Στις 25 Φεβρουαρίου το Palais de Tokyo, στο Παρίσι, θα γίνει ελληνικό

Η ιστορικός τέχνης Νάντια Αργυροπούλου και ο αρχιτέκτονας Γιώργος Τζιρτζιλάκης ετοίμασαν τη δυναμική έκθεση «ΗΕLL AS Pavilion», στην οποία συνυπάρχουν όλες οι γενιές, από την πρωτοπορία του ’60 μέχρι τη σύγχρονη τέχνη

Της Παρής Σπίνου

^[1]H πρόσφατη «δαιμονοποίηση» της Ελλάδας με αφετηρία την ευρωπαϊκή κρίση, η αρνητική δημοσιότητα που δόθηκε, ο ρόλος του εξιλαστήριου θύματος δημιούργησαν μια κατάσταση που ενεργοποίησε την τέχνη με την αίσθηση του κατεπείγοντος.

Σε αυτή τη δυσμενή συγκυρία η ιστορικός τέχνης Νάντια Αργυροπούλου με τον αρχιτέκτονα Γιώργο Τζιρτζιλάκη ετοίμασαν μια σημαντική έρευνα και μια δυναμική έξοδο της ελληνικής τέχνης στο εξωτερικό με την έκθεση «ΗΕLL AS Pavilion», που εγκαινιάζεται στις 25 Φεβρουαρίου στο Palais de Tokyo, στο Παρίσι. Ο τίτλος της πρόσφατα εμφανίστηκε στην ταινία «Socialisme» του Zαν-Λικ Γκοντάρ με θέμα τις μεγάλες χαμένες παραδόσεις του Νότου. Η διακοπτόμενη γραφή δημιουργεί δε διάφορα λογοπαίγνια: παραπέμπει στον «δαίμονα», που για πολλούς Ευρωπαίους είναι η χώρα μας, λόγω της αδυναμίας της να αντιμετωπίσει την παρατεταμένη κρίση.

«Η έκθεση αφορά το κατ' εξοχήν «τέρας» της παγκόσμιας κρίσης, το ευρωπαϊκό bete noir, και το μελετά ως μια μεταιχμιακή απροσδιόριστη κατάσταση, η οποία θα μπορούσε να συνιστά και ένα νέο είδος τακτικής. Εναν παράξενο τόπο, έναν εναλλακτικό τρόπο για να εξεταστούν εκ νέου οι θέσεις μας για τον ανθρωπισμό, την «τιμωρία», τη ριζοσπαστικότητα, την κοινωνία και τη συνδεσιμότητα», επισημαίνει η Ν. Αργυροπούλου.

Εργα διαφόρων εκφραστικών μέσων (ζωγραφική, σχέδιο, φιλμ, κεραμικά κ.λπ.), με διαφορετικές τεχνοτροπίες και ποικίλες προσεγγίσεις του εκθεσιακού προβληματισμού θα συνθέσουν ένα είδος «φρέσκο», σαν των εκκλησιών, όπου τα μικρά γίνονται μεγάλα και το αντίθετο, ενώ όλα αποκτούν νόημα μέσα από τη συνύπαρξη. Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν εκπροσωπούν διαφορετικές γενιές.

Σ' αυτή την πυκνογραμμένη έκθεση η ελληνική καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική πρωτοπορία της δεκαετίας του ’60 (Ακριθάκης, Βαλαωρίτης, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Ζενέτος, Κανιάρης κ.ά.) συνυπάρχει με τη σύγχρονη τέχνη (Στέλιος Φαϊτάκης, Βασίλης Καρούκ, Γιάννης Βαρελάς, Κωστής Βελώνης, Χάρις Επαμεινώνδα, Χριστιάνα Σούλου, Λουκία Αλαβάνου, Νίκος Χαραλαμπίδης, Μαρία Παπαδημητρίου, Θανάσης Τότσικας, Σάββας Χριστοδουλίδης, Αντώνης Ντόνεφ κ.ά.), με λαϊκούς δημιουργούς αλλά και με κολεκτίβες που δραστηριοποιούνται στην Ελλαδα και στο εξωτερικό.

Η χρονολογική σειρά δεν ενδιαφέρει τους επιμελητές. Αντιθέτως ριζοσπαστικές μείξεις σχεδιάζονται ώστε τα έργα να συνδιαλέγονται και να συγκρούονται μεταξύ τους θέτοντας προς συζήτηση μια σειρά από ζητήματα ταυτότητας και επικοινωνίας, «Η έκθεση αναδεικνύει την απόκριση του «εαυτού» στην πρόκληση του «ανοίκειου»», συνεχίζει η Νάντια Αργυροπούλου. «Δηλαδή, πώς βλέπουμε τους εαυτούς μας στον καθρέφτη τού σήμερα και στο κάδρο του χρόνου και της Ιστορίας, πώς αυτοπροσδιοριζόμαστε αλλά και πώς μας προσδιορίζουν και μας προσλαμβάνουν οι ξένοι».

