Τα όσα σημαντικά έχει να μας δείξει η διδασκαλία, αλλά και η στάση ζωής του Σωκράτη από τον φιλόσοφο και ψυχαναλυτή Φρανσουά Ρουστάνγκ.

Το κομβικό σημείο της σωκρατικής σκέψης, σύμφωνα με τον Ρουστάνγκ, είναι η ταύτιση της αρετής με τη γνώση!

^[1]Τι μας διδάσκει πραγματικά ο Σωκράτης; Σε τι έγκειται η εκκεντρικότητα και η αληθινή πρωτοτυπία του; O Φρανσουά Ρουστάνγκ προσεγγίζει τον Σωκράτη με μια «άλλη» ματιά: ο πρωταρχικός στόχος του σωκρατικού διαλόγου δεν είναι η αναζήτηση της αλήθειας – σημείο στο οποίο καταλήγει ενδεχομένως μια λανθασμένη ανάγνωση του πλατωνικού έργου -, αλλά η αποκάλυψη της άγνοιας, η υποδοχή της εμπειρίας της μη γνώσης, ή σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Ρουστάνγκ: «Το να μη σκεφτούμε για να μπορέσουμε να σκεφτούμε, το να μη σκεφτούμε για να μπορέσουμε να πράξουμε σκεπτόμενοι. Έτσι επιτυγχάνεται μια απαγκίστρωση από τις συνήθειες της σκέψης και της πράξης».

Αυτό είναι που καταφέρνει ο Σωκράτης με τη χρήση της περίφημης «μαιευτικής» μεθόδου. Φιλόσοφος και ψυχαναλυτής που αφοσιώθηκε σε θεραπευτικές μεθόδους μέσω της ύπνωσης, ο Φρανσουά Ρουστάνγκ προτείνει μ’ αυτό το βιβλίο τη δική του ανάγνωση των κειμένων που απηχούν τις απόψεις του Σωκράτη και τον αναδεικνύει ως τον πρώτο πραγματικό θεραπευτή.
Ακολουθώντας μια παράδοση που θέλει ορισμένους πλατωνικούς διαλόγους να είναι λιγότερο «πλατωνικοί» και περισσότερο «σωκρατικοί», ο Ρουστάνγκ μάς καλεί σε ένα μακρύ και περιπετειώδες φιλοσοφικό ταξίδι με στόχο να βρούμε τον αυθεντικό τόπο του Σωκράτη, τόπο εμπειρίας, αναστοχασμού και, γιατί όχι, αφετηρίας για την αλλαγή της ζωής μας.

 
Η πιθανόν εμβληματικότερη φιλοσοφική μορφή του αρχαίου κόσμου δεν ήταν, ως γνωστόν, τόσο αρεστή όσο θα περιμέναμε. Στον πρόλογό του βιβλίου («Κανείς δεν θέλει τον Σωκράτη»), που μπαίνει κατευθείαν στην καρδιά του θέματος, ο Γάλλος συγγραφέας παρουσιάζει το εξής παράδοξο: όλοι οι Αθηναίοι φαίνεται να σέβονται απεριόριστα τον Σωκράτη, κανείς τους όμως δεν του φέρεται αναλόγως. Ο Αριστοφάνης τον διακωμωδεί, ο Πλάτωνας πιθανώς τον διαστρεβλώνει στα γραπτά του, επειδή δεν αντέχει την άρνησή του να διδάσκει με την κλασική σημασία, ο Ξενοφώντας απαλείφει τον όποιο σωκρατικό σκεπτικισμό, ο Αριστοτέλης διαφωνεί και επιτίθεται μετωπικά στη σωκρατική σκέψη. Όσο για τους υπόλοιπους Αθηναίους, δεν αντέχουν και πολύ αυτό το «τσιμπούρι» πάνω στο δέρμα τους και θα βρουν ένα σωρό αφορμές για να το αποφύγουν.

Τι κάνει ο Σωκράτης; Συζητά.

Επειδή όμως και άλλοι συζητούν, τι είναι ακριβώς αυτό που κάνει και που τον διακρίνει από τους άλλους; Σύμφωνα με τον Ρουστάνγκ: «Στόχος του [σωκρατικού] διαλόγου δεν είναι η αναζήτηση της αλήθειας –όπως θέλησε να μας κάνει να πιστέψουμε ο Πλάτωνας– αλλά η εμπειρία της μη γνώσης. Το να μη σκεφτούμε για να μπορέσουμε να σκεφτούμε, το να μη σκεφτούμε για να μπορέσουμε να πράξουμε σκεπτόμενοι. Έτσι επιτυγχάνεται μια απαγκίστρωση από τις συνήθειες της σκέψης και της πράξης». Κι αυτό το κατάφερνε με τη μαιευτική.
^[2]Ο Σωκράτης είναι ο μεγάλος εκκεντρικός της Αθήνας: η όψη του είναι αποκρουστική, το ύφος του παράξενο, διαρκώς αμφιβάλλει, διακηρύσσει πως δεν ξέρει τίποτα ενώ μοιάζει σαν να ξέρει τα πάντα, κάνει συνέχεια ερωτήσεις, επικαλείται συχνά ένα αλλόκοτο προσωπικό «δαιμόνιο» αντί να επικαλείται αποκλειστικά τους θεούς. Ο ίδιος δεν άφησε γραπτά κείμενα, ωστόσο πολλοί έχον γράψει για τον ίδιο – τόσο στην αρχαιότητα, όσο και στην σύγχρονη εποχή.

Φρανσουά Ρουστάνγκ – Bιογραφικό

Ο Φρανσουά Ρουστάνγκ (Γαλλία, 1923) είναι φιλόσοφος και ψυχαναλυτής. Υποστηρικτής και θεωρητικός της θεραπευτικής μέσω της ύπνωσης, έγραψε πολλά έργα, μεταξύ των οποίων το «Comment faire rire un paranoiaque?» και η τριλογία «La Fin de la plainte», «Il suffit d' un geste», «Savoir attendre», που τον κατατάσσουν μεταξύ των πλέον αυθεντικών συγγραφέων του τομέα του στη Γαλλία.

Επιμέλεια: Νόρα Ράλλη – [email protected], 2111045161