Ραγδαίες αλλαγές στον χώρο των ΜΜΕ αναμένονται το επόμενο διάστημα καθώς από τα παραδοσιακά μέσα η δημοσιογραφία πέρασε στο Διαδίκτυο και τώρα στρέφεται στα δεδομένα και μπορεί να γίνει και ρομποτική

Του Σωτήρη Μανιάτη

Τα παραδοσιακά ΜΜΕ έχουν παραδώσει τη σκυτάλη στα λεγόμενα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα ή καλύτερα επιχειρούν να συνδυάσουν τις δυνάμεις και να μετεξελιχθούν. Την ίδια ώρα όμως το σκηνικό ανατρέπεται καθώς όλα τα προαναφερόμενα, όπως και η λεγόμενη δημοσιογραφία των πολιτών φαίνεται ότι μπορεί και να… υποταχθούν ή καλύτερα να συνδυαστούν με τέτοιο τρόπο που να επιστρέψουμε και πάλι στην… παραμελημένη τα τελευταία χρόνια ερευνητική δημοσιογραφία. Οχι όμως αναπολώντας και στοχεύοντας στις παλιές δυνάμεις, αλλά χρησιμοποιώντας κάθε εργαλείο που δίνει η σύγχρονη τεχνολογία. Ηδη, κυρίως εκτός συνόρων, κάνει τα τελευταία χρόνια την εμφάνισή της η λεγόμενη «δημοσιογραφία των δεδομένων», «data journalism» αγγλιστί.

Τι είναι λοιπόν η δημοσιογραφία δεδομένων; Είναι ουσιαστικά μια προγραμματισμένη και αυτοματοποιημένη διαδικασία συλλογής αλλά και συνδυασμού πληροφοριών προερχόμενων από το κράτος (κοινοβούλια, δημόσιες υπηρεσίες, αστυνομία) αλλά και μη κυβερνητικές οργανώσεις και πολίτες. Ουσιαστικά τροφοδοτείται ένα ηλεκτρονικό λογισμικό με χιλιάδες ντοκουμέντα (κυρίως αριθμητικά δεδομένα) τα οποία με τις προδιαγραφές / ερωτήσεις που βάζει ο δημοσιογράφος παράγουν συγκεκριμένα αποτελέσματα και συμπεράσματα. Ο ερευνητής / δημοσιογράφος πρέπει να συνεργαστεί κατ’ αρχάς με προγραμματιστές, στατιστικολόγους, ακόμη και designers, για να «αφηγηθεί» με πολύ απλό και εύληπτο τρόπο (με τη χρήση π.χ. infographics) μια φαινομενικά πολύπλοκη ιστορία ή να βγάλει συμπεράσματα και να αποδείξει αδιαμφισβήτητα ένα γεγονός που σε άλλες εποχές θα ήταν ανθρωπίνως αδύνατο να ερευνήσει.

Μπορεί αξιοποιώντας κατάλληλα αυτό το εργαλείο να αντιληφθεί και να τεκμηριώσει ανάγλυφα τι συμβαίνει για παράδειγμα με τις δημόσιες δαπάνες συγκεκριμένων δεκαετιών, τα κοστοβόρα έργα, τις προανακριτικές στη Βουλή, τη ρύπανση που δημιουργήθηκε ή αποτράπηκε μετά από ένα ναυάγιο, έναν σεισμό ή οτιδήποτε άλλο. Απαιτεί χρονοβόρα και εξαντλητική έρευνα για τη συλλογή των πληροφοριών -που δεν είναι πάντα ούτε διαθέσιμες ούτε προσβάσιμες- τις οποίες όμως μετά «αποκωδικοποιεί» με τη βοήθεια ενός συγκεκριμένου (ανά περίπτωση) ηλεκτρονικού προγράμματος. Η ερευνητική δημοσιογραφία ξαναβρίσκει πεδίον δόξης λαμπρόν… σε ολοένα και περισσότερα mainstream ΜΜΕ.

