Της Εφης Μαρίνου

Τον «Ουρανό κατακόκκινο» βλέπει η Ρένη Πιττακή στις 5, 6 και 7 Ιουλίου από το προαύλιο των πρώην φυλακών Επταπυργίου Θεσσαλονίκης. Ο μνημειακός πια χώρος γίνεται φυσικό ντεκόρ της παράστασης που σκηνοθετεί ο Λεωνίδας Προυσαλίδης. Μπροστά από τα παράθυρα των κελιών του Επταπυργίου, με τους γυμνούς τοίχους να υψώνονται γύρω της, η αρχετυπική ηρωίδα της Λούλας Αναγνωστάκη, η καθηγήτρια Σοφία Αποστόλου, ξεδιπλώνει τη ζωή της, τραγουδάει γαλλικά και ρώσικα τραγούδια μέχρι και το «Εμπρός της γης οι κολασμένοι»…

Ο χώρος, όχι μόνο συνδέεται με το κείμενο, αλλά και με την ίδια τη Θεσσαλονικιά συγγραφέα, αφού από εκεί πέρασε ως έγκλειστος στα πέτρινα χρόνια και ο αδελφός της, ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης -το 1949 μάλιστα καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο.

Το Επταπύργιο φρούριο της Θεσσαλονίκης στη δεκαετία του 1890 μετατράπηκε σε φυλακή με κρατούμενους ανεξαρτήτως φύλου ή εγκλήματος. Οι εγκαταστάσεις επεκτάθηκαν με καινούργια κτίρια που χτίστηκαν κατά μήκος των δύο πλευρών των τειχών, ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες του σωφρονιστικού κέντρου. Οι φυλακές Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) στο πέρασμα των χρόνων έγιναν διαβόητες. Εκεί «φιλοξενήθηκαν» εκτός από ποινικούς, πλήθος αριστερών και αντιφρονούντων στο καθεστώς του Μεταξά, στην κατοχή, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, αλλά και στη χούντα των συνταγματαρχών.

Για τον Λεωνίδα Προυσαλίδη η παράσταση αποτελεί «φόρο τιμής στη μεγάλη συγγραφέα, που γέννησε η Θεσσαλονίκη»: «Ο ιστορικός χώρος αναδεικνύει τη δύναμη και τη σκηνική του αποτελεσματικότητα ως θεατρικός τόπος μέσα από τις έμμεσες και άμεσες αναγωγές που προσφέρει το αιρετικό έργο της Αναγνωστάκη. Η σημασία της παράστασης έγκειται στην αλληλεπίδραση μεταξύ του κειμένου και του ιστορικά και πολιτικά φορτισμένου χώρου. Το Επταπύργιο, εκεί όπου προαυλίζονταν πολιτικοί κρατούμενοι την περίοδο 1946-1951, γίνεται τόπος παράστασης του αριστουργηματικού μονολόγου Το κείμενο, γραμμένο με όλη τη θεατρική σοφία της Αναγνωστάκη, μέσα στις πρώην φυλακές πολιτικής κράτησης θεωρώ ότι θα φανερώσει μια νέα δυναμική, την οποία και εμπεριέχει. Ως θεατρικός συγγραφέας έχω επηρεαστεί σημαντικά από τη δραματουργία της. Μέσα απ' αυτή μου την ιδιότητα ήθελα να προσεγγίσω τον μονόλογό της σ' αυτό το ιδιαίτερο μέρος».

Η Σοφία Αποστόλου, η ηρωίδα του μονολόγου, μεγάλωσε με γαλλικά και πιάνο. Ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε έναν άντρα κοινωνικά κατώτερό της, «κομμουνιστή, αλλά τσαχπίνη». Εμεινε χήρα νωρίς, άρχισε να πίνει ακόμα και μέσα στην τάξη, την ώρα του μαθήματος. Απολύθηκε, έκοψε το ποτό, άρχισε μαθήματα σπίτι, αλλά γρήγορα βαρέθηκε. Εγκαταλείφθηκε στην τηλεόραση, την πλήξη και τον ανεπρόκοπο γιο της. Μια ανεξιχνίαστη «ροπή προς το κακό» τη σπρώχνει να συνταχθεί στην προσπάθεια του γιου της Γιαννάκη να επενδύσει στα εισαγόμενα κορίτσια του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού. Αλλά οι μπίζνες τον οδηγούν πίσω από τα κάγκελα. Και τότε η Σοφία Αποστόλου βρίσκει προορισμό. Τα πουλάει όλα και νοικιάζει μια γκαρσονιέρα με θέα τις φυλακές και την ταράτσα όλη δική της. Από εκεί βλέπει τους πίσω τοίχους της φυλακής, όπου μέσα βρίσκεται ο γιος της, άδικα δικασμένος για μαστροπεία. Αναπολεί τη ζωή της, σαρκάζει την κοινωνία και τις ιδεολογίες που κατέρρευσαν αφήνοντας τους ανθρώπους έρμαιο μιας κενής ζωής. Και μαγειρεύει. Γεμίζει τάπερ που προμηθεύει συνεχώς στον γιο της, τον Γιαννάκη…

«Η Σοφία Αποστόλου, στην παράστασή μας, μιλάει με φόντο τους τοίχους της φυλακής του Επταπυργίου, εκεί όπου κάποτε κρατήθηκαν άνθρωποι υπερασπιζόμενοι ιδεολογίες που αργότερα διαψεύστηκαν, αφήνοντάς τους αδικαίωτους», λέει ο σκηνοθέτης. «Η Αναγνωστάκη εμφανίστηκε στο θέατρο το 1963 με την τριλογία της «Πόλης», τρία μονόπρακτα που τοποθετούνται στη Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής, με σαφείς αναφορές, μεταξύ άλλων και στο Επταπύργιο, που πίσω από τα τείχη του εκτελούσαν κρατουμένους. Η παράσταση επιδιώκει και μια υπόγεια συνομιλία μεταξύ της πρώιμης εργογραφίας της Αναγνωστάκη και της πιο όψιμης δουλειάς της. Μια συνομιλία μεταξύ δύο εποχών, εξίσου ταραγμένων και σκοτεινών. Γι' αυτό πιστεύω ότι δεν θα μπορούσαμε να έχουμε ιδανικότερη συνάντηση έργου και τόπου».

*INFO: Πρώην φυλακές Επταπυργίου, Θεσσαλονίκη. «Ο ουρανός κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη. Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Προυσαλίδης. Ερμηνεύει: Ρένη Πιττακή. Στις 5, 6 και 7 Ιουλίου.

[email protected]