Της Λίνας Λιάκου*

Οι δημοτικές εκλογές διεξάγονται σε κλίμα υψηλού πολιτικού πυρετού. Η υπερπολιτικοποίηση οδηγεί την προσοχή στα κεντρικά ζητήματα, λ.χ. μνημόνιο/αντιμνημόνιο, αλλά αγνοεί τις επιπτώσεις της κρίσης στην καθημερινότητα, στη μικροκλίμακα. Κι όμως, εδώ συσσωρεύονται τα πιεστικά προβλήματα αλλά, επίσης, και η θετική εμπειρία. Είναι συνεπώς το προνομιακό πεδίο παρέμβασης. Τα δίκτυα αλληλεγγύης είναι ένα καλό παράδειγμα, φτάνει να μην τα αντιμετωπίζουμε αφηρημένα ιδεολογικά, αλλά να τα γειώνουμε στη γειτονιά. Διότι όσο η αλληλεγγύη δεν αποκτά ρίζες στο άμεσο περιβάλλον της, όπως εμφανίστηκε, ακτιβιστικά, έτσι θα εξαφανιστεί, όταν κουραστούν οι συντελεστές της. Χρειάζεται η συστηματική οικοδόμηση εμπιστοσύνης και κοινωνικής συμμετοχής, η αλλαγή των σχέσεων, η αποδοχή της διαφορετικότητας στην πράξη και η πεποίθηση ότι έχουμε όλοι να κερδίσουμε από αυτά.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν στις γειτονιές; Πώς θα οικοδομήσουμε πραγματικές κοινότητες παρέμβασης και αλληλεγγύης με τη συμμετοχή των δημοτών; Η συζήτηση των εκλογικών συνδυασμών σε όλο το φάσμα της πολιτικής χρησιμοποιεί την έννοια της γειτονιάς συνήθως είτε για αστικές αναπλάσεις (που, τι σύμπτωση, σχεδιάζονται κεντρικά) είτε για να τους προσδώσει κινηματικό χαρακτήρα. Αλλά πού είναι η κοινότητα που λειτουργεί σαν ζωντανός οργανισμός, που αντιλαμβάνεται, που συζητάει και παίρνει πρωτοβουλίες για να λύσει τα προβλήματά της; Πού είναι ο πραγματικός προβληματισμός και η κινητοποίηση κι όχι η ρητορεία της εκπροσώπησης και των σφραγίδων;

Μήπως αυτό συμβαίνει επειδή χάθηκαν οι γειτονιές στις μεγαλουπόλεις; Κι όμως, η γειτονιά έχει στις μέρες μας αποκτήσει μεγαλύτερη αξία, καθώς γειτονιά είναι εκεί όπου ζούμε, κινούμαστε, μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Εκεί όπου αναπτύσσουμε σχέσεις, εκεί όπου νιώθουμε οικειότητα. Γειτονιά είναι η καθημερινότητά μας, εκεί όπου οι ιδιωτικές ζωές μας διασταυρώνονται, όπου αναγκαστικά μοιραζόμαστε κομμάτια της ζωής μας με τους άλλους.

Τα αποτελέσματα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε τα βλέπει κανείς πολύ καθαρά αν και μόνο παρατηρήσει μια οποιαδήποτε περιοχή της πόλης: ηλικιωμένοι αποκλεισμένοι στα διαμερίσματά τους, τρεις γενιές μιας οικογένειας μέσα σε ένα δυάρι διαμέρισμα, άδεια καταστήματα και διαμερίσματα, πολυκατοικίες ολόκληρες χωρίς θέρμανση, οικογένειες με μικρά παιδιά στα υπόγεια, κοινόχρηστοι χώροι σε απόλυτη παρακμή. Και όμως, μέσα σε αυτήν την εικόνα εγκατάλειψης βλέπεις ανθρώπους να συσπειρώνονται, να βάζουν στην άκρη τις όποιες διαφορές τους και να προσπαθούν να βρουν λύσεις στα προβλήματά τους. Μπορεί να είναι μόνο δύο, μπορεί να είναι οικογένειες σε παραδιπλανά σπίτια, μπορεί να είναι και ένας δρόμος ολόκληρος. Αυτό είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα που πρέπει να αναδείξουμε και να πολλαπλασιάσουμε.

