Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη

Οι δορυφόροι δεν έχουν… καλό όνομα. Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό πολλών όταν ακούν για συστήματα που υπερίπτανται του πλανήτη, συγκεντρώνοντας στοιχεία για οτιδήποτε συμβαίνει στην επιφάνειά του είναι συνήθως κάποιο κατασκοπευτικό σενάριο. Δεν είναι όμως έτσι (για την ακρίβεια: δεν είναι απαραίτητα ή αποκλειστικά έτσι).

Είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε επισκεπτόμενοι το κέντρο συλλογής και ανάλυσης δορυφορικών δεδομένων που πλέον λειτουργεί και στην Ελλάδα, στις εγκαταστάσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών μετά τη συμφωνία συνεργασίας που υπέγραψε με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Copernicus.

Πρόκειται, μας λένε, για το πρώτο από τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Συλλογής και Ανάλυσης Δορυφορικών Δεδομένων των Αποστολών Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης Sentinels (Copernicus satellite missions) και αναμένεται να δώσει πληθώρα δεδομένων για την υλοποίηση αντίστοιχων ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών.

Ο δορυφόρος Sentinel-1A είναι ο πρώτος από τη νέα γενιά των ευρωπαϊκών δορυφόρων, εκτοξεύτηκε στις 3 Απριλίου και παρατηρεί τη Γη από 700 km απόσταση. Προβλέπεται να τον ακολουθήσουν κι άλλοι ακόμα, καθένας τους με τα δικά του τεχνικά χαρακτηριστικά, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός ολόκληρου σμήνους δορυφόρων που θα παρακολουθεί τους κινδύνους οι οποίοι προκύπτουν από μετακινήσεις εδαφών στην επιφάνεια της Γης όπως οι σεισμοί, από πυρκαγιές, πλημμύρες, καύσωνες, μεταφορά σκόνης, διασπορά καπνού και αιθαλομίχλης. Οι δορυφόροι προβλέπεται να παρακολουθούν συντεταγμένα και συστηματικά την έκταση και τον ρυθμό της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, να καταγράφουν τις κλιματικές αλλαγές, να εντοπίζουν πιο έγκαιρα από σήμερα τυχόν πετρελαιοκηλίδες και οτιδήποτε άλλο συνιστά ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση. Επιπλέον θα συμβάλουν στην κατάρτιση ακριβέστερων δασικών χαρτών και στον πιο άμεσο εντοπισμό πλοίων – στοιχείο σημαντικό για την ασφάλεια στη θάλασσα.

Οι πρωτογενείς εικόνες που ο δορυφόρος εκπέμπει διαβιβάζονται στις υποδομές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, όπου υφίστανται την απαραίτητη τεχνική επεξεργασία. Από εκεί προωθούνται στους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με την ευθύνη κάθε τομέα, όπως οι υπηρεσίες πολιτικής προστασίας αλλά και διάφοροι ακόμα εθνικοί, περιφερειακοί και τοπικοί φορείς. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που εκδηλωθεί μια πυρκαγιά σε δύσβατη περιοχή θα υπάρχει πλέον, χάρη στο «άγρυπνο μάτι» του Sentinel, η δυνατότητα άμεσου εντοπισμού των πρώτων εστιών με πολύ μεγάλη ακρίβεια, ώστε οι αρχές να μπορούν να συντονίσουν τις ενέργειές τους. Σε δεύτερη φάση η Πολιτική Προστασία και η Πυροσβεστική θα μπορούν να έχουν εικόνα της εξέλιξης της πυρκαγιάς, τη συσχέτισή της με την καύσιμη ύλη που υπάρχει, αλλά και λεπτομέρειες για το τι ακριβώς έχει ήδη καεί και τι περαιτέρω απειλείται.

Μια εφαρμογή ιδιαίτερα κρίσιμη για τον ελλαδικό χώρο είναι η παρακολούθηση πετρελαιοκηλίδων από εικόνες ραντάρ, όπως αυτές που άρχισε να στέλνει ο Sentinel-1A. Ο ελληνικός θαλάσσιος χώρος βρίσκεται στην πορεία των πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ευρώπη. Πέραν των οικολογικών προβλημάτων της ρύπανσης από πετρελαιοκηλίδες, απειλούνται τόσο ο τουρισμός όσο και η αλιεία, τομείς καίριας σημασίας για την ελληνική οικονομία. «Οι μεθοδολογίες που έχουμε αναπτύξει σε ερευνητικό επίπεδο μπορούν πλέον να βελτιωθούν με τις νέες εικόνες καλύτερης διακριτικής ικανότητας και να χρησιμοποιηθούν επιχειρησιακά μέσω της πρόσβασης στα νέα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο» σημειώνει η δρ Ιφιγένεια Κεραμιτσόγλου, κύρια ερευνήτρια του Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του ΕΑΑ.

Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την περιβαλλοντική παρακολούθηση και τις φυσικές καταστροφές και η συνεχής αλληλεπίδραση με τους φορείς-χρήστες (Αρχή Πολιτικής Προστασίας, περιφέρειες, Τοπική Αυτοδιοίκηση) θα διευκολύνουν τη λήψη αποφάσεων για μέτρα προστασίας και αντιμετώπισης κρίσεων. Η νέα αυτή υποδομή, μέσω δράσεων δικτύωσης και παροχής υπηρεσιών σε εθνικούς φορείς (π.χ. ΓΓΠΠ, EMY) αλλά και αντίστοιχους φορείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, θα αποδώσει στην Ελλάδα ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία.

………………………………………

Τη Λουίζα Καραγεωργίου, που κάνει το δημιουργικό στο ένθετο «Νησίδες», ταλαιπωρεί κάθε εβδομάδα ο Τάκης Τσιρτσώνης, που το επιμελείται