Του Θεόδωρου Κουτρουμανίδη*

Είμαστε μια αδρανής, φοβική, ατομοκεντρική και ανασφαλής κοινωνία. Η αδράνεια μας οδήγησε στην παράλυση και ο φόβος στην απομόνωση και στον ατομικισμό. Αυτή η εικόνα μάς αδικεί· αδικεί τους εργαζόμενους που μοχθούν, τους καινοτόμους επιστήμονες, τους δημιουργούς· και μας αφήνει έκθετους απέναντι στις αρνητικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης, τις νέες κοινωνικές προκλήσεις και τον νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Θα πρέπει όλα αυτά να τα αφήσουμε πίσω μας αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως κοινωνία και αυτό θα το επιτύχουμε μόνο αν λειτουργήσουμε ως ανοιχτή, μαχόμενη συλλογικότητα, ως μια κοινωνία των ενεργών πολιτών. Χρειάζεται προς τούτο η ιδεολογική επεξεργασία των συλλογικών αντιδράσεών μας, για να επικρατήσουν οι αρχές και αξίες που θα μας διασώσουν διατηρώντας τη συνοχή και την ανθρωπιά μας. Χρειάζεται να διαμορφωθεί μια εθνική συλλογική συνείδηση, ένας νέος πατριωτισμός της αλληλέγγυας προσπάθειας, ένα κοινωνικό πλεόνασμα. Γιατί η εθνική συλλογικότητα είναι το κοινό πλαίσιο αναφοράς του δημοκρατικού παιγνιδιού, απαραίτητο για να γίνουν οι ριζικές μεταρρυθμίσεις, να αλλάξει η χρόνια νοσηρή συμπεριφορά της κοινωνίας μας και να επανέλθουν οι θεσμικές ισορροπίες του πολιτεύματος, η έλλειψη των οποίων ακύρωσε σε μεγάλο βαθμό τη δημοκρατία μας. Σε μια κοινωνία όπου έχει ατονήσει η εθνική συλλογικότητα, ατονεί και το δημόσιο συμφέρον εν ονόματι του οποίου γίνονται οι μεταρρυθμίσεις.

Είναι όσο ποτέ αναγκαίο να φτιάξουμε μια κοινωνία της ελευθερίας, της συμμετοχής, της ατομικής ευθύνης, της αλληλεγγύης, του σεβασμού στη διαφορετικότητα, της αξιοκρατίας, η οποία να προσέρχεται με αυτοπεποίθηση στον διάλογο με άλλες κοινωνίες και με άλλους πολιτισμούς. Και μια τέτοια ανοιχτή κοινωνία είναι η κοινωνία της δημιουργίας, γιατί η δημιουργία ανοίγει τους νέους ορίζοντες που χρειαζόμαστε και μας δίνει ρόλο και παρουσία στον κόσμο απελευθερώνοντας τις υγιείς και δημιουργικές δυνάμεις.

Η ευθύνη είναι σε μας ως άτομα και ως συλλογικότητες αν θέλουμε να πορευθούμε τον δρόμο της δημιουργίας. Οσα προβλήματα και αν έχουμε σήμερα, κανένας δεν θα έρθει να μας σώσει· πρέπει μόνοι μας να παλέψουμε. Οι πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να κατανοήσουν αυτή την πραγματικότητα και να μην κρύβουν την αλήθεια από τον ελληνικό λαό.

Η κρίση που βιώνουμε είναι πρωτίστως κρίση αξιών και αρχών και απαιτείται να αλλάξουμε ρότα όλοι μας, να δούμε τη συμμετοχή μας στην κοινωνία ως υποχρέωση. Ιδιαίτερα θα πρέπει να σταθούμε στην αξιοκρατία, που είναι το μείζον θέμα της ελληνικής κοινωνίας μαζί με αυτό της έλλειψης προοπτικών για την ανάπτυξη της ατομικής δημιουργικότητας.

Η έλλειψη αξιοκρατίας τραυμάτισε την αξιοπρέπεια του λαού μας και η κοινωνία απώλεσε τα οφέλη από την προσφορά των ικανών.

Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε στον δημόσιο τομέα όπου επικράτησαν κατά κύριο λόγο όχι οι άξιοι αλλά οι κομματικοί. Και δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα για μια κοινωνία από την αναξιοκρατία, γιατί τότε είναι καταδικασμένη στην ανυποληψία.

