→Τέσσερις διανοούμενοι, Χάμπερμας, Πρέβε, Τουριλιάτο και Σιμόνε αντιδρούν στην κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην πολιτική

Του Τάσου Τσακίρογλου

«Σήμερα η κεντρική διένεξη της δημοκρατίας μεταξύ ιδιωτικού πλούτου και δημόσιας πενίας έχει μεταφερθεί στις απρόσιτες μυστικές συνομιλίες μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και των εκπροσώπων των τραπεζών». Με αυτά τα λόγια σχολίαζε ο Γιούργκεν Χάμπερμας στις 4 Νοεμβρίου του 2011 τα όσα παρασκηνιακά είχαν συμβεί στη Σύνοδο των Κανών και τα οποία οδήγησαν στην απόρριψη της ιδέας για δημοψήφισμα στην Ελλάδα, αλλά και στην αλλαγή κυβέρνησης, με την αναρρίχηση στην εξουσία του Λουκά Παπαδήμου. Ο τίτλος του άρθρου του Γερμανού διανοούμενου ήταν «Σώστε την αξιοπρέπεια της Δημοκρατίας» και σ’ αυτό, μεταξύ άλλων, σημείωνε: «Ο Παπανδρέου εγκατέλειψε την ιδέα ενός δημοψηφίσματος μόλις ο επί των Οικονομικών υπουργός του [Ευάγγ. Βενιζέλος], πριν προλάβει να έρθει η χαραυγή, μετετράπη σε Βρούτο». Και λίγο παρακάτω υπογράμμιζε με φιλοσοφική διάθεση: «Η προσφορά του Παπανδρέου έγκειται στο ότι για μια και μόνο τρομακτική στιγμή επανέφερε αυτή τη διένεξη στο φως της αρένας». Η αναφορά αυτή, κατά την άποψή του, καταδεικνύει το πώς, ακόμα και από ένα τυχαίο περιστατικό, μπορεί για λίγο να σκιστεί το πέπλο της πολιτικής κανονικότητας, στην οποία κυριαρχούν τα μη εκλεγμένα κονκλάβια και τα μυστικοσυμβούλια, και να φανεί η γύμνια της σημερινής «τυπικής» δημοκρατίας.

Το θέμα των σχέσεων μεταξύ οικονομίας και πολιτικής και οι ωμές και εξωθεσμικές πολλές φορές παρεμβάσεις στην πολιτική ζωή χωρών της Ε.Ε. (και όχι μόνο) έχει επανειλημμένως τεθεί από την «Εφημερίδα των Συντακτών» στις συνομιλίες-συνεντεύξεις με σημαντικούς διανοούμενους και θεσμικούς παράγοντες της Ενωσης. Ορισμένες μόνον από τις απαντήσεις που έχουμε λάβει, τις παραθέτουμε εδώ:

* «Ολο και περισσότεροι στην Ευρώπη πιστεύουν ότι βαδίζουμε προς ένα υπερσυγκεντρωτικό και αντιδημοκρατικό υπερ-κράτος, το οποίο θα κυριαρχείται από τεχνοκράτες, που εκπροσωπούν τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Βλέπετε έναν τέτοιο κίνδυνο μιας τεχνοκρατικής «δικτατορίας»;». Σ’ αυτό το ερώτημα ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου, επικεφαλής της ομάδας των Φιλελευθέρων και Δημοκρατών στο Ευρωκοινοβούλιο, Γκι Φέρχοφσταντ, σχολίασε: «Συμβαίνει από καιρού εις καιρόν, όταν υπάρχουν δυσκολίες σε κάποιες χώρες, να ζητάνε να αναλάβουν κάποιοι τεχνοκράτες. Αυτό όμως αποτελεί αποτυχία της δημοκρατίας και δεν νομίζω ότι βοηθά μακροπρόθεσμα. Είναι τελικά οι πολιτικοί αυτοί που πείθουν την κοινή γνώμη για να γίνει η δουλειά και όχι οι τεχνοκράτες. Ετσι δεν πάμε μπροστά».