Είναι κάτι καινούργιο αυτό όμως; Βεβαίως όχι. Πάντα σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό οι κάτοικοι μιας περιοχής συνεργάζονταν μεταξύ τους για να διευκολύνουν τη δική τους καθημερινότητα, αντάλλασσαν ένα πιάτο φαγητό, έπαιρναν τα παιδιά του γείτονα από το σχολείο. Γιατί όμως μας κάνει εντύπωση τώρα; Γιατί, ενώ τέτοια παραδείγματα συνεργασίας εμφανίζονταν συνήθως σε περιοχές όπου οι κάτοικοι είχαν στενούς δεσμούς συγγένειας, εντοπιότητας και καταγωγής, ξαφνικά αυτό το φαινόμενο αρχίζει να γίνεται αντιληπτό σε περιοχές όπου δεν υπάρχει καμιάς μορφής δεσμός ή αίσθηση κοινής ταυτότητας. Η υπάρχουσα κατάσταση έχει κάνει πολλούς να αναζητήσουν βοήθεια, όχι από τον αδύναμο δήμο και το απαξιωμένο κράτος αλλά από τον διπλανό τους και τον απέναντι.

Οι γειτονιές περιέχουν όμως και αποκλεισμούς. Οι πάνω και οι κάτω όροφοι, οι ντόπιοι και οι ξένοι, οι νέοι και οι γέροι. Οι διαφορές είναι εκρηκτικές στο επίπεδο των συνοικιών, και οι ίδιες πεδίο διαμάχης και ιδιοποίησης, όπως λ.χ. συμβαίνει στο Κερατσίνι, στον Αγιο Παντελεήμονα και αλλού. Εδώ χρειάζεται ένα φιλόδοξο σχέδιο κοινωνικο-πολιτισμικής παρέμβασης της τοπικής αυτοδιοίκησης σε συνεργασία με τους κατοίκους. Ενα νέο σχέδιο αναδιανομής και μεταφοράς πολιτισμικών πόρων σε όλες τις υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης. Δεν πρέπει να αφήσουμε στις δυνάμεις της βίας, των ναρκωτικών και των μαύρων ιδεών να καταλάβουν τον ζωτικό χώρο των πιο ευάλωτων περιοχών. Πρέπει να είμαστε παρόντες με προγράμματα για τα παιδιά, με εξωσχολικές δράσεις, με προγράμματα για τους ανέργους. Πρέπει να υπάρξουν καινοτόμες πρωτοβουλίες και να ξεπεραστεί η γραφειοκρατική ραστώνη των υπηρεσιών. Χρειαζόταν να φτάσουμε στην προεκλογική περίοδο για να ξανανοίξει η παιδική χαρά του Αγίου Παντελεήμονα;

Εχουν τελειώσει πια οι εποχές των φαραωνικών έργων. Τέλειωσαν τα λεφτά. Οχι πως δεν χρειάζονται μεγάλα έργα υποδομών, αλλά θα πρέπει να δούμε πώς αυτά θα είναι συμπληρωματικά και συμβατά στο μικροεπίπεδο. Λ.χ. η ανάπλαση της Πανεπιστημίου είναι ένα κακό παράδειγμα. Εργο βιτρίνας. Δεύτερον, σε παγκόσμια κλίμακα η καινοτομία παράγεται ακριβώς στο επίπεδο της κοινότητας χάρη κυρίως στα αμέτρητα τεχνολογικά εργαλεία που κάνουν πιο εύκολη την οργάνωση, επικοινωνία και υλοποίηση ανεξάρτητων δράσεων. Με βάση λοιπόν όλα αυτά, δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση ότι η γειτονιά παίρνει αυτή τη βαρύτητα τη δεδομένη στιγμή και οι ελπίδες για «ανάκαμψη», «βελτίωση της ποιότητας ζωής» και «εξόδου από την κρίση» μεταφέρονται στο επίπεδο αυτό της καθημερινής ζωής και διαβίωσης όταν σε όλα τα άλλα επίπεδα έχουν αποτύχει.

Η δεδομένη χρονική, οικονομική και κοινωνική συγκυρία έφερε στην επιφάνεια το θέμα της γειτονιάς και δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία να βάλουμε στο τραπέζι ζητήματα συμμετοχής και μεθόδων τοπικής διακυβέρνησης. Εν όψει των δημοτικών εκλογών πρέπει να υπάρξουν πολιτικές προτάσεις και πολιτικές δεσμεύσεις, που θα αφορούν τη συμμετοχή της κοινότητας τόσο στη μικροκλίμακα όσο και στα πιο κεντρικά επίπεδα διαχείρισης της πόλης. Η κρίση πιέζει για αποτελεσματικές πρακτικές κι αυτές δεν μπορεί παρά να στηρίζονται στη συμμετοχή όλων των δημοτών χωρίς διακρίσεις. Η συνέχιση των μικροπολιτικών του παρελθόντος πρέπει να ηττηθεί οριστικά κι αυτό μπορεί να γίνει ξεκινώντας από την τοπική αυτοδιοίκηση, από εκεί όπου οι άνθρωποι γνωρίζονται καλύτερα και συμβιώνουν καθημερινά.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

* Αρχιτέκτονας – πολεοδόμος, υποψήφια δημοτική σύμβουλος Θεσσαλονίκης με την «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη»