Του Τάσου Σαραντή

Εντυπωσιακή και συνάμα ανησυχητική αύξηση των δολοφονιών με θύματα περιβαλλοντικούς ακτιβιστές διαπιστώνει σε έκθεσή της η οργάνωση Global Witness. Η Λατινική Αμερική και η νοτιοανατολική Ασία είναι οι περιοχές με τις περισσότερες δολοφονικές επιθέσεις, ωστόσο το πρόβλημα έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις.

Σύμφωνα με την οργάνωση, την περίοδο 2002-2013, τουλάχιστον 908 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε 35 χώρες στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν το περιβάλλον ή τη γη τους. Το 2012 ήταν η χειρότερη χρονιά για τους περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, με σχεδόν 147 θανάτους, αριθμός σχεδόν τριπλάσιος σε σχέση με το 2002, που καταγράφηκαν 51.

Εξάλλου, το ποσοστό των θανάτων έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια με κατά μέσο όρο δύο δολοφονίες ακτιβιστών την εβδομάδα, σύμφωνα με την έκθεση, η οποία τεκμηριώνει επίσης και 17 εξαφανίσεις ακτιβιστών, εκ των οποίων όλοι θεωρούνται νεκροί.

Ο αριθμός των δολοφονημένων ακτιβιστών το 2013 είναι πιθανό να είναι υψηλότερος από τους 95 τεκμηριωμένους μέχρι σήμερα, αναφέρει η περιβαλλοντική οργάνωση που υπογραμμίζει ότι υπάρχουν δυσκολίες για την επαλήθευση δολοφονιών σε απομονωμένες περιοχές σε ορισμένες χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Τέτοιες χώρες, όπως η Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής, η Ζιμπάμπουε και η Μιανμάρ, όπου οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών είναι αδύναμες και τα καθεστώτα αυταρχικά, δεν συμπεριλαμβάνονται στην καταμέτρηση της Global Witness.

«Πολλοί από εκείνους που αντιμετωπίζουν απειλές είναι απλοί άνθρωποι που αντιτίθενται στις αρπαγές γης, στις εξορυκτικές εργασίες και στο βιομηχανικό εμπόριο ξυλείας. Συχνά αναγκάζονται να φύγουν από τα σπίτια τους, καθώς απειλούνται σοβαρά από την περιβαλλοντική καταστροφή», αναφέρει η έκθεση. Αλλοι έχουν σκοτωθεί έπειτα από τη δραστηριοποίηση και τη συμμετοχή τους σε διαδηλώσεις κατά υδροηλεκτρικών φραγμάτων, κατά μονάδων που προκαλούν έντονη ρύπανση και αγωνιζόμενοι για τη διατήρηση της άγριας ζωής.

Η Βραζιλία, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η χώρα που έχουν πραγματοποιηθεί οι περισσότερες δολοφονίες περιβαλλοντικών ακτιβιστών στον κόσμο με 448 θανάτους στο διάστημα μεταξύ 2002 και 2013, με τα θύματα να προέρχονται από τις κοινότητες που υπερασπίζονται τους φυσικούς πόρους, ακολουθούμενη από την Ονδούρα με 109 δολοφονίες και το Περού με 58. Στην Ασία, οι Φιλιππίνες κατέχουν τα θλιβερά πρωτεία με 67 δολοφονίες, ακολουθούμενες από την Ταϊλάνδη με 16. Περισσότερο από το 80% των καταγεγραμμένων θανάτων ήταν στη Λατινική και Κεντρική Αμερική.

Οσο για το ποιοι βρίσκονται πίσω από τις φονικές επιθέσεις, οι πληροφορίες είναι ελάχιστες. Αρκεί να αναφερθεί ότι την προαναφερθείσα περίοδο καταδικάστηκαν μόλις 10 άτομα. Σύμφωνα με τον Isolete Wichinieski, εθνικό συντονιστή της βραζιλιάνικης ομάδας Commiso Pastoral da Terra, «αυτό που τροφοδοτεί τη βία είναι η ατιμωρησία».

Στη Βραζιλία, οι περισσότερες δολοφονίες έχουν γίνει στην Αμαζονία, όπου οι ντόπιοι πληθυσμοί αντιδρούν στην αποψίλωση των περιοχών όπου ζουν, στους παράνομους υλοτόμους, στους κτηνοτρόφους βοοειδών και στους αγρότες σόγιας. Στην Ονδούρα, τη δεύτερη πιο επικίνδυνη χώρα, έχουν δολοφονηθεί 93 αγρότες από το 2010 στην εύφορη περιοχή Bajo Aguan.

Η ακόρεστη παγκόσμια όρεξη για τον χρυσό, το ασήμι και άλλα μέταλλα τροφοδοτεί τις εξορυκτικές βιομηχανίες σε χώρες με αδύναμους θεσμούς, όπου έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 150 δολοφονίες από το 2002. Σε αυτές περιλαμβάνονται 46 δολοφονίες διαδηλωτών κατά των εξορύξεων σε ολόκληρο το Περού. Υπήρξαν επίσης θάνατοι που συνδέονται με διαμαρτυρίες κατά της μόλυνσης, της διάθεσης αποβλήτων και τη διατήρηση των ακτών και της άγριας ζωής.

«Πιστεύουμε ότι οι δολοφονίες δεν παίρνουν μεγάλες διαστάσεις και οι ένοχοι μένουν ατιμώρητοι, γιατί οι κυβερνήσεις δεν καταφέρνουν να ελέγξουν τις απειλές εναντίον του περιβάλλοντος και των ακτιβιστών», εκτιμά ο Ολιβερ Κόρτνεϊ, στέλεχος της Global Witness. Στην περίπτωση της νοτιοανατολικής Ασίας, πάντως, αποδίδει πολλά εγκλήματα σε μικρές, αλλά ισχυρές ομάδες.

Ισχυρές ελίτ ξεπουλάνε τα δάση

«Βλέπουμε ξανά και ξανά μικρές ισχυρές ελίτ να ξεπουλάνε γη, δάση και άλλους πόρους, οι οποίοι ανήκουν σε μια ολόκληρη χώρα και ειδικά στους ανθρώπους που ζουν σε αυτήν, σε μυστικές συμφωνίες με μεγάλες εταιρείες», λέει. «Συχνά τα οφέλη χάνονται για τους κατοίκους τής εκάστοτε έκτασης, οι οποίοι έπειτα χάνουν τη γη τους και κάποιες φορές τούς γίνεται βίαιη έξωση» ανέφερε ο ίδιος.

Κατά ειρωνικό τρόπο, οι δολοφονημένοι ακτιβιστές προέρχονται από κοινότητες που ασκούν συνήθως μια καλύτερη και πιο βιώσιμη προσέγγιση για την περιβόητη ανάπτυξη. Οι υπεύθυνοι γι’ αυτά τα εγκλήματα απολαμβάνουν σχεδόν απόλυτη ατιμωρησία, ενώ η παρακολούθηση των απειλών γι’ αυτές τις ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Στην πραγματικότητα, η πηγή του προβλήματος βρίσκεται στις ίδιες τις δυνάμεις που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, τις ίδιες που είναι υπεύθυνες για την εκτίναξη της κατανάλωσης στον πλούσιο κόσμο που μας οδηγεί πέρα από τα φυσικά όρια του πλανήτη. Εκείνων που εξασφαλίζουν το βραχυπρόθεσμο κέρδος των λίγων κατεστημένων συμφερόντων, αψηφώντας το μαζικό κόστος για τους υπόλοιπους από εμάς.