* Το ζήτημα τέθηκε και στον Ιταλό φιλόσοφο Ραφαέλε Σιμόνε. Ρωτήσαμε: «Στην Ιταλία έχουμε μια νέα, μη εκλεγμένη, κυβέρνηση, αυτή του Ματέο Ρέντσι. Πριν απ’ αυτήν είχαμε εκείνες του Ενρίκο Λέτα και του τεχνοκράτη Μάριο Μόντι. Στην Ελλάδα, πριν από δυόμισι χρόνια, είχαμε επίσης μια μη εκλεγμένη κυβέρνηση, με πρωθυπουργό έναν πρώην κεντρικό τραπεζίτη. Τι είδους δημοκρατία είναι αυτή που φοβάται να ζητήσει τη γνώμη των πολιτών για τους κυβερνήτες τους;». Η απάντηση; «Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για μια βαθιά παραμορφωμένη δημοκρατία. Οι πιο χτυπητές περιπτώσεις είναι αυτές του Μόντι και του Ρέντσι. Ο πρώτος ήταν ένα πρόσωπο που είχε σταλεί από τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές δυνάμεις για «να βάλει τάξη στην Ιταλία», ενώ το ίδιο πρόσημο είχαν πολλά από τα μέλη της κυβέρνησής του [...]. Πρόκειται για ένα είδος αυταρχικής και προσωποπαγούς δημοκρατίας, ενώ σήμερα έχουμε μια αναβαθμισμένη εκδοχή του ήπιου μπερλουσκονισμού».

* Το ίδιο ερώτημα θέσαμε και στον πρώην γερουσιαστή, στέλεχος της Sinistra Anticapitalista, Φράνκο Τουριλιάτο. Η γνώμη του; «Ολες οι πρόσφατες κυβερνήσεις στην Ιταλία ήταν κυβερνήσεις που υποστηρίχτηκαν από μια πλειοψηφία, και αυτό δείχνει ότι επιλογή της ιταλικής αστικής τάξης ήταν να προωθήσει μια πολιτική λιτότητας. Αυτό ξεκίνησε ήδη από τον Μπερλουσκόνι, με μια σειρά μέτρων εις βάρος της εργατικής τάξης, της μεσαίας τάξης και γενικά των φτωχών πολιτών. Η ίδια πολιτική συνεχίστηκε επί της τεχνοκρατικής κυβέρνησης Μόντι, η οποία προώθησε αλλαγές που ευνοούσαν το Δημοσιονομικό Σύμφωνο. Επίσης ο Λέτα στηρίχτηκε από μια μεγάλη πλειοψηφία, κάνοντας στην πραγματικότητα μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, η οποία «βελτίωσε» αυτή τη νομοθεσία. Και τώρα ο Ρέντσι επιχειρεί μια αλλαγή, διότι οι ελίτ θέλουν να κάνουν ένα βήμα παραπέρα στη λιτότητα».

* Ανάλογη ήταν η ερώτηση και στον, επίσης, Ιταλό φιλόσοφο, Κονστάντσο Πρέβε. «Σήμερα βιώνουμε μια τυραννία της τεχνοκρατίας, με τη μορφή της οικονομικής επιστήμης ως μόνης αρμόδιας να διαχειριστεί τα κοινωνικά προβλήματα. Είδαμε πρωθυπουργούς σαν τον Μόντι, τον Παπαδήμο κ.λπ. Μπορούμε να απαλλαγούμε απ’ αυτή την τυραννία και πώς;». Ιδού η απάντηση: «Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα. Η τυραννία των οικονομολόγων και της οικονομίας είναι τέτοια που απαιτεί μια επανάσταση. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα είναι στην ίδια μορφή της Γαλλικής ή της Ρωσικής Επανάστασης, αλλά η τυραννία είναι τέτοια που έχουμε ανάγκη μια επανάσταση. Ποιες μορφές θα πάρει αυτή η επανάσταση δεν το ξέρω».