ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Σπύρο Τσάμη

Ο35χρονος ψυχολόγος Αναστάσιος Χαραλαμπάκης συμφώνησε: «Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σοφία. Απλή παρατηρητικότητα χρειάζεται, για να καταλάβει κανείς -έστω και διαισθητικά- τι καθρεφτίζει κάθε εθνική ομάδα. Υπάρχει αμοιβαία σχέση ομάδας-πολίτη! Ναι, πολίτη-οπαδού και όχι απλά οπαδού, γιατί αναφερόμαστε σε εθνικές ομάδες… Ούτως ή άλλως, η ένταξη τόσο του πολίτη που αγαπά το ποδόσφαιρο όσο και του ποδοσφαιριστή, ανεξάρτητα από την αγάπη του ενός για το ποδόσφαιρο ή το ταλέντο του άλλου, είναι αποτέλεσμα της εσωτερικής ανάγκης τους να βρουν ταυτότητα σε σύνολο ανθρώπων, επειδή οι ίδιοι νιώθουν ατελείς!

Κι εδώ απλή λογική χρειάζεται, ώστε να σκεφθεί κανείς ότι στην εποχή της διεθνούς οικονομικής πίεσης, αυτή η προσωπική ανάγκη έχει γίνει πιο έντονη από ποτέ. Πόσο μάλλον σε χώρες που θα εκπροσωπηθούν σε αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο κι έχουν έντονο οικονομικό, άρα και κοινωνικό πρόβλημα. Το άτομο δεν μπορεί να ικανοποιηθεί στη δύσκολη καθημερινότητα της εποχής μας και, επομένως, έχει ανάγκη τη συνύπαρξη και την επιτυχία μιας συνολικής προσπάθειας, όπως είναι η εθνική ομάδα της χώρας του, περισσότερο από άλλες, ανώδυνες εποχές…

Σε εποχή, λοιπόν, όπως η τωρινή, κάθε Εθνική είναι μήτρα-σανίδα σωτηρίας -έστω και περιστασιακά- μέσω του πο-δο-σφαί-ρου! Το τονίζω, γιατί όλοι οι πολίτες, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων, έχουν παίξει στη ζωή τους ποδόσφαιρο και το ξέρουν. Αυτό σημαίνει ότι συμμετέχουν σ’ αυτό που βλέπουν και προσδοκούν να τους λυτρώσει ψυχολογικά, έστω και για λίγη ώρα. Το θεωρούν και δικό τους. Ιδιαίτερα για μας τους Ελληνες και λόγω ιδιοσυγκρασίας, αυτή η θεωρία βρίσκει πιστή εφαρμογή…

Γενικευμένη είναι η οικονομική κρίση, με τα πολλαπλά αδιέξοδα, άρα τώρα από τη Βραζιλία θα δούμε πιο έντονα από ποτέ στις αντιδράσεις παικτών, θεατών και τηλεθεατών την ανάγκη ομαδοποίησης. Στο γήπεδο από τους παίκτες. Στις εξέδρες και στα σπίτια μπροστά στην τηλεόραση από τον κόσμο. Και πριν έρθει η πιθανή λύτρωση από το γκολ, θα παρατηρήσουμε γενικευμένο-διάχυτο θυμό! Γενικευμένο, γιατί και οι παίκτες, αλλά και οι πολίτες-οπαδοί είναι -πλέον- στις περισσότερες χώρες ανασφαλείς επαγγελματίες! Και ο θυμός τους πρέπει να εξωτερικευθεί μέσω του ποδοσφαίρου, που είναι κάτι οικείο…».

• Η ιδιοσυγκρασία, η κοινωνική πίεση της εποχής… Ηχεί γραφικό σε απαίδευτους, αλλά σε βλέμματα παικτών, προπονητών, οπαδών, θα δούμε και τα ανεξίτηλα ιστορικά χαρακτηριστικά των λαών;

«Βέβαια! Ιδιοσυγκρασία και ιστορικά χαρακτηριστικά έχουν τη σίγουρη αντανάκλαση στις αντιδράσεις! Στη χώρα μας η αναζήτηση των κάθε φορά υπαίτιων, αλλά και εξιλαστήριων θυμάτων για τις δύσκολες στιγμές που ζούμε, είναι καθημερινή ανάγκη. Η αποθέωση του Ελληνα ποδοσφαιριστή και η απόρριψή του από τον τηλεθεατή γίνεται πολλές φορές αστραπιαία, με διαφορά λίγων στιγμών! Κι αυτό, γιατί έχουμε όλοι μέσα μας, ταυτόχρονα, θυμό και ενοχή!

