Ο Ruben, το 2000, μελέτησε την οικονομική επίπτωση των διαταραχών επικοινωνίας στην αμερικανική οικονομία και διαπίστωσε ότι κυμαινόταν μεταξύ 2,5% και 3% του ΑΕΠ

Των Ιωάννη Ξενέλη, Νίκου Μαρουδιά*

Οι σύγχρονες εθνικές στρατηγικές για την Υγεία οφείλουν να θέτουν στόχους για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των παθήσεων εκείνων που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη γενικότερη κοινωνικο-οικονομική δομή της χώρας. Τέτοια προγράμματα αφορούν, κατά κύριο λόγο, χρόνιες παθήσεις, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης κ.ά.

Μια αντίστοιχη ομάδα παθήσεων είναι αναμφίβολα οι ακουστικές διαταραχές, διότι συνεπάγονται την αποδιοργάνωση του συνολικού ψυχισμού του ατόμου, ενώ ταυτόχρονα παρεμβαίνουν βίαια στην υπόλοιπη κοινωνικο-οικονομική δομή του. Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα, η βαρηκοΐα κατέχει την 7η θέση στα χρόνια νοσήματα για τα οποία σπαταλώνται οι οικονομικοί πόροι στα Εθνικά Συστήματα Υγείας. Το γεγονός αυτό έχει τύχει, δυστυχώς, μικρής αναγνώρισης, διότι η λειτουργική και ανατομική υπόσταση της ακοής, όσο και της απουσίας της, δεν παρέχουν κανένα οπτικό στίγμα.

Δυσκολίες

Η ύπαρξη ακοής βιώνεται, χωρίς να χρειάζεται να σκεφτούμε ή να παρατηρήσουμε την παρουσία της. Είναι απλά μια φυσιολογική αισθητηριακή λειτουργία, η απουσία της οποίας δεν παρέχει καμία οπτική ένδειξη. Ωστόσο, είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα η στενή σχέση της με τον οιονδήποτε γλωσσικό κώδικα, ο οποίος τελικά εξωτερικεύεται είτε μέσω του προφορικού είτε μέσω του γραπτού λόγου. Η απουσία όμως ηχητικών παραστάσεων συνεπάγεται αδυναμία εκφοράς προφορικού λόγου και σοβαρές δυσκολίες στη γραφή και ανάγνωση.

Κατά συνέπεια, δεν θα ήταν υπερβολικό να λεχθεί ότι όλες σχεδόν οι διαπροσωπικές σχέσεις ρυθμίζονται μέσω της ακοής, επάνω στην οποία χτίζονται όχι μόνο η διάνοιξη επικοινωνιακών διαύλων μεταξύ των ατόμων αλλά και η γνώση και η αφαιρετική σκέψη. Η ακοή βοηθά στην κατανόηση του περιβάλλοντος, την αλληλεξάρτησή μας από αυτό και εξασφαλίζει την ομαλή συμβίωσή μας με τους συνανθρώπους μας.

Σήμερα, υπάρχει η επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη ότι η έγκαιρη αντιμετώπιση των διαταραχών της ακοής με τα σύγχρονα ιατρικά μέσα εξασφαλίζει με επιτυχία την ένταξη των πασχόντων στο κοινωνικό σύνολο και παράλληλα διασφαλίζει τεράστιους πόρους στην εθνική οικονομία.

Ιστορική αναδρομή

Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση θα καταστήσει τα ανωτέρω περισσότερο σαφή. Στην αρχαία Ελλάδα, η βαρηκοΐα απέκλειε τον πάσχοντα από το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά. Παρομοίως στη βιβλική εποχή, οι κωφοί ετύγχαναν μεταχείρισης ως κοινωνικά απόβλητοι και επιβίωναν διά της ικεσίας. Κατά τον Μεσαίωνα, η απουσία ακοής και η αδυναμία εκφοράς του προφορικού λόγου δεν νομιμοποιούσαν το κληρονομικό δικαίωμα και τη συμμετοχή στις δραστηριότητες της Εκκλησίας.

Μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση και τη συνεπακόλουθη αστικοποίηση, τα άτομα με αναπηρίες συμπεριλαμβανομένης και της βαρηκοΐας–κώφωσης, κατέληγαν σε ειδικά ιδρύματα, όπως σωφρονιστήρια και πτωχοκομεία, όπου αναλάμβαναν κυρίως χειρωνακτικές εργασίες. Στα τέλη του 20ού αιώνα διαπιστώθηκε ότι το 62% περίπου της εργατικής τάξης έβγαζε τα προς το ζην χρησιμοποιώντας προσόντα που βασίζονταν στις επικοινωνιακές δυνατότητες των μελών της.

Η φυσική συνέπεια ήταν -και εξακολουθεί να είναι- άτομα χωρίς επικοινωνιακές δυνατότητες να παραμένουν ανεπάγγελτα, χωρίς δυνατότητα εύκολης πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Σε πρόσφατη μελέτη του John Hopkins Hospital της Βαλτιμόρης ο βαθμός βαρηκοΐας συσχετίστηκε με την άνοια και τη νόσο Alzheimer και αποδείχθηκε πως σε άτομα με βαρηκοΐα η απώλεια ακοής κατά 10 db αυξάνει κατά 20% τον κίνδυνο εμφάνισης των παραπάνω ασθενειών, διότι ο εγκέφαλος αφιερώνει μεγάλο μέρος των δυνατοτήτων του στην ακοή εις βάρος των υπόλοιπων εγκεφαλικών λειτουργιών. Ο Ruben, το 2000, μελέτησε την οικονομική επίπτωση των διαταραχών επικοινωνίας στην αμερικανική οικονομία και διαπίστωσε ότι κυμαινόταν μεταξύ 2,5% και 3% του ΑΕΠ.

Το 2005 η εταιρεία Access Economics της Αυστραλίας ανέλαβε να ποσοτικοποιήσει συνολικά τις οικονομικές επιπτώσεις από την αντιμετώπιση της βαρηκοΐας–κώφωσης στην εθνική οικονομία. Το τελικό συμπέρασμα της μελέτης αυτής προκαλεί πραγματική κατάπληξη γιατί δείχνειο ότι το συνολικό οικονομικό κόστος στην οικονομία της Αυστραλίας ανήρχετο για το 2005 στο απίστευτο ποσό των 11,75 δισ. δολαρίων Αυστραλίας. Η μελέτη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, λόγω του ότι ο πληθυσμός της Αυστραλίας είναι λίγο μεγαλύτερος από αυτόν της Ελλάδας. Στον ελλαδικό χώρο δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα ανάλογες μελέτες. Πιστεύουμε πως, στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, αντίστοιχες μελέτες αποτελούν αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα.

* Ο Ιωάννης Ξενέλης είναι καθηγητής ΩΡΛ Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Νίκος Μαρουδιάς είναι συντονιστής διευθυντής της ΩΡΛ Κλινικής του Κωνσταντοπούλειου Γενικού Νοσοκομείου Ν. Ιωνίας