Του Γιώργου Σταματόπουλου

Μακάρι η μνήμη μας (και η γνώση μας) να ήταν πιο ισχυρή, παναπεί ζώσα και όχι μόνο ιστορική (αμφιβάλλω και για το τελευταίο, αλλά ποιος νοιάζεται…). Πιο συλλογική τέλος πάντων. Αν και έχουμε γερή παράδοση σε κοινωνικούς θεσμούς αλληλεγγύης και δράσης ώστε να αντιμετωπιστούν προβλήματα που μοιάζουν άλυτα, εν τούτοις ουδέποτε ενδιαφερθήκαμε να τα μάθουμε, να τα κάνουμε κτήμα μας, να διαμορφώσουμε μέσα απ’ αυτά προσωπικότητα. Πώς αντιμετώπισαν την πείνα οι φτωχοί προπάτορες; Τη δίψα, την εισβολή του εχθρού, τον θάνατο, τις τρομερές κακουχίες; Πώς υποκατέστησαν το ανύπαρκτο ελληνικό κράτος; Πώς, διάβολε, ανέπτυξαν την αυτοοργάνωση και την αυτενέργεια ως τη μόνη απάντηση στην επιδρομή της φιλελεύθερης λαίλαπας; Πώς κατόρθωσαν να οργανωθούν από τα «κάτω» και εμείς δεν μπορούμε να μοιράσουμε άχυρο σε δυο γαϊδούρια;

Πώς πέτυχαν την κοινωνική δικαιοσύνη; Είναι απλό. Δεδομένης της ανυπαρξίας κοινωνικού αλλά και πολιτειακού κράτους, αποφάσισαν και πήραν την κατάσταση στα χέρια τους και ας είχαν να αντιμετωπίσουν τρία θηρία: την πείνα, τους πάντοτε παρόντες δωσίλογους και τον εχθρό-κατακτητή. Μέσα από την (κοινή) δράση γίνονται όλα, τότε χάνεται ο φόβος και αναθερμαίνεται η ελπίδα. Η αντίσταση γίνεται πραγματικότητα, αλλά αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσει η γειτονιά, η συνοικία, ο χώρος (ο κάθε χώρος) εργασίας, καθηγητές, αγρότες, γιατροί· άπαντες· τι τους εμποδίζει;

Ετσι μόνο θρυμματίζεται ο κοινωνικός αυτοματισμός. Και όχι μόνο αυτό. Η κοινή δράση επιφέρει τη σύγκλιση πολλών διαφορετικών κοινωνικών ομάδων διότι πλέον ο σκοπός είναι ένας: η επανακατάκτηση της αξιοπρέπειας, η ανάδειξη των απύθμενων δυνατοτήτων της κοινωνίας ως πλήρως μετέχουσας στην πολιτική διαδικασία. Τουλάχιστον έως ότου κοπάσει η μπόρα του καπιταλισμού (αν και δεν φαίνεται να είναι μπόρα αλλά μόνιμο -και ακλόνητο- καιρικό φαινόμενο).

Δεν έχει σημασία, εάν όλοι αυτοί οι θεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης δεν γίνονται από όλους αποδεκτοί, αλλά η συνάφεια μ’ αυτούς αλλάζει δραματικά τον ανθρωπολογικό τύπο και χαρακτήρα, οδηγεί τον άνθρωπο να ανακαλύψει τον πραγματικό εαυτό του και να καταστρέψει, τουλάχιστον ιδεολογικά, το κατασκευασμένο, κεκοσμημένο ψεύδος της ελεύθερης αγοράς και του «έτσι έχουν τα πράγματα».

Εχουμε βωμούς περίφημους αλλά ερημωμένους: τις δομές αλληλεγγύης που -λίγο ώς πολύ- διήρκεσαν έως τη δεκαετία του ‘60 και ακόμη λίγο· τις είδα με τα μάτια μου. Αλλά έχουμε και τους ποιητές, που πάντα φωτίζουν τον νου όταν αυτός θολώνει. Αν τα είχαμε όλα αυτά υπ’ όψιν προτού αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε ανοήτως, θα ήμασταν πιο συνετοί.

Οταν οι Σταγειρίτες έφεραν στα χώματά τους τα οστά του Αριστοτέλη έφτιαξαν στο σημείο ταφής έναν βωμό και ονόμασαν τον χώρο Αριστοτέλειο. Οταν ήθελαν να πάρουν κάποια σημαντική απόφαση πήγαιναν εκεί και συνεδρίαζαν. Γιατί; Διότι -όπως λέει ο Αραβας βιογράφος του- «πίστευαν ότι ο ερχομός τους εκεί τους καθάριζε τον νου, έκανε οξύτερη την κρίση τους (…) και για να απονείμουν στον Αριστοτέλη τιμή». Η μνήμη, που λέγαμε (η αλληλεγγύη και οι ποιητές).

[email protected]