Του Δημήτρη Αρβανιτάκη*

 

«Πρώτη φορά Αριστερά», είναι αλήθεια. Αλλά, το βράδυ των ευρωεκλογών, στα Προπύλαια, «η πλατεία ήτανε άδεια». Πολύ λίγος κόσμος φαίνεται πως θέλησε να συμμεριστεί αυτή την εξέλιξη. Και ο κόσμος αυτός ανήκε κατά κύριο λόγο σε κείνους που παραδοσιακά ανήκαν στον ιδεολογικό χώρο που εξέφραζε ο ΣΥΡΙΖΑ. Οι υπόλοιποι; Οι πολλές, καινούργιες χιλιάδες των ψηφοφόρων και υποστηρικτών; Δεν ήταν εκεί, και ίσως δεν έβλεπαν και τον λόγο να είναι εκεί. Μου φαίνεται αυταπόδεικτο ότι οι άνθρωποι που έχουν στρέψει σήμερα το βλέμμα και δίνουν την ψήφο τους στον ΣΥΡΙΖΑ καθόλου δεν αισθάνονται κάποια ιστορική δικαίωση ή ικανοποίηση με αυτό το σύνθημα.

 

Αν το 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν άγνωστος ακόμα και σε μεγάλο μέρος όσων τον ψήφισαν, από τότε και μετά ο πόλεμος εναντίον του έγινε αμείλικτος, αλλά απέκτησε τρομακτικά μεγάλο ακροατήριο. Αρα, και αντίστοιχη ιστορική ευθύνη. Κι όμως δεσμοί πραγματικοί δεν χτίστηκαν, οι γέφυρες είναι ακόμα αμήχανες, το ναι είναι μισό, η αισιοδοξία σκοντάφτει. Οι λόγοι είναι πολλοί. Αρκετούς τους ξέρουμε και συμφωνούμε, άλλοι χρειάζονται σκληρότερο μαχαίρι για να αναλυθούν και έναν καθρέφτη για να κοιταχτούμε.

 

Το στοίχημα για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι δύσκολο. Ενα αριστερό κόμμα που δεν ήταν προετοιμασμένο (όπως και κανένα αντίστοιχο ευρωπαϊκό κόμμα) την ώρα της λαίλαπας να απευθυνθεί σε μια κοινωνία που μέχρι χτες –αποπολιτικοποιημένη– βάδιζε μέσα στην αφασία της για αλλού, αδιαφορώντας για τις ιδέες, τις αρχές και τις επεξεργασίες του. Η «κοινωνία» του ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε τον χρόνο να οικοδομηθεί, και δεν μπορούσε με κανέναν τρόπο να τον έχει. Γι’ αυτό δεν είναι ούτε ομοειδής ούτε εξίσου ανεκτική ούτε εξίσου συνειδητοποιημένη. Ούτε ίδια καταγωγή έχει, ούτε ίδια προοπτική θέλει. Αλλά, αυτή είναι η ιστορική μας στιγμή.

 

Ομως και μέσα στο κόμμα οι άγνωστοι της εξίσωσης είναι πολλοί. Ας συμφωνήσουμε σε κάτι: τα ταμπού δεν ωφελούν. Οι αποκλίσεις και οι διαφωνίες σε κεντρικά θέματα πολιτικής και στρατηγικής και οι διαφορετικές εκτιμήσεις οδηγούν σε συσκότιση. Δηλώσεις εμφανώς αντιθετικές και συγκρουόμενες υπονομεύουν τη συνεννόηση με την κοινωνία. Οι εσωτερικές αντιφάσεις αναδεικνύονται όλο και περισσότερο, παρά τις πυροσβεστικές κινήσεις, καθώς εμπλέκονται τώρα με τα αντιφατικά αιτήματα της κοινωνίας που προσβλέπει σ’ αυτό. Ομως, η ομφαλοσκόπηση είναι αυτοκτονία.

 

Το «τι να κάνουμε;» δεν είναι ένα ερώτημα πρωτόγνωρο για τα αριστερά κόμματα που διεκδικούν την εξουσία. Μόνο που εδώ οι συνθήκες είναι οριακές (μια άλλη εκδοχή του: «επαναστατικές»), οι αλλαγές ραγδαίες και το πεδίο αχαρτογράφητο για όλη την ευρωπαϊκή εμπειρία. Θέτουν εκ νέου το ερώτημα του «τι είναι σήμερα η Αριστερά» και αν την χρειάζεται η κοινωνία. Μετά την απόλυτη ενσωμάτωση της ιστορικής σοσιαλδημοκρατίας και την αυτάρεσκη νιρβάνα της κομμουνιστικής Αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υποχρεωμένος να συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί μια επόμενη φάση της ευρωπαϊκής Αριστεράς, όπως και η ελληνική κοινωνία αποτελεί μια επόμενη φάση της ευρωπαϊκής κοινωνίας: εμείς δεν βιώνουμε μόνο την «κρίση», αλλά καλούμαστε να σκεφτούμε εντός αυτής, να οργανώσουμε το μέλλον μαζί με τις εννοιολογικές κατηγορίες που το υποστασιοποιούν. Καμία βεβαιότητα δεν πρόκειται να επανέλθει και καμία παλαιά ασφάλεια δεν ισχύει πια. Καλούμαστε να κατανοήσουμε τον κόσμο (μας) και μαζί να τον αλλάξουμε. Μπορούμε; Δεν ξέρω. Αλλά αυτό απαιτεί, πέραν των άλλων, την ελάχιστη συμφωνία, την ελάχιστη συνειδητοποίηση: τα minima.

 

Επανέρχεται το παλαιό ερώτημα «πιο δεξιά ή πιο αριστερά είναι ο δρόμος για την εξουσία;» Μία κεντρώα στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, όπως υπαγορεύει ένας «ρεαλισμός», μπορεί να τον καταστήσει πιο «συνεργάσιμο» με τα κέντρα εξουσίας, ή να διευκολύνει τη λογική της λαϊκής ανάθεσης, αλλά θα είναι η πρώτη πράξη της αυτοχειρίας του και η επισφράγιση της αδυναμίας της ευαγγελιζόμενης εναλλακτικής. Ο ρεαλισμός, αντίθετα, μπορεί να σημαίνει τη στροφή στην κοινωνία και τη διαμόρφωση δεσμών, που ακόμα δεν υπάρχουν˙ τη συγκρότηση μιας συνολικής πρότασης για μια αριστερή διέξοδο: για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας. Μια πρόταση που θα αναδεικνύει το κεντρικό πρόβλημα της φύσης του κράτους σήμερα, το πρόβλημα της πολιτικής κατεύθυνσης των συμμαχιών της επόμενης μέρας. Αλλά, πάνω απ’ όλα, προϋποθέτει εσωτερική συνεννόηση και οριστικό τέλος του ήξεις-αφήξεις: όσο η φωνή του ΣΥΡΙΖΑ ακούγεται σπασμένη, τόσο η κοινωνία θα ακούει ό,τι θέλει˙ όσο η ενιαία γραμμή υπονομεύεται από τις μερικές εσωκομματικές πολιτικές, όσο υποκύπτει στη δαμόκλειο σπάθη των εσωκομματικών ισορροπιών τόσο η κοινωνία θα βυθίζεται στις στάχτες του μέλλοντός της. Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ; Κανείς δεν ξέρει. Στο μεταξύ η γάγγραινα προχωράει.

 

………………………………………..

 

*Ιστορικός