Η έκθεση ξεκινά από το παράλογο, το ανησυχητικό, αυτό που δεν κατανοούμε ή αρνούμαστε να αντικρίσουμε. «Αφετηρία είναι μια πολιτικά ταραγμένη εποχή, το Βυζάντιο, όπου ανθούν πολλά στοιχεία παγανιστικά και εξωθεσμικά, που διεκδικούν όπως και σήμερα τον χώρο τους». Ετσι, από τις βυζαντινές εικόνες με τον Αγιο Χριστόφορο Κυνοκέφαλο από την Καππαδοκία φτάνουμε στους βίαιους αγίους του Φαϊτάκη, που συνδυάζουν το γκράφιτι με το βυζαντινό χρυσό. «Ο Αγιος Χριστόφορος φέρνει την ανατολική εικονογραφία στη Δύση και μια αλληγορία: Αυτό το τέρας, με το κεφάλι σκύλου, που πιθανότατα συνδέεται με την αιγυπτιακή θεά Ανουμπις είναι η προσωποποίηση του κακού, που φέρνει το καλό στο κόσμο», επισημαίνει η Ν. Αργυροπούλου.

Ενα από τα πρώτα έργα του Νίκου Εγγονόπουλου, που δεν έχει ξαναεκτεθεί, οι «Λεπτομέρειες του μηχανισμού μιας εθνεγερσίας», θα παρουσιαστεί μαζί με άλλα ιστορικά. Οπως η «Μπόσα Νόβα» του Αλέξη Ακριθάκη με τη χαρακτηριστική βαλίτσα του μετανάστη, αλλά και η «Συνύπαρξη» που ο Βλάσης Κανιάρης φιλοτέχνησε το 1974, «δένοντας» την ελληνική με τη γερμανική σημαία. Ξεχωριστή, όμως, είναι και η περίπτωση του Τάκη Γιαννούσα, λαϊκού ζωγράφου, από το Βελβεντό Κοζάνης, ο οποίος έζησε όλα του τα χρόνια (1923-2008) ως ο αγαπημένος σαλός του χωριού και ζωγράφισε τους γερμανικούς πολέμους, ιστορίες του χωριού, κατσίκες να οδηγούν αεροπλάνα…

Στα σπάνια εκθέματα περιλαμβάνεται η ριζοσπαστική κατασκευή του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου «Urbanism Electronique», ο οποίος πριν ακόμα εφευρεθεί το Ιντερνετ πρότεινε να αφήσουμε τη γη σαν ζούγκλα και οι πόλεις να αιωρούνται από πάνω της, συνδεδεμένες με ηλεκτρικά σύρματα. Η πόλη του Ζενέτου περιλαμβάνει το παρισινό μετρό, σπίτια στο Καρπενήσι αλλά και τα τέρατα του Ιερώνυμου Μπος, ενώ θέτει το ερώτημα τι είναι κόλαση. «Μικρά τέρατα», όμως, μπορούν να ιδωθούν και τα κεραμικά της Ηρας Τριανταφυλλίδη, η οποία χαλούσε με τα χέρια της το τέλειο σχήμα τους .

Η έκθεση θα επεξεργαστεί σύμβολα και αινίγματα απέναντι στον άλλο, τον χρόνο, τον φόβο, την απώλεια, τον θάνατο. Στο επίκεντρο είναι και οι αναγεννημένες ιδεολογίες. Οπως το έργο των KavecS (Bάνα Κωσταγιόλα και Κωστής Σταφυλάκης) που αναφέρεται σε φασιστικά μορφώματα και την ανάγκη του κόσμου να νιώθει ασφάλεια. Οι διαταραγμένες σχέσεις του πολιτισμένου ανθρώπου με τη φύση αποτελούν μία ακόμα διάσταση: σ' αυτή την κατεύθυνση είχε στραφεί ο Στάθης Λογοθέτης ήδη από τη δεκαετία του ’70, όταν σε μια δράση του «έδεσε» το σύμπλεγμα κατοικιών «Απολλώνιο» του Κ. Δοξιάδη στο Πόρτο Ράφτη με δεκάδες μέτρα υφάσματος που βυθίζονταν στη θάλασσα.

[email protected]

ΙNFO: «HELL AS Pavilion», Kέντρο Σύγχρονης Τέχνης Palais de Tokyo, Παρίσι. Από 25 Φεβρουαρίου μέχρι 4 Απριλίου. Επιμέλεια έκθεσης: Νάντια Αργυροπούλου. Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Γιώργος Τζιρτζιλάκης.