«Ο γλωσσολόγος δεν πρέπει να “μαλώνει” τον κόσμο», μας λέει. Με το «Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής» επισημαίνει, εξηγεί και προτείνει τρόπους να αποφεύγουμε τους σκοπέλους και να μιλάμε, αλλά και να γράφουμε καλύτερα

Της Αννας Ανδριτσάκη

«Ο αγώνας για τη γλώσσα είναι μια κοινή προσπάθεια που βοηθάει όχι απλώς να χρησιμοποιούμε καλύτερες λέξεις αλλά να έχουμε μια καλύτερη ποιότητα σκέψης. Οι λέξεις είναι οι έννοιες, είναι η σκέψη μας».

Είναι μια επισήμανση που προσδιορίζει τον πυρήνα της (όποιας) προβληματικής για τη χρήση μιας γλώσσας. Βέβαια, δεν αναδεικνύει παρά το αυτονόητο, όμως ο δάσκαλος της γλώσσας, Γιώργος Μπαμπινιώτης, γνωρίζει καλά ότι με τέτοιου τύπου παραινέσεις δίνει στην προσπάθεια τη συνέχεια που χρειάζεται για να πάμε πιο πέρα.

Αυτή τη φορά μελέτησε τα λάθη μας, γραμματικά και συντακτικά, τις δυσκολίες μας στον γραπτό και προφορικό λόγο, τις επιλογές μας, σωστές ή άστοχες, και αποφάσισε να μας προσφέρει το «Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής». Ενα λεξικό που, όπως λέει και ο ίδιος, «είναι για να διαβάζεται. Είναι για το τραπέζι ή το γραφείο, όχι για το ράφι».

Αεικίνητος και αφοσιωμένος δάσκαλος, μιλά με αναλλοίωτα τα βασικά του γνωρίσματα, τον ενθουσιασμό και την ευαισθησία, όχι μόνο για τη γλώσσα και την επιστήμη της αλλά, κυρίως, για τον τρόπο διδασκαλίας της. Στην κουβέντα που είχαμε, με αφορμή την έκδοση και παρουσίαση του έβδομου, πλέον, λεξικού του, μας είπε: «Ο γλωσσολόγος δεν πρέπει να “μαλώνει” τον κόσμο. Δεν πρέπει να ειρωνεύεται, να ασκεί γλωσσική εξουσία. Εργο του είναι να επισημαίνει, να εξηγεί, να ευαισθητοποιεί και να προτείνει τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών, που όλοι έχουμε στη χρήση της γλώσσας, καθώς και τρόπους αποφυγής ενδεχόμενων λαθών. Αυτό επιδιώκω και στο νέο λεξικό μου. Πεντέμισι χιλιάδες λήμματα-σχόλια φωτίζουν όχι μόνο το τι, αλλά και το γιατί. Γιατί είναι, δηλαδή, προτιμότερη αυτή ή εκείνη η χρήση ή διατύπωση».

Με άλλα λόγια, είναι ένα λεξικό το οποίο απευθύνεται σε όλους. Σε όσους αναρωτιούνται «Γιατί το Μετσόβιο Πολυτεχνείο γράφεται με -ι- αλλά το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με -ει-; Ποιο είναι το σωστό: της τρόικα ή της τρόικας; Πώς σχηματίζεται η γενική της λέξης “η γραμματέας”; Πότε μιλάει κανείς ως ειδικός και πότε σαν ειδικός;».

Στις 7.000 σελίδες των ήδη εκδομένων λεξικών του, ο καθηγητής προσθέτει 5.500 λήμματα-παρατηρήσεις που θα βοηθήσουν, μεταξύ άλλων (μεταφέρουμε αυτούσια το σχετικό απόσπασμα του κειμένου με… τους τόνους στα άρθρα της γενικής πτώσης)

• στην αποφυγή συχνών λαθών στον λόγο

• στην αντιμετώπιση των δυσκολιών κατά την επιλογή τής κατάλληλης λέξης, τού κατάλληλου γραμματικού τύπου ή τής σωστής συντακτικής εκφοράς

• στην επίτευξη ποιοτικού και αποτελεσματικού γραπτού και προφορικού λόγου.

Τα λάθη και οι δυσκολίες έχουν καταγραφεί με τη μορφή λημμάτων έτσι ώστε να διευκολύνεται η ανεύρεση της πληροφορίας, ενώ περιλαμβάνονται και 180 εκτενή σχόλια, τα οποία αναλύουν γλωσσικά φαινόμενα που δυσκολεύουν τον ομιλητή.

Να μην ξεχνάμε, όμως. Ο καθηγητής, που έχει διατελέσει πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπουργός Παιδείας, επισημαίνει: «Ιδανικός ομιλητής» στη γλώσσα, σε κάθε γλώσσα δεν υπάρχει. Ιδιαίτερα, όμως, σε μια γλώσσα μακροχρόνια καλλιεργημένη όπως η Ελληνική, λέξεις, γραμματικοί τύποι, συντακτικές εκφορές, γλωσσικές επιλογές γενικότερα ορθώνουν εμπόδια στη χρήση τους, κυρίως με τη μορφή δυσκολιών, λιγότερο εξαιτίας κάποιων λαθών. Ολοι μας σε όλη μας τη ζωή είμαστε μαθητές της γλώσσας. Δεν μπορείς να επενδύεις στη μνήμη, αλλά πρέπει να δώσεις έμφαση στο γιατί και να εμπιστεύεσαι το γλωσσικό σου αίσθημα».

* Info: το λεξικό κυκλοφορεί από το Κέντρο Λεξικολογίας, είναι 1.080 σελίδες και η τιμή του είναι 36 ευρώ.