Τρίτη ματιά

Του Πέτρου Μανταίου

Πάνε τώρα δέκα και πλέον χρόνια. Ετοίμαζαν στις «Επτά Ημέρες» της «Καθημερινής» αφιέρωμα για τους Αμπελοκήπους, και μου ζήτησαν να γράψω κάτι. Στο τρόλεϊ από τον Ευαγγελισμό προς τους Αμπελοκήπους, αναρωτιόμουν, τι μπορεί να γράψει για τους Αμπελοκήπους, που να ενδιαφέρει τον σημερινό –τότε– αναγνώστη, ένας γεννημένος στους Αμπελοκήπους –στο «Ελενα», απέναντι από το σπίτι του!– που όμως, κοντά τρεις δεκαετίες, ζει στο Παγκράτι∙ ένας μετανάστης μικροκλίμακας!

Εκείνες τις μέρες είχε πεθάνει αγαπητός φίλος από τα γυμνασιακά χρόνια (πρώτο σκασιαρχείο και πρώτο «Ροζικλαίρ»!), αστέρι του μπάσκετ, του Παναθηναϊκού και της εθνικής, τη δεκαετία τού ’60, ο Πέτρος Παναγιωταράκος. Πήγαινα στους Αμπελοκήπους, στον Αγιο-Δημήτρη, για το μνημόσυνο. Με τη σκέψη στον Πέτρο και το μάτι, αφηρημένο, στο τζάμι του τρόλεϊ, άρχισα να παρακολουθώ, μηχανικά, το τοπίο, δεξιά κι αριστερά, στην Βασιλίσσης Σοφίας (αυτή που πρόδιδε, με τηλέγραφο, στον αδελφό της, τον Κάιζερ, τις θέσεις του ελληνικού στρατού στον Πρώτο πόλεμο∙ έγινε κάποτε μια κίνηση να μετονομαστεί η λεωφόρος, αλλά… στραβοπάτησε!). Παρακολουθούσα λοιπόν το τοπίο από το τζάμι του τρόλεϊ, μόνο που το «έβλεπα» όχι όπως ήταν αυτοστιγμεί, αλλά όπως ήταν τότε, στα χρόνια τού ’50 και τού ’60! Οταν κατέβηκα στη στάση Ζέρβα, το κομμάτι ήταν έτοιμο!

Την ίδια εποχή, τέλη τού ’90, μου είχε ζητηθεί να κάνω, με μικρή διαφορά χρόνου, δύο ομιλίες που και οι δύο είχαν θέμα τις παλιές γειτονιές της Αθήνας. Μίλησα τότε –έγραψα και στη «Ελευθεροτυπία»– για «γειτονιές αγειτόνευτες»: Πας, μετά από χρόνια, στη γειτονιά που γεννήθηκες, στους δρόμους και στην αλάνα που αλάνεψες, και δεν υπάρχει τίποτα, παρά μονάχα πολυκατοικίες απρόσωπες και «γυμνές» πινακίδες: οδός τάδε… Από κει και πέρα, ό,τι φυλάει η μνήμη! Τα ίδια μού λένε και οι παλιοί Παγκρατιώτες! Και οι απανταχού παλιοί!

Ετσι και την περασμένη εβδομάδα. Ανέβαινα πάλι στους Αμπελοκήπους. Αυτή τη φορά υπογείως, με το μετρό, που την προηγούμενη φορά δεν υπήρχε. Τώρα δεν πήγαινα ακριβώς στους Αμπελοκήπους. Θα κατέβαινα στη στάση και θα έπαιρνα από την Αλεξάνδρας (εκεί που μέχρι το ’60 ήταν δύο, αντικριστοί, προσφυγικοί οικισμοί) το λεωφορείο για τα… Πιθαράδικα∙ παλιά ονομασία, από στάση «Σόνια» μέχρι Πεδίον Αρεως, τότε που η Αλεξάνδρας ήταν ακόμα… παραποτάμιος χωματόδρομος∙ μέχρι τα Παναθήναια ήταν μαρμαράδικα κι από κει και κάτω φτιάχναν πιθάρια. Τώρα δεν υπήρχε παράθυρο να δω έξω. Μόνο «παράθυρο» ήταν η φαντασία.

Προσπαθούσα να φανταστώ, σε κάθε κούνημα του μετρό, κάτω από ποιο σημείο βρίσκομαι (εγκλωβισμένος!). Και τότε ακούστηκε η (απρόσωπη) φωνή της εκφωνήτριας, και ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβα ότι οι Αμπελόκηποι που γνώρισα έχουν παρέλθει… υπογείως και ανεπιστρεπτί, ακόμα και… ορθογραφικά, με την εκφώνηση: Next station Ambelokipi…