Με ευθύνη της πολιτικής τάξης φτιάχτηκε μια κοινωνία κρατικοδίαιτη και νοθεύτηκε η υγιής επιχειρηματικότητα. Διαπαιδαγωγήθηκε ο ελληνικός λαός στο βόλεμα και στο ρουσφέτι και στράφηκε το νέο δυναμικό της χώρας χρόνια ολόκληρα στην ιδέα της θεσούλας στον στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Δεν παροτρύνθηκε και δεν βοηθήθηκε η νέα γενιά να επιχειρήσει να παραγάγει νέα προϊόντα και να προσφέρει νέες υπηρεσίες και καταλήξαμε έτσι να καταναλώνουμε πολύ περισσότερα από όσα παράγουμε – δηλαδή μια μεταπρατική και καταναλωτική κοινωνία.

Είναι πολύ δύσκολο τώρα να ανατραπεί αυτή η κατάσταση. Ωστόσο θεωρώ ότι οι ανάγκες των καιρών θα ωθήσουν τους νέους, όσοι θα μείνουν βέβαια στη χώρα, να επιχειρήσουν μια δική τους δουλειά, αρκεί να μην είναι πάλι καφετέρια ή σουβλατζίδικο.

Και εδώ μπαίνει το πρόβλημα της χρηματοδότησης της επιχειρηματικότητας. Ο ελληνικός λαός στήριξε τις τράπεζες αυξάνοντας το δημόσιο χρέος του, και πρέπει και αυτές να υποχρεωθούν να χρηματοδοτήσουν παραγωγικές επενδύσεις και καινοτόμα επιχειρηματικά σχέδια, ιδίως των νέων επιστημόνων.

Σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση των επενδυτικών σχεδίων μπορεί να παίξει μια τράπεζα επενδύσεων, που μπορεί να δημιουργηθεί με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού φορέα. Αυτή μπορεί να είναι η μετεξέλιξη του ταμείου που δημιουργείται τώρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων, ώστε να φύγει η αποκλειστική ευθύνη της χρηματοδότησης της ανάπτυξης από τις ιδιωτικές εμπορικές τράπεζες.

Ισως να σκεφθούμε, παράλληλα με τις τράπεζες, να επιτρέψουμε τη λειτουργία ιδιωτικών επενδυτικών εταιρειών, φυσικά κάτω από έλεγχο, οι οποίες και θα μπορούσαν να χρηματοδοτούν παραγωγικές και καινοτόμους προτάσεις αναλαμβάνοντας και τα ανάλογα ρίσκα, για όσους έχουν πολύ καλές ιδέες, δεν έχουν κεφάλαια και προσκρούουν στις παράλογες απαιτήσεις των εμπορικών τραπεζών (κυρίως για νέους αλλά όχι μόνο).

Δυστυχώς, η κυβέρνηση δείχνει ότι βρίσκεται στον κόσμο της και δεν έχει τη δυνατότητα να εκπονήσει ένα ρεαλιστικό σχέδιο ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και δημιουργίας παραγωγικών θέσεων εργασίας. Το μόνο που κάνει είναι να καταφεύγει σε βαρύγδουπες εξαγγελίες σε κομματικά ακροατήρια.

Εκείνο που επείγει σήμερα είναι να φτιαχτούν οι δομές και οι θεσμοί που να παροτρύνουν και να βοηθούν αντί να εμποδίζουν τον Ελληνα να επιχειρήσει τη δική του δουλειά, να ξεδιπλώσει την ευρηματικότητά του, το ταλέντο του, τις ιδέες του, τις δεξιότητές του.

Το σημαντικότερο, όμως, όλων είναι να εμφυσήσει η κυβέρνηση με τη στάση της έναν νέο πατριωτισμό της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής, ώστε να συμπαρασύρει την κοινωνία στις απαιτούμενες εκείνες διαρθρωτικές αλλαγές που θα αίρουν τις χρόνιες παθογένειές της και θα απελευθερώνουν τις υγιείς δυνάμεις για τη δημιουργία μιας σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας.

………………………………………………………………………………………

*Καθηγητής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης