Του Βίκτωρα Νέτα

Σε μια ωραία εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης την περασμένη Παρασκευή, που ήταν αφιερωμένη στον ποιητή Τάσο Λειβαδίτη, με τους μελοποιημένους στίχους του -από τον Μίκη Θεοδωράκη και άλλους συνθέτες- που τραγούδησε ο Νίκος Ανδρουλάκης με τη μοναδική φωνή του, ξαναζωντάνεψαν στη μνήμη τα αλησμόνητα προδικτατορικά χρόνια, τότε που ο τόπος ζούσε μιαν ανάταση πολιτική, πνευματική, πολιτιστική, μουσική και ο λαός διεκδικούσε μαχητικά και με πάθος την πραγματική δημοκρατία, που είχε στερηθεί από τον Εμφύλιο. Αυτή η πολλαπλή Ανοιξη άρχισε με τον αγώνα για το Κυπριακό, στον οποίο πρωτοπόρα ήταν η νεολαία, πολιτικοποιήθηκε στην πορεία με την άνοδο της Αριστεράς στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και κορυφώθηκε μετά τις εκλογές της βίας και νοθείας του 1961, όταν οι καταπιεσμένες δημοκρατικές δυνάμεις συγκρούστηκαν ανοιχτά και βίαια με το παρακράτος, που κυριαρχούσε στον μονοκομματικό κρατικό μηχανισμό.

Προκαλούν εύλογη συγκίνηση τα τραγούδια της εποχής εκείνης, σε όσους την έχουν ζήσει, αλλά και στις νεότερες γενιές. Συγκινημένη η συνάδελφος δημοσιογράφος Σοφία Μαλτέζου, που μετείχε με ομιλία της για τον Τάσο Λειβαδίτη στην εκδήλωση, μου είπε: «Πώς φτάσαμε από εκείνη την εκπληκτική εποχή στη σημερινή κατάντια;». Πράγματι, δεν το χωράει ο νους μας, που είχαμε τέτοια δραματική υποχώρηση όλων των αξιών. Και όσα έχουν γραφτεί, ιδιαίτερα από τους πολιτικούς, που είναι οι κυρίως υπεύθυνοι της κατάντιας, δεν δίνουν πειστικές απαντήσεις, γι’ αυτό και απαξιώνονται από την κοινή γνώμη, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις.

Πρέπει, όμως, να βγει ο τόπος από την πολλαπλή θανάσιμη κρίση. Και θα βγει μόνο αν σαρωθεί το φαύλο σύστημα της διαφθοράς και μαζί όσοι το εξέθρεψαν και το εκπροσωπούν. Πώς θα σαρωθεί, όμως, και από ποιες δυνάμεις, που θα πρέπει να είναι υγιείς; Αύριο, που είναι η επέτειος της 25ης Μαρτίου, θα θυμηθούμε πως κάτω από σκληρές συνθήκες οι ραγιάδες ξεσηκώθηκαν και πέτυχαν το θαύμα της ανάστασης του τόπου. Μπορεί και τώρα να γίνει ένα θαύμα; Μπορεί, αρκεί να βρούμε τι φταίει και επιτέλους να πούμε την αλήθεια στους πολίτες. Ποιος θα την πει;

Οπως έγραφα στο άρθρο μου της 24ης Φεβρουαρίου 2014, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απέδιδε την κακοδαιμονία, που ταλαιπωρούσε τον τόπο, στη δημαγωγία των πολιτικών και υπογράμμιζε ότι κατηγορούσε τους πολιτικούς, διότι για το ατομικό τους πολιτικό συμφέρον «παραμέλησαν τελείως την κυρίαν αποστολήν των, την πολιτικήν δηλαδή του λαού διαπαιδαγώγησιν». Καταλόγιζε μεγάλες ευθύνες και στην πνευματική ηγεσία ο Ελευθέριος Βενιζέλος και συνιστούσε: «Η ιθύνουσα διανοουμένη τάξις έχει καθήκον να διαφωτίση με την πρέπουσαν ειλικρίνειαν τον λαόν».

Θα ήταν άδικο να πούμε ότι όλη η διανοούμενη τάξη παρέμενε απαθής και δεν έπαιρνε θέση στις πολιτικές εξελίξεις και γενικά στα διαδραματιζόμενα με στόχο να διαφωτίσει τον λαό. Υπάρχουν λαμπρά παραδείγματα διανοουμένων, πανεπιστημιακών, συγγραφέων και ποιητών ακόμη, που πήραν ανοιχτά μαχητική θέση σε κρίσιμες στιγμές και τόλμησαν να πουν αλήθειες. Αλλο θέμα είναι αν αυτές οι αλήθειες πέρασαν ή όχι στην κοινή γνώμη ή επηρέασαν τους κομματικούς οργανισμούς.

Να μην αναφερθούμε στο παρελθόν, αλλά στις μέρες μας, τις μέρες της κρίσης, με συγκεκριμένα παραδείγματα. Ενας από τους πιο μαχητικούς διανοουμένους με συνεχή παρουσία στα δημόσια πράγματα -επί 40 χρόνια γράφει στο «Βήμα»- είναι ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Θεοδόσης Τάσιος. Εχω στα χέρια μου τον ογκώδη τόμο «Επιφυλλίδες» (2η έκδοση, Ιανουάριος 2013, εκδοτικός οίκος Αγγελάκη), όπου διαβάζω στον πρόλογο: «Μάζεψα εδώ μόνον τις επιφυλλίδες της τελευταίας 15ετίας. Με μία μόνο εξαίρεση: την προ 20ετίας αναφορά μου -στο τερατούργημα του τότε δημοσίου χρέους, την οποίαν και προτάσσω- αφιερωμένη εξαιρετικά σε ορισμένους μεγάλους καθηγητές Πανεπιστημίου, που την ίδια εποχή με τα μανιφέστα τους είχαν το τεχνοκρατικό θράσος να υποδεικνύουν στον λαό “ποιο κόμμα να ψηφίσει”, ενώ δεν παίρνανε χαμπάρι των τεκταινομένων, ούτε αυτοί ούτε τα κόμματά τους…».

Ο καθηγητής Θεοδ. Τάσιος δημοσιοποίησε έγκαιρα το μήνυμα αγωνίας, αλλά δεν βρήκε αποδέκτες, διότι οι πολιτικοί μας από καιρό τώρα δεν διαβάζουν, δεν μελετούν, γι’ αυτό και ο λόγος τους στα τηλεοπτικά παράθυρα δεν έχει περιεχόμενο. Το παράδειγμα του καθηγητή ακολουθούν και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι και κοινωνικοί παράγοντες. Ευαίσθητοι δέκτες των κοινωνικών μηνυμάτων οι ποιητές δεν έπαψαν ποτέ να τα εκφράζουν με στίχους. Αντιγράφω από την τελευταία ποιητική συλλογή του Σπύρου Κατσίμη «Η Κραυγή» (εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2013) ένα ποίημα με τίτλο «Η συσκότιση»: «“Ηρθε το φως” είπε το παιδί / και ο άντρας έσκυψε ξανά / στο αγαπημένο του βιβλίο / από την εποχή των οραμάτων / και όλα τα πράγματα έμειναν / όπως πριν / μίζερα και φωτισμένα».

Αντιγράφω ακόμη μερικούς στίχους από τη συλλογή «Το τέλος των μνηστήρων» (Θεσσαλονίκη 2013) του Σταυριανού Αγοραστού με τίτλο «Η σωτηρία»: «Τη σωτηρία της Ελλάδας / δεν τη βγάζεις στο σφυρί / [...] Η σωτηρία της Ελλάδας δε θέλει καπετάνιο / χωρίς πυξίδα / δίχως να ξέρει τα ραπίσματα της θάλασσας / πότε αγριεύει ο άνεμος / πού οδηγούν τ’ αστέρια / [...] θέλει να ξέρει / πότε θα ρίξει άγκυρα / πότε θα αρπάξει το τιμόνι / στα στιβαρά του χέρια / να το γλιτώσει απ’ την ξέρα / ν’ ανοίξει τα πανιά στο πέλαγο / Μα όχι όπως ο Θησέας / (το 2010 το 2011 πρώτη φορά είδα τόσους πολλούς “σωτήρες” της χώρας!)». Υπάρχει ελπίδα για ένα θαύμα, όπως εκείνο του 1821, για να έρθει η Ανοιξη στον τόπο.

Οι νέες γενιές έχουν υποχρέωση να το τολμήσουν.

[email protected]