Του Νίκου Σβέρκου

Την παροιμία «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν, μαγειρεύουν» φαίνεται ότι εφαρμόζουν κατά γράμμα οι κυβερνητικοί εταίροι, που για ακόμα μια φορά επεξεργάζονται σενάρια αλλαγής του εκλογικού νόμου. Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών άλλωστε έδειξαν τα όρια του κάθε κόμματος και τις προοπτικές για τον σχηματισμό αυτοδύναμων και συνεργατικών κυβερνήσεων.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ουσιαστικά προανήγγειλε χτες την αλλαγή του εκλογικού νόμου προς ένα σύστημα που να είναι και «αναλογικότερο» και να εξασφαλίζει σταθερές κυβερνήσεις, γεγονός που ευθέως παραπέμπει σε μείωση του «μπόνους» των 50 εδρών που δίνονται σήμερα στο πρώτο κόμμα.

Σενάριο 30 εδρών

Τα σενάρια που διαρρέουν μιλούν για έναν νέο εκλογικό νόμο, που το μπόνους θα επιστρέψει στις 30 έδρες, όπως ίσχυε μέχρι το 2008, όταν επί υπουργίας Παυλόπουλου άλλαξε ο εκλογικός νόμος Σκανδαλίδη. Επιπρόσθετα ο Ευάγγελος Βενιζέλος φαίνεται ότι αλλάζει «γραμμή» και, από την πρόταση που κατέθεσε πέρσι για «μοίρασμα» του μπόνους των εδρών στα κόμματα που συνεργάζονται στην κυβέρνηση, ακολουθεί πιστά την κατεύθυνση Σαμαρά.

Η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος, σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, δεν εξαρτάται όμως μόνο από το ποσοστό που καταλαμβάνει ο νικητής των εκλογών, αλλά και από το ποσοστό που συγκεντρώνουν συνολικά τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής. Οσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ποσοστό τόσο μικρότερο ποσοστό απαιτείται από το πρώτο κόμμα για να καταλάβει αρχικά 101 έδρες και με το μπόνους των 50 εδρών να φτάσει στην πολυπόθητη αυτοδυναμία.

Οπως φαίνεται και από τον πίνακα παραπλεύρως, αν δεν υπάρχουν κόμματα εκτός Βουλής, σενάριο εξωπραγματικό, η αυτοδυναμία επιτυγχάνεται από το κόμμα που θα συγκεντρώσει 40,4% στις εθνικές εκλογές. Αν αυτό το ποσοστό φτάσει τα πολύ υψηλά επίπεδα των πρόσφατων ευρωεκλογών, πάνω από 17%, τότε το απαιτούμενο ποσοστό φτάνει για το πρώτο κόμμα το 33,5%. Στην περίπτωση που τα εκτός Βουλής κόμματα συγκεντρώσουν συνολικά 6%, όπως συνέβη στις εκλογές του 2012, το πρώτο κόμμα πρέπει να έχει 38% για να σχηματίσει μόνο του κυβέρνηση.

Αν τέλος, λόγω της πολυδιάσπασης του πολιτικού σκηνικού, επικρατήσει ένα πιο «ρεαλιστικό» σενάριο και τα μικρά κόμματα συγκεντρώσουν 11%, τότε ο νικητής των εκλογών θα πρέπει να έχει συγκεντρώσει 35,8% προκειμένου να κερδίσει την δεδηλωμένη.

Ενα πρόσθετο στοιχείο, το οποίο συνυπολογίζουν οι επιτελείς της συγκυβέρνησης, είναι οι συνεργασίες. Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ συμπλέουν σήμερα στα πάντα, ενώ για τον ΣΥΡΙΖΑ η εύρεση κυβερνητικού εταίρου μοιάζει δυσκολότερη υπόθεση. Παρόλα αυτά το 35-36% δεν μοιάζει ανέφικτος στόχος για την αυτοδυναμία, πόσω μάλλον αν στις δυνάμεις του προστεθεί κάποιο μικρότερο κόμμα που συγκεντρώσει περίπου 5%. Σε αυτή την περίπτωση το 30% δεν μοιάζει και πολύ μακρινό για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Ανευ αυτοδυναμίας

Με αυτά τα δεδομένα η μείωση του μπόνους των εδρών μοιάζει με μονόδρομο, καθώς το απαιτούμενο ποσοστό για την αυτοδυναμία «εκτοξεύεται». Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι αν το μπόνους διαμορφωθεί στις 30 έδρες και τα κόμματα εκτός Βουλής φτάσουν συνολικά το 11, τότε το πρώτο κόμμα θα χρειάζεται 43% για να πετύχει την αυτοδυναμία.

Η αναγκαιότητα της αλλαγής του εκλογικού νόμου τίθεται πάντως και από την ίδια την πρόσφατη ιστορική εμπειρία. Στις ευρωεκλογές του 2009 το ΠΑΣΟΚ έκανε την «ανατροπή». Από εκεί που υπολειπόταν στις εθνικές εκλογές του 2007 τεσσερισήμισι μονάδες της Ν.Δ., κέρδισε στις ευρωπαϊκές κάλπες του 2009 τη Ν.Δ. με πάνω από τέσσερις μονάδες, ενώ λίγους μήνες μετά, κέρδισε τις εθνικές εκλογές με διαφορά πάνω από 10 μονάδες. Ενα τέτοιο σενάριο απεύχονται στην κυβέρνηση, εξ ου και η επίσπευση των αλλαγών του εκλογικού νόμου…