→Οι θεσμικές δυσλειτουργίες που προξένησαν και η απορρύθμιση που προκάλεσαν στον δημόσιο και ακαδημαϊκό χαρακτήρα των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων τα ισχύοντα νομοθετήματα

Να δεις την άλλη πλευρά των πραγμάτων, να μάθεις να σιωπάς
Μανόλης Αναγνωστάκης, Τώρα μιλώ πάλι...

Του Βασίλη Καρδάση*

Η πρόσφατη αρθρογραφία των Παντή-Παρασκευόπουλου-Σταμάτη, καθηγητών στο ΑΠΘ, στην «Εφημερίδα των Συντακτών», επαναφέρει τη συζήτηση της κατάργησης ή αναθεώρησης του ν. 4009 (Διαμαντοπούλου) και των αλλαγών που προωθήθηκαν με τον ν. 4015 για τα πανεπιστήμια.

Ο νόμος-πλαίσιο του 1982, ως προς τη φιλοσοφία που αντανακλούσε σχετικά με την αυτοδιοικητική λειτουργία και την ακαδημαϊκή διάρθρωση των ΑΕΙ και ως προς τις δημοκρατικές αξίες των θεσμικών οργάνων που εμπέδωσε, μπορεί και πρέπει να αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση ενός νέου νόμου. Εννοείται ότι είναι αναγκαία η προσαρμογή στα νέα δεδομένα της σύγχρονης αντίληψης περί ενός δημόσιου πανεπιστημίου με κοινωνικό έλεγχο.

Επειδή σε γενικές γραμμές το πλαίσιο των προτάσεων των συναδέλφων του ΑΠΘ με βρίσκει σύμφωνο, θα επιχειρήσω να καταδείξω τις θεσμικές δυσλειτουργίες που προξένησαν και την απορρύθμιση που προκάλεσαν στον δημόσιο και ακαδημαϊκό χαρακτήρα των ΑΕΙ τα ισχύοντα νομοθετήματα.

Οργανα διοίκησης: Ο νόμος 4009 προσέδωσε στη διοίκηση των πανεπιστημίων πρυτανοκεντρικό χαρακτήρα. Τον υπαγορεύει ο συγκεντρωτισμός των αρμοδιοτήτων στο πρόσωπο του πρύτανη, η κατάργηση των Πρυτανικών Συμβουλίων και ο θεσμός των διοριζόμενων αναπληρωτών πρύτανη. Επιπλέον, η παρέμβαση του Συμβουλίου στην υπόδειξη υποψήφιων πρυτάνεων υπογραμμίζει τη λειτουργική εξάρτηση των δύο οργάνων.

Η επαναφορά της εκλογής του πρύτανη και των άμεσων συνεργατών του απευθείας από τους εκλέκτορες επαναφέρει και την κυριαρχία της βούλησης της ακαδημαϊκής κοινότητας, ενώ ακόμη η επαναλειτουργία του Πρυτανικού Συμβουλίου είναι απαραίτητη, ώστε να αποκατασταθεί η συλλογική λειτουργία των πρυτανικών αρχών.

Σύγκλητος: Η λειτουργία της με τον περιορισμένο αριθμό μελών και την περικοπή αρμοδιοτήτων την έχει καταστήσει οιονεί διεκπεραιωτικό όργανο της βούλησης του πρύτανη.

Η συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των προέδρων των Τμημάτων, όσο και ο επανακαθορισμός των εξουσιών της Συγκλήτου είναι προϋπόθεση για να επαναπροσδιοριστεί ως το ανώτατο συλλογικό όργανο διοίκησης των ΑΕΙ. Επίσης είναι απαραίτητη η συμμετοχή εκπροσώπων των φοιτητών με δικαίωμα ψήφου στα θέματα που τους αφορούν.

Συμβούλιο Ιδρύματος: Το Συμβούλιο θα πρέπει να περιοριστεί σε εποπτικό όργανο της Διοίκησης διασφαλίζοντας τον κοινωνικό έλεγχο, να απαλλαγεί από τη γραφειοκρατία που επιφύλαξε ο νόμος 4009, αλλά και να συνδιαμορφώνει σε συνεργασία με την πρυτανική αρχή και τη Σύγκλητο την αναπτυξιακή στρατηγική του Ιδρύματος. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εμπλέκεται στην εκλογή των διοικητικών οργάνων.

Παροχές και υπηρεσίες προς τους φοιτητές: Γενικά οι προσφερόμενες υπηρεσίες προς τους φοιτητές (σίτιση, στέγαση, άθληση, ψυχαγωγία, πολιτιστικές δράσεις), συγκρινόμενες, είναι υποβαθμισμένες. Κι αυτό δεν είναι απότοκο μόνο του μειωμένου προϋπολογισμού, αλλά και της παραδοσιακής αμεριμνησίας της πολιτείας και των πρυτανικών αρχών να εξασφαλίσουν υψηλού επιπέδου παροχές προς τους φοιτητές. Είναι απαραίτητη η δημιουργία των αναγκαίων υποδομών, η διαμόρφωση συμβουλευτικών κέντρων προς τους φοιτητές και η πρόβλεψη διευκολύνσεων πρόσβασης και διδασκαλίας για άτομα με ειδικές ανάγκες.

Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση των ακαδημαϊκών τμημάτων και όλων των κατηγοριών του προσωπικού συνιστά προϋπόθεση της αναπτυξιακής προοπτικής των ΑΕΙ, καθώς και της ποιοτικής αναβάθμισής τους. Η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των φοιτητών επίσης αποτελεί όρο συνέπειας και ατομικής βελτίωσης των διδασκόντων.

Εκλογή καθηγητών: Η διαδικασία την οποία διαφήμισαν οι εμπνευστές του νέου νόμου ως θεραπεία μιας «εκτεταμένης διαπλοκής» έχει καταλήξει αστεία υπόθεση. Η αξιοπιστία της εκλογής, ώστε να ανταποκρίνεται στα ουσιαστικά προσόντα των υποψηφίων, αποτελεί ζητούμενο, άρα επιβάλλεται η αναμόρφωση της διαδικασίας με ρητές διατυπώσεις στους οργανισμούς των ιδρυμάτων όσον αφορά τις αξιακές αρχές και την ακαδημαϊκή ευθύνη των εισηγητών και των εκλεκτόρων.

Προσωπικό: Τα ΑΕΙ έχουν αποστερηθεί σημαντικό αριθμό διδασκόντων και διοικητικών υπαλλήλων με τρομακτικές συνέπειες στην ποιότητα της παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών, στην παραγωγή ερευνητικού έργου και στη διοικητική στήριξη των ακαδημαϊκών λειτουργιών. Η επαναφορά των υπαλλήλων της διαθεσιμότητας στις θέσεις τους και η σταδιακή πρόσληψη ακαδημαϊκού προσωπικού είναι η μόνη λογική συνθήκη για την άρση των σημερινών αδιεξόδων.

Η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης παραμένει δημόσιο αγαθό, ικανή και αναγκαία συνθήκη για την εξομάλυνση κοινωνικών ανισοτήτων και κοινωνικής προόδου. Μια κυβέρνηση της Αριστεράς, με κριτικό πνεύμα στις ασυνέπειες του παρελθόντος, στις ανακολουθίες που εμείς καλλιεργήσαμε, αλλά και με διάθεση θεραπείας των προβλημάτων του σημερινού νόμου-πλαίσιο οφείλει να υιοθετήσει ως προαπαιτούμενο τη βαθιά αλλαγή του νόμου για τα ΑΕΙ.

…………………………………………………………………………………………………

*Αναπληρωτής πρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης