδες. Οπότε ξέρω ότι η ταινία θα πρέπει να αρχίσει κάπου στη μέση. Η πρόθεσή μου στην αρχή του “Οδηγού διαπλοκής” είναι να δείξω τον πρωταγωνιστή ενώ χτίζει την ταυτότητά του μπροστά στον καθρέφτη, μια ταυτότητα που μετά από λίγο καταστρέφεται πάλι μέσα σε μια κατάσταση αλλοπρόσαλλη, όπου κεντρίζεται η περιέργεια του θεατή. Μετά η ταινία επιστρέφει στο παρελθόν. Ολο αυτό θέλει πολύ σχεδιασμό, πρόβες με τους ηθοποιούς, και διαφορετικές λήψεις, ώστε να έχω επιλογές στο μοντάζ».

• Οταν γράφετε το σενάριο, το σκέφτεστε σαν δράμα ή κωμωδία;

«Δεν προσπαθώ να κάνω τους χαρακτήρες μου κωμικούς. Προσπαθώ να τους κάνω τόσο αυθεντικούς που, βάζοντάς τους σε έντονες καταστάσεις, να προκαλούν απίστευτα και γελοία πράγματα».

• Βλέπετε το σινεμά σαν ένα μέσο θετικής αλλαγής;

«Πιστεύω ότι πρέπει να αγαπώ όλους τους χαρακτήρες μου, άσχετα με τα μειονεκτήματά τους. Αγαπώ το κομμάτι του χαρακτήρα που προσπαθεί για κάτι μεγαλύτερο και καλύτερο, παρ’ς όλο που δεν το καταφέρνει. Οταν προσεύχομαι, προσεύχομαι η ανθρωπότητα να βρει την… ανθρωπιά της. Τη ζεστασιά και την αγάπη μέσα στο σκοτάδι ή τη συμφορά. Ασπάζομαι αυτή την αποστολή του κινηματογράφου χωρίς συστολή. Και δεν γίνεται κλισέ όταν το κάνεις, όπως λέει και ο Ερβιν στην ταινία, από τον πάτο προς την κορυφή, με όλο σου το είναι. Θέλω να βγαίνω από το σινεμά αναζωογονημένος. Αισθάνομαι ότι πολλές φορές οι ταινίες μού έχουν σώσει τη ζωή, γιατί η αφήγηση είναι πολύ δυνατό πράγμα. Είναι σαν να έχω μόλις εισπνεύσει μια φανταστική έμπνευση»!

 *INFO: Ο «Οδηγός διαπλοκής» παίζεται σε πολλές αίθουσες.