Ενα βιβλιαράκι που χωρά μέσα από τα κάγκελα. Γράφτηκε πίσω τους, ταξιδεύει μακριά τους…

«Η ομάδα του «Ελλήνιον» δούλεψε και φέτος στις γυναικείες φυλακές Διαβατών το «εργαστήρι γλώσσας». Το αποτέλεσμα της δουλειάς της, σπαράγματα ζωών ανθρώπων που πιάστηκαν από τις λέξεις για να εκφραστούν, αποτυπώνεται στην έκδοση «Εκκωφαντικές σιωπές, έγκλειστες συναντήσεις ΙΙ, ποιήματα. Φυλακές Διαβατών 2010-2012»

Της Στελλίνας Μαργαριτίδου

«Μανούλα, σου γράφω το γράμμα μέσα από την καρδιά μου. Μαζί με τη σκέψη που σε έχω μακριά εσένα και τ΄ αδέλφια μου. Η σκέψη, μανούλα, είναι να άνοιγα τα χέρια να σας πάρω αγκαλιά. Να σου πω πόσο σ΄ αγαπώ, ότι μου λείπετε και δεν ξέρω τι να κάνω. Δεν είμαι ένα παιδί που, επειδή έμπλεξε στα ναρκωτικά, τα έχει ξεχάσει όλα. Οχι. Δεν ξέχασα τίποτε. Είμαι πολύ πληγωμένη, πολύ δυστυχισμένη. Εχω υποφέρει στη ζωή. Δεν ένιωσα ούτε χάδι ούτε τρυφερότητα και η καρδιά μου τα ζητά. Γι΄ αυτό ο άνθρωπος κάποτε γυρίζει σελίδα. Και τη σελίδα γύρισα.

Εμένα, μανούλα, με έχει πάρει ένα καράβι. Και αυτό το καράβι με πάει μακριά σου…»

Η Χριστίνα που υπαγορεύει το κείμενο, ξεσπά, στιγμές αργότερα, σε λυγμούς. Τα χέρια της μέχρι ψηλά τους ώμους είναι χαρακωμένα. Ο Δημήτρης Κωστόπουλος προσπαθεί να την ηρεμήσει. Τη βάζει να καθίσει δίπλα του, κοντά του… Μια έφηβη σχεδόν, Ρομά είναι. Το συνήθειό της εδώ στις φυλακές των Διαβατών είναι να καταπίνει μεταλλικά, αιχμηρά αντικείμενα. Νυχοκόπτες, ξυραφάκια, ακόμη και καρφιά άμα βρίσκει.

«Δεν θέλω άλλο να ζω, κουράστηκα» λέει, αλλά τώρα για λίγο χαμογελά, κάτω από το θαμπό φως καθώς ο πρώην εφέτης τής κάνει το πορτρέτο.

Εγώ και ο σάκος

«Ολη μου η ζωή, όλη μου η σιωπή χωρά μέσα σ΄ αυτόν το φθαρμένο και παλιό μου σάκο. Ρούχα, βιβλία κι ένα σωρό παλιές φωτογραφίες είναι όλη μου η περιουσία.

Επτά χρόνια τώρα ταξιδέψαμε αμέτρητες φορές. Δρομολόγια Αθήνα-Θεσσαλονίκη και τ΄ αντίθετο. Περάσαμε νύχτες βαριές σε κείνα τα ψηλοτάβανα ψυχρά δωμάτια που τα παράθυρα φτάνουν ώς τα ταβάνια και ο άνεμος τις νύχτες σφυρίζει στα κάγκελα… Εκεί που η μοναξιά γράφεται στους τοίχους με ονόματα σε διάφορες γλώσσες του κόσμου, εκεί που το τσιγάρο μοιράζεται ρουφηξιά στη ρουφηξιά, από στόμα σε στόμα. Εκεί που οι άνθρωποι τις νύχτες βγάζουν παράξενους ήχους στον ύπνο τους και τα βλέμματα είναι γεμάτα απορίες. Εκεί που δεν υπάρχει ούτε μαύρο ούτε άσπρο παρά μόνο γκρίζο.

Γκρίζο όπως ο πόνος, ο φόβος, η αποτυχία, η θλίψη, το τσιμέντο, η απομόνωση, τα κρατητήρια, τα ουρητήρια, τα δικαστήρια, οι αλυσίδες, οι χαμένες ελπίδες, τα κελιά, τα σύρματα, τα πέτρινα τείχη, τα σίδερα, το σήμερα. Μακρινό αβέβαιο το αύριο. Γι΄ αυτό κι εγώ έβαψα το σάκο μου γαλάζιο και ζωγράφισα στον τοίχο μια θάλασσα που πάνω της πετάνε άσπρα πουλιά κι έναν χρυσό ολόχρυσο ήλιο που μου χαμογελάει κάθε πρωί».

Η Μαρίς γράφει καλά. Πεζά της κυρίως έχουν συμπεριληφθεί και στις δύο προηγούμενες εκδόσεις των «έγκλειστων συναντήσεων», το αποτέλεσμα της ομαδικής δουλειάς που κάνει στις γυναικείες φυλακές Διαβατών από το 2007 μέχρι σήμερα μια ομάδα εθελοντών της ΜΚΟ «Ελλήνιον» που αποτελείται κυρίως από εκπαιδευτικούς.

«Δουλεύουμε με κάθε λογής άτομα», λέει η Θεοδώρα Λειψιστινού. «Ρομά, Βουλγάρες, Ελληνίδες, άλλοτε μεγάλες σε ηλικία γυναίκες, άλλοτε νεαρές κοπέλες. Κάποιες από αυτές είναι μορφωμένες. Πολλές δεν ξέρουν καλά καλά ούτε να μιλούν ελληνικά. Κι όμως… Ενας πίνακας που βλέπουν, ένα ποίημα που θα ακούσουν, η επαφή τους με τις λέξεις, με μας, γίνεται κάποιες φορές αφορμή για να ξεφύγουν από τη μονοτονία της φυλακής, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Τα ποιήματα, τα πεζά συγκεντρώνονται κάθε χρόνο και τυπώνονται σ΄ ένα καλαίσθητο βιβλιαράκι. Είναι βάλσαμο για τις γυναίκες αυτές οι συναντήσεις. Ενα ξέσπασμα, μια πηγή έμπνευσης… Δεν ξέρω πώς ακριβώς να το περιγράψω. Εκείνο όμως που ξέρω είναι ότι το έχουν ανάγκη. Μερικές φορές καταλαβαίνεις ότι η κατάσταση είναι τεταμένη. Μερικές δεν μπορούν να συγκεντρωθούν καθόλου… Περιμένουν να οδηγηθούν στο δικαστήριο. Να δουν στην αίθουσα τους δικούς τους και να τους αγγίξουν το χέρι, να κριθεί μια αίτηση αποφυλάκισής τους που έχει απορριφθεί… μια άδεια».

Η ομάδα του «Ελλήνιον», που συγκροτούν η Μαλαμπή Βαλάκου-Θεοδωρούδη, η Δέσποινα Βενετούλια, η Αννα Κάβουρα, ο Δημήτρης Κωστόπουλος και η Θεοδώρα Λειψιστινού, δούλεψε και φέτος στις γυναικείες φυλακές Διαβατών το «εργαστήρι γλώσσας» χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «ζωή, χαρά, δάκρυ, πόνος», ποιήματα του Καββαδία και του Ελύτη, πίνακες ζωγραφικής, μα πάνω απ’ όλα και κυρίως τη φαντασία τους…

Το αποτέλεσμα της δουλειάς της, σπαράγματα ζωών ανθρώπων που πιάστηκαν από τις λέξεις για να εκφραστούν, αποτυπώνεται στην έκδοση «Εκκωφαντικές σιωπές, έγκλειστες συναντήσεις ΙΙ, ποιήματα. Φυλακές Διαβατών 2010-2012», που γραφιστικά επιμελήθηκε ο εικαστικός Κωνσταντίνος Κουρκούτας. Ενα μικρό βιβλιαράκι, να χωρά ανάμεσα στα κάγκελα…

«Σήμερα, στο θάλαμο 3 φουρτούνα:

Αιτήσεις διακοπής ποινών

Απορρίφθηκαν

Μάτωσα ματώνω

Μίλησα στη μάνα μου

Με τρία παιδιά στην αγκαλιά

Ηρθε από την Αρμενία

Κι ο επίλογος;

Τα δύο σκοτώθηκαν

Και εγώ, η κόρη της, στο θάλαμο 3

Παλεύω με φαντάσματα από το παρελθόν

Ψάχνω διαδρομές στο χάρτη

Αρμενία Ρωσία Γεωργία Ελλάδα».