Του Βίκτωρα Νέτα

Η κρίση στην Ουκρανία, η οποία ενδιαφέρει και την Ελλάδα, δεν είναι ένα απλό επεισόδιο, όπως θέλουν να το εμφανίσουν οι εμπλεκόμενες δυνάμεις, αλλά μια σύγκρουση τεράστιων γεωπολιτικών, γεωστρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων. Ηταν από αιώνες η Ανατολική Ευρώπη και η Κεντρική Ασία το μήλον της Εριδος των εκάστοτε ανερχόμενων δυνάμεων τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Ο άλλοτε προεδρικός σύμβουλος σε θέματα ασφαλείας και καθηγητής Εξωτερικής Πολιτικής Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι στο βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα» (εκδόσεις Λιβάνη, 1998) σημειώνει -σελ. 75- ότι κορυφαίοι μελετητές της γεωπολιτικής συζητούσαν μέχρι πρόσφατα για το ποια συγκεκριμένη περιοχή της Ευρασίας είναι ζωτική για τον έλεγχο ολόκληρης της ηπείρου και υπογραμμίζει:

«Ενας από τους εξέχοντες αναλυτές, ο Χάρολντ Μακίντερ, άνοιξε τη συζήτηση, στις αρχές του αιώνα αυτού (σ.σ. του 20ού), με τις διαδοχικές αντιλήψεις του για την ευρασιατική “αξονική περιοχή” (που θεωρούσε ότι περιλάμβανε όλη τη Σιβηρία και μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας) και αργότερα για την κεντροανατολική ευρωπαϊκή “στρατηγικής σημασίας περιοχή” ως τα ζωτικά εφαλτήρια για να επιτευχθεί η κυριαρχία στην ήπειρο. Εκλαΐκευσε την αντίληψή του για την περιοχή αυτή με το διάσημο απόφθεγμα:

Εκείνος που κυβερνά την Ανατολική Ευρώπη διοικεί την καρδιά της ηπείρου.

Εκείνος που κυβερνά την καρδιά της ηπείρου διοικεί τον Κόσμο-Νησί.

Εκείνος που διοικεί τον Κόσμο-Νησί διοικεί τον Κόσμο».

Η περιοχή αυτή ήταν υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ενωσης έως την κατάρρευσή της το 1990 και ο πλούτος της την είχε αναδείξει σε υπερδύναμη με αντίπαλο τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της εποχής, στα εδάφη της, που κάλυπταν έκταση 6.500 μιλίων, είχε τεράστια ποικιλία πρώτων υλών. Συγκεκριμένα, είχε τη μεγαλύτερη στον κόσμο παραγωγή σιδήρου, νικελίου, μολύβδου, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κατείχε, επίσης, την τρίτη θέση στην παραγωγή άνθρακα, τη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε αποθέματα χρυσού και χρωμίου και ήταν από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής αργύρου, χαλκού και ψευδαργύρου.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου τού Γέιλ Πολ Κένεντι στο βιβλίο του «Προετοιμασία για τον 21ο αιώνα» (εκδόσεις Λιβάνη, 1994) αναφέρει -σελ. 375:

«Οι ίδιοι οι Σοβιετικοί επιστήμονες υποστήριζαν ότι η ΕΣΣΔ κατείχε το 58% των παγκοσμίων αποθεμάτων άνθρακα, το 58,7% των αποθεμάτων πετρελαίου, το 41% των σιδηρομεταλλευμάτων, το 76,7% των κοιτασμάτων απατίτη, το 25% της ξυλείας, το 88% των κοιτασμάτων μαγνησίου, το 54% των αλάτων καλίου και περίπου το 1/3 των κοιτασμάτων φωσφορούχων ενώσεων». Με αυτόν τον πλούτο η σοβιετική οικονομία κατέλαβε τη δεύτερη θέση στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ.

Με την κατάρρευση, όμως, έχασε όχι μόνο τη δεύτερη θέση, αλλά και την επιρροή στις χώρες τού άλλοτε υπαρκτού σοσιαλισμού, οι οποίες «αποσχίστηκαν», στράφηκαν προς τη Δύση και προοδευτικά εντάχθηκαν και στο ΝΑΤΟ. Το 1990 με την ενοποίηση και η Ανατολική Γερμανία πέρασε στο ΝΑΤΟ. Το 1999 έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχία. Το 2004 προσχώρησαν η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σλοβενία, το 2008 με δημοψήφισμα το 72,5% του λαού της Γεωργίας τάχθηκε υπέρ της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ (δεν έχει ενταχθεί ακόμη), το 2009 νέα μέλη του ΝΑΤΟ έγιναν η Αλβανία και η Κροατία.

Ο Μπρζεζίνσκι στο βιβλίο του «Η επιλογή. Παγκόσμια κυριαρχία ή παγκόσμια ηγεσία» (εκδόσεις Λιβάνη, 2005) σημειώνει -σελ. 170-172: «Η επέκταση της Ε.Ε. και η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι οι λογικές και αναπόφευκτες συνέπειες του ευνοϊκού αποτελέσματος του ψυχρού πολέμου (…). Η διεύρυνση τόσο της Ε.Ε. όσο και του ΝΑΤΟ θα συνεχιστεί (…). Η εξελισσόμενη συνεργασία μεταξύ της Συμμαχίας και της Ρωσίας, που ωθείται και από τη δημιουργία του Κοινού Συμβουλίου Ρωσίας-ΝΑΤΟ, έχει καταστήσει πια πολύ δύσκολο το ενδεχόμενο η Μόσχα να αντιταχθεί στην επιθυμία της Ουκρανίας να ενταχθεί στη Συμμαχία (…). Και παρ’ όλο που είναι μάλλον απίθανο η Ουκρανία να ανταποκριθεί σύντομα στα σχετικά κριτήρια, θα ήταν σίγουρα ανόητο από στρατηγικής πλευράς για το ΝΑΤΟ να αποκρούσει τις ουκρανικές φιλοδοξίες, αναζωπυρώνοντας έτσι, πιθανώς, τις αντίστοιχες ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες της Ρωσίας. Μια αποφασιστική διαδικασία λοιπόν ενθάρρυνσης της Ουκρανίας να προετοιμαστεί για τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ (ίσως ακόμη και αυτή τη δεκαετία) θα είναι λογικά το επόμενο βήμα».

Φαίνεται καθαρά ποιος και για ποιο σκοπό υποδαυλίζει την κρίση, όταν μάλιστα ο Μπρζεζίνσκι γράφει ότι: «Για την Αμερική, το κύριο γεωπολιτικό λάβαρο είναι η Ευρασία» («Η μεγάλη σκακιέρα», σελ. 63). Για την Ευρώπη, όμως, δεν υπάρχει λάφυρο, αλλά ένταση και ζημιά από την κρίση της Ουκρανίας. Το συμφέρον της Ευρώπης είναι η συνεργασία με τη Ρωσία, ακόμα και η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως είχε πει ο Γάλλος πρόεδρος στρατηγός Ντε Γκολ: «Οραματίζομαι μια ενωμένη Ευρώπη από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια». Και είναι αυτό που φοβούνται οι ΗΠΑ, όπως γράφουν στα βιβλία τους, ο Χένρι Κίσινγκερ, ο Πολ Κένεντι και ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, τα οποία καλό είναι να διαβάσουν και οι δικοί μας πολιτικοί, γιατί παίζονται και ελληνικά συμφέροντα με την κρίση της Ουκρανίας.

[email protected]