Δημήτρης Ψαρράς
«Το μπεστ σέλερ του μίσους. Τα “Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών” στην Ελλάδα. 1920-2013»
Πόλις, 2013, σελ. 393

Της Αννας Μαρίας Δρουμπούκη

Ο Δημήτρης Ψαρράς το επισημαίνει εξ αρχής: Το δημοφιλέστερο βιβλίο μεταξύ των ελληνικών εκδοτικών επιχειρήσεων είναι ένα ταπεινό βιβλιαράκι που βασίζεται στην αναπαραγωγή ενός μύθου. Μετά τα βιβλία του για τον Καρατζαφέρη και τη Χρυσή Αυγή, σε αυτό το βιβλίο, άλλο ένα υπόδειγμα ερευνητικής δημοσιογραφίας, μας παραδίδει την πληρέστερη μελέτη στα ελληνικά για τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, ένα βιβλίο με συγγραφέα κάποιο άγνωστο στέλεχος της τσαρικής μυστικής υπηρεσίας Οχράνα (γράφτηκε το 1902-1903), με στόχο να παρασυρθεί σε κάποιες αποφάσεις του ο Τσάρος και να χρησιμοποιηθεί ως προπαγανδιστικό όπλο εναντίον των μπολσεβίκων. Σύμφωνα με πολλούς, τα Πρωτόκολλα υπήρξαν η σημαντικότερη συμβολή της Ανατολικής Ευρώπης στον ναζισμό. Ο Χίτλερ θα υιοθετήσει νωρίς το πλαστογράφημα αυτό ως στοιχείο του πολιτικού του προγράμματος, και από το 1935 τα Γερμανόπουλα θα το διδαχτούν στα σχολεία ως απαραίτητο βιβλίο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το αξιοσημείωτο είναι πως τα Πρωτόκολλα παγιώνουν τη θέση τους διεθνώς μετά από δημοσίευμα των έγκυρων Times το 1920, αλλά και με τις φιλότιμες προσπάθειες του μεγιστάνα της αυτοκινητοβιομηχανίας Χένρι Φορντ που τα δημοσιεύει το 1920 στην εφημερίδα του, μολονότι ο ίδιος το 1927 ζήτησε συγγνώμη για τη δημοσίευση, παραμένοντας ωστόσο ώς το τέλος της ζωής του αντισημίτης.

Ο Ψαρράς επιχειρεί μια εκτενή επισκόπηση του τρόπου διάχυσης των Πρωτοκόλλων στην Ευρώπη και στέκεται στην εισαγωγή στη χώρα μας το 1925 από τον γιατρό Αριστείδη Ανδρόνικο εκ Φιλιππουπόλεως, ο οποίος αργότερα, επί Κατοχής, θα διαδεχτεί τον Σπύρο Στεροδήμα στην ηγεσία της ελληνικής φιλοναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ (Ελληνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωσις). Εφημερίδες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης δημοσιεύουν τα Πρωτόκολλα σε συνέχειες. Πρωτοστατεί η εφημερίδα «Μακεδονία» στη Θεσσαλονίκη, όπου στοχοποιείται ολόκληρος ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης για να φτάσουμε στο πογκρόμ της συνοικίας Κάμπελ το 1931. Το «δηλητήριο» είχε διαποτίσει τις συνειδήσεις της ελληνικής κοινωνίας μέσα από μια προκλητική αρθρογραφία. Ηδη το 1925, η κυβέρνηση είχε αρχίσει να παίρνει μέτρα κατά των Ελλήνων Εβραίων, με το πρόσχημα της «προσχωρήσεως εις τον κομμουνισμόν».

Ο Ψαρράς μελετά και την επίδραση που είχαν τα Πρωτόκολλα στην Ιερά Σύνοδο, και τη συμπόρευση πολλών ιερωμένων στον πόλεμο κατά του «εβραιομασονισμού». Μάλιστα, αναφέρεται στην ιδιαίτερη περίπτωση του αρχιμανδρίτη φονταμελιστή Χριστόφορου Καλύβα ο οποίος –αυτό είναι εξίσου αξιοπερίεργο– εντάχθηκε αργότερα στο ΕΑΜ Καστοριάς. Στο βιβλίο του «Εβραϊσμός και τεκτονισμός» (1933), ο Καλύβας δεν κρύβει ακόμα και τον θαυμασμό του για όσα κάνει η Γερμανία για να απαλλαγεί απ’ τους Εβραίους. Στα κεφάλαια για την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ο συγγραφέας περιδιαβαίνει τον ελληνικό αντισημιτικό Τύπο της περιόδου ενώ, την πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο, τονίζει πως οι Εβραίοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως ξένο σώμα από την ελληνική κυβέρνηση, με αιχμή του δόρατος την αντιμετώπιση του ζητήματος των αιτήσεων Εβραίων πολιτικών κρατουμένων, που ήταν καταδικασμένοι σε βαριές ποινές για «κομμουνιστική δράση», ώστε να τους δοθεί η άδεια να μετοικήσουν στο Ισραήλ με αντάλλαγμα την απώλεια της ελληνικής ιθαγένειας, που ικανοποιήθηκε απ’ τις Αρχές «διότι η αποδημία των Ισραηλιτών είναι συμφέρουσα από εθνικής απόψεως». Σε αυτό το κλίμα, οι εκδόσεις των Πρωτοκόλλων συνεχίζουν να ανθούν, πάλι με πρωτοβουλία του σταθερού παράγοντα στην αντισημιτική παράνοια Αριστείδη Ανδρόνικου, που μέσα απ’ αυτό το βιβλίο αποδεικνύεται ο άνθρωπος-κλειδί στην αντιεβραϊκή προπαγάνδα.

Το βιβλίο φτάνει μέχρι τους προπαγανδιστές της 21ης Απριλίου, τον Κωνσταντίνο Πλεύρη και τον Γεώργιο Γεωργαλά, και την υιοθέτηση των Πρωτοκόλλων απ’ τον ίδιο τον Παπαδόπουλο. Το βιβλίο του Ψαρρά είναι τρομερά επίκαιρο και διαφωτιστικό όσον αφορά τις θεωρίες συνωμοσίας και μίσους που αναπαράγονται μέχρι σήμερα, ειδικά με την άνοδο του νεοναζισμού και αντισημιτισμού σε όλη την Ευρώπη. Οπως έχει πει και ο συγγραφέας σε συνέντευξή του, το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε όσους αντέχουν να αναμετρηθούν με τα στερεότυπα ενός αιώνα.