Η πρώτη εφημερίδα που λανσάρισε το data journalism ήταν η «Γκάρντιαν» με το Datablog τον Μάρτιο του 2009. Ο πρώτος διεθνής θρίαμβος της «δημοσιογραφίας των δεδομένων» ήταν η παγκόσμια αποκλειστικότητα της επεξεργασίας των διαρροών που κατείχε το WikiLeaks για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν τον Ιούλιο του 2010. Σήμερα πια τη χρησιμοποιούν γνωστά ΜΜΕ εκτός συνόρων, όπως το BBC και οι «Financial Times», με τους διαδραστικούς προϋπολογισμούς (εντοπίζοντας πώς ο εκάστοτε προϋπολογισμός επηρεάζει σε πρακτικό επίπεδο τον πολίτη), η «Telegraph» με τα έξοδα των Βρετανών βουλευτών κ.ά. Η συλλογή, το φιλτράρισμα και η οπτικοποίηση τού τι πραγματικά έγινε και δεν μπορούμε να αντιληφθούμε αποκτάει όλο και μεγαλύτερη αξία…

Κι εκεί που προσπαθείς να χωνέψεις τις εξελίξεις αυτού του τύπου και το εύρος της απήχησής τους, ξαφνικά ανακαλύπτεις ότι η δημοσιογραφία μπορεί σύντομα να είναι, τουλάχιστον για τις βασικές ειδήσεις τρέχουσας επικαιρότητας όπως λέμε, απολύτως… ρομποτική!

Πριν από περίπου ένα μήνα, μια είδηση για έναν σεισμό που έγινε στις 06.25 σε περιοχή του Λος Αντζελες, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, δημοσιεύτηκε στις 06.28 (!) στους «Los Angeles Times». Η διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας δηλαδή δημοσιοποίησε το γεγονός μόλις τρία λεπτά μετά την εκδήλωσή του! «Σεισμός -έγραφε η ιστοσελίδα- μεγέθους 4,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ σημειώθηκε τη Δευτέρα το πρωί με επίκεντρο πέντε μίλια από το Γουέστγουντ, σύμφωνα με τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ. Η σεισμική δόνηση σημειώθηκε στις 06.25 τοπική ώρα σε βάθος 4,5 μιλίων. Τις τελευταίες δέκα ημέρες δεν έχουν σημειωθεί στην περιοχή σεισμικές δονήσεις έντασης μεγαλύτερης των 3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ». Ολοι αναρωτήθηκαν πώς ο συγκεκριμένος δημοσιογραφικός φορέας δημοσίευε την είδηση σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Την απορία έλυσε ο Κεν Σουένκι. Ο προγραμματιστής και ρεπόρτερ της «LAT» εξομολογήθηκε ότι την είδηση έγραψε ένας… αλγόριθμος. Πρόκειται για τη λεγόμενη «ρομποτική δημοσιογραφία», μια πρακτική που φαίνεται να εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο, καθώς υπόσχεται εντυπωσιακές αλλαγές στο παιχνίδι της «ειδησεογραφικής πρωτιάς». Οπως εξήγησε, το πρωί της συγκεκριμένης μέρας ξύπνησε από τον σεισμό, άνοιξε τον υπολογιστή του και είδε την είδηση «γραμμένη». «Το μόνο που είχα να κάνω ήταν να πατήσω το κουμπί για άμεση δημοσίευση» ανέφερε προσθέτοντας ότι εκτός από σεισμούς οι αλγόριθμοι που έχει δημιουργήσει βοηθούν και στη σύνταξη του αστυνομικού δελτίου. Η πρακτική της συγκέντρωσης δεδομένων και η διαμόρφωσή τους σε ειδήσεις ξεκίνησε πριν από μια διετία περίπου ως πείραμα στο Northwestern University του Σικάγο. Δημοσιογράφοι και προγραμματιστές συνεργάστηκαν για τη δημιουργία αλγόριθμων με αυτήν ακριβώς τη χρησιμότητα. Και τώρα η πρακτική αυτή έχει φτάσει σε δημοσιογραφικές αίθουσες σημαντικών οργανισμών ΜΜΕ.

Ορισμένοι εκφράζουν ανησυχία για την εξάπλωση της «αλγοριθμικής δημοσιογραφίας», ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που κάνουν λόγο για επερχόμενες κοσμογονικές αλλαγές στην ειδησεογραφία…

[email protected]