Της Βίκυς Καπετανοπούλου

Απόπειρα νομικής και ηθικής απαξίωσης του δίκαιου, πολυετή αγώνα χιλιάδων αυτοχθόνων του τροπικού δάσους του Αμαζονίου στον Ισημερινό αποτελεί η ετυμηγορία δικαστή της Νέας Υόρκης, σύμφωνα με την οποία ο Αμερικανός συνήγορος των ιθαγενών χρησιμοποίησε «διεφθαρμένα μέσα» για να εξασφαλίσει την επιδίκαση αστρονομικής αποζημίωσης στους πελάτες του από τον αμερικανικό ενεργειακό κολοσσό Chevron, που έχει καταδικαστεί για μια από τις χειρότερες περιβαλλοντικές καταστροφές στον πλανήτη.

Το 2011 δικαστήριο του Ισημερινού επιδίκασε σε 30.000 κατοίκους της περιοχής Λάγο Αγριο το ιλιγγιώδες ποσό των 18,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ως αποζημίωση για την εκτεταμένη μόλυνση που είχε προκαλέσει την περίοδο 1964–1992 η πετρελαϊκή εταιρεία Texaco, η οποία το 2000 εξαγοράστηκε από τη Chevron. Το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας επικύρωσε πέρσι την απόφαση, μειώνοντας όμως το πρόστιμο στα 9,5 δισ. δολάρια. Αρνούμενη κάθε ευθύνη και προσπαθώντας λυσσαλέα να φρενάρει την καταβολή της μεγαλύτερης αποζημίωσης που έχει επιδικαστεί ποτέ για λόγους οικολογικής καταστροφής, η Chevron στράφηκε δικαστικά κατά του δικηγόρου Στίβεν Ντόνζιγκερ και ορισμένων συνεργατών του, τους οποίους κατηγόρησε για απόπειρα κερδοσκοπίας και εξαπάτησης σε βάρος της.

Σχεδόν πέντε μήνες μετά την ολοκλήρωση της δίκης, χωρίς την παρουσία ενόρκων, ο δικαστής του Μανχάταν, Λιούις Κάπλαν, έκρινε πως ο Ντόνζιγκερ και η ομάδα του κατέφυγαν σε αθέμιτα «μέσα διαφθοράς» προκειμένου να κερδίσουν την υπόθεση στα δικαστήρια του Ισημερινού, όπως δωροδοκίες δικαστών, κατάθεση «πειραγμένων» στοιχείων, ακόμα και στη συγγραφή της ίδιας της καταδικαστικής απόφασης εναντίον της Chevron. «Η Δικαιοσύνη δεν υπηρετείται μέσω της επιβολής αδικίας. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Δεν νοείται υπεράσπιση τύπου Ρομπέν των Δασών απέναντι σε παράνομη και καταχρηστική συμπεριφορά» γράφει στην ετυμηγορία του ο Κάπλαν, αναπτύσσοντας το σκεπτικό του σε περίπου 500 σελίδες. Η Texaco και κατ’ επέκταση η Chevron «ενδέχεται να φέρουν κάποια ευθύνη» για τη μόλυνση στο Λάγο Αγριο (!), αυτό όμως είναι άσχετο με το ερώτημα αν συντελέστηκε ή όχι απάτη, αναφέρει ο δικαστής…

Κατά τη διάρκεια της δίκης τον Νοέμβριο, το μεγάλο δικηγορικό γραφείο που εκπροσωπούσε τον ενεργειακό κολοσσό παρουσίασε πληθώρα εγγράφων για να αποδείξει ότι ο Ντόνζιγκερ κι οι συνεργάτες του εξαπάτησαν τη Chevron, εκμεταλλευόμενοι το ήδη διεφθαρμένο δικαστικό σύστημα του Ισημερινού, για να χειραγωγήσουν και εν τέλει να εξαγοράσουν την επιθυμητή ετυμηγορία. Ως μάρτυρες κατέθεσαν και οι δύο δικαστές που είχαν εκδώσει την πρωτόδικη απόφαση το 2011. Ο Νικολάς Ζαμπράνο δήλωσε κατηγορηματικά πως δεν δωροδοκήθηκε και πως έγραψε τη γνώμη του χωρίς έξωθεν παρέμβαση.

Ο δικαστής Κάπλαν, όμως, τάχθηκε αναφανδόν με το μέρος της Chevron κι έκρινε ότι υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις πως δεν συνέταξε ο ίδιος ο Ζαμπράνο την ετυμηγορία, αλλά πως υπέγραψε την καταδικαστική απόφαση που είχε ήδη συντάξει η ομάδα του Ντόνζιγκερ, καθώς μεγάλα κομμάτια του κειμένου φέρεται να είναι πανομοιότυπα σε φρασεολογία με δικά τους εσωτερικά έγγραφα. Αντίθετα, ο δεύτερος δικαστής από τον Ισημερινό, Αλμπέρτο Γκέρα, κατέθεσε πως πήρε μίζες από τον Αμερικανό δικηγόρο προκειμένου να γράψει αυτός εν κρυπτώ το σκεπτικό της ετυμηγορίας κατά της Chevron. Η υπεράσπιση του Ντόνζιγκερ αποκάλυψε, όμως, πως η εταιρεία πλήρωσε τον Γκέρα για να καταθέσει υπέρ της, καλύπτοντας μάλιστα και έξοδα διαβίωσης της οικογένειάς του.

Στην κατάθεσή του ο ίδιος ο Ντόνζιγκερ παραδέχτηκε πως έκανε κάποια λάθη που σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν απάτη, αλλά κυρίως ότι πρόκειται να λάβει αμοιβή η οποία αγγίζει τα 600 εκατομμύρια δολάρια, εφόσον οι πελάτες του λάβουν ακέραιες τις αποζημιώσεις τους. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, ο έμπειρος Αμερικανός δικηγόρος έχει υπάρξει επί μία 20ετία η κινητήρια δύναμη πίσω από την άνιση, αλλά γενναία δικαστική διαμάχη που ξεκίνησαν οι ιθαγενείς του Αμαζονίου κατά της Texaco τo 1993. Αποκάλεσε την απόφαση του δικαστή Κάπλαν «φρικαλέα» αλλά αναμενόμενη, τον κατηγόρησε για εξόφθαλμη μεροληψία και δήλωσε πως θα ασκήσει έφεση, καθώς -μεταξύ άλλων- υποχρεώνει τον ίδιο και τους συγκατηγορούμενούς του όχι μόνο να πληρώσουν τα νομικά έξοδα της δίκης για λογαριασμό της Chevron, αλλά και να της μεταβιβάσουν οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο αποκτήσουν οπουδήποτε στον κόσμο (!), αν λάβουν τελικά τη διόλου ευκαταφρόνητη αμοιβή τους.

«Σπουδαία νίκη για τη Chevron και τους μετόχους της» χαρακτήρισε απροκάλυπτα ο διευθύνων σύμβουλος του κολοσσού τη δικαστική απόφαση κατά του Ντόνζιγκερ, που παγώνει προς το παρόν τη διεκδίκηση αποζημιώσεων για τους αυτόχθονες στα αμερικανικά δικαστήρια. Θεωρείται επίσης βέβαιο πως ενισχύει τη νομική φαρέτρα της Chevron και εκτός ΗΠΑ, καθώς οι ιθαγενείς έχουν προσφύγει κατά της εταιρείας σε άλλες τρεις χώρες, τη Βραζιλία, την Αργεντινή και τον Καναδά.

Σύμφωνα με τους ενάγοντες, η Texaco, κατά τη διάρκεια των εργασιών εξόρυξης του μαύρου χρυσού, είχε προκαλέσει όχι μόνο τη διαρροή δισεκατομμυρίων γαλονιών αργού πετρελαίου, αλλά είχε ξεφορτωθεί σε βάθος δεκαετιών δεκάδες δισεκατομμύρια γαλόνια τοξικών αποβλήτων μέσα στο τροπικό δάσος του βορειοανατολικού Ισημερινού, στα σύνορα με την Κολομβία, ρυπαίνοντας συνολική έκταση 4.400 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η Chevron ισχυρίζεται ότι δεν φέρει καμία ευθύνη για το οικολογικό έγκλημα, καθώς η Texaco δαπάνησε 40 εκατομμύρια δολάρια για να καθαρίσει την περιοχή. Οι ενάγοντες, όμως, είναι πεπεισμένοι πως τα αυξημένα κρούσματα καρκίνου και γενετικών ανωμαλιών του γηγενούς πληθυσμού του Λάγο Αγριο οφείλονται στην ανεξίτηλη κληρονομιά των αδηφάγων πετρελαϊκών συμφερόντων…