Ας παρατηρήσετε τους παίκτες μας… Ως ψυχολόγος, τους περιμένω πιο αδρανείς από ποτέ. Και οι ίδιοι δεν θα καταλαβαίνουν ότι αντιδρούν έτσι! Περιμένω να μην κάνουν στοχευμένες κινήσεις και να παίζουν κυρίως για εκτόνωση. Οχι τόσο για τη νίκη! Οι παίκτες, αλλά και εμείς οι πολίτες που θα δούμε Μουντιάλ, ήδη έχουμε ηττηθεί στη χώρα μας. Και η ψυχολογία του ηττημένου λαού μάς έχει κυριεύσει! Οι αντιδράσεις του κόσμου και των παικτών δεν θα είναι το ίδιο έντονες. Ανάλογες θα είναι, γιατί οι επιπτώσεις της κοινής -τονίζω: της κοινής-πίεσης παρουσιάζουν διαφορές από σπίτι και σπίτι… Αλλά το πρόβλημα υπάρχει παντού. Και την ανάγκη -στιγμιαίας έστω- διαφυγής θα την εκπληρώσει το Παγκόσμιο Κύπελλο!»

• Επικριτές του ποδοσφαίρου σε όλες τις εποχές υποτιμητικά το χαρακτήριζαν και «όπιο των λαών». Ευεργετική λοιπόν αναμένεται και αυτή η ιδιότητα του…

«Οχι. Δεν θα είναι όπιο σε αυτό το Μουντιάλ! Δεν θα υπάρχει η άφεση, η αποχαύνωση άλλων Μουντιάλ για πολλές εθνικές ομάδες που εκπροσωπούν χώρες με κοινά, πλέον, προβλήματα… Η ένταση θα είναι περισσότερη από ποτέ για τον κόσμο στην Ελλάδα και αλλού. Ψυχολογικός μηχανισμός άμυνας είναι η άρνηση για το σήμερα και η ανάγκη διαφυγής! Ουσιαστικά, δεν πρόκειται να βοηθήσουν τον πολίτη-φίλο του ποδοσφαίρου, γιατί πρόκειται για ψυχολογικό ναρκωτικό, με αποτέλεσμα την προσωρινή ένταση-εκτόνωση και τίποτα περισσότερο».

• «Προσωρινή ένταση-εκτόνωση», λοιπόν, και ήδη βρήκατε ομοιότητες στις αναμενόμενες αντιδράσεις Ελλήνων παικτών και τηλεθεατών. Ηχούν καταδικαστικά όλα αυτά…

«Δυσάρεστα ηχούν, αλλά έχουν επιστημονική όσο και λογική ρίζα! Περιμένω ηττοπαθή την ελληνική ομάδα, γιατί τα μέλη της -και ως παίκτες ειδικότερα και ως πολίτες γενικότερα- θα κληθούν να πολεμήσουν με τον εαυτό τους».

Τονίσαμε την πηγαία τάση του μέσου, ανυποψίαστου ποδοσφαιρόφιλου να μην αναλύει (πόσο μάλλον να επηρεάζεται από…) παρόμοια επιστημονική θεώρηση του Παγκοσμίου Κυπέλλου, καθιερωμένης γιορτής της μπάλας που συνιστά αυτοσκοπό των ερωτευμένων με το κορυφαίο παιχνίδι σε όλο τον κόσμο. Η απάντηση του κ. Χαραλαμπάκη, αφιερώνεται σε υποψιασμένους πολίτες του τόπου μας:

«Πρόκειται για διεθνές φαινόμενο στη διάρκεια παγκοσμίων κυπέλλων, αλλά ισχύει και στην Ελλάδα… Αναφέρομαι στην τάση υπερπροβολής του Μουντιάλ από τα μέσα ενημέρωσης, που προσφέρει εκτόνωση, και παράλληλα στην τάση του πολιτικού συστήματος να αποπροσανατολίσει, περισσότερο ή λιγότερο, ανάλογα με την κοινωνική συγκυρία, επίσης στη διάρκεια Μουντιάλ… Μέσα από την οπτική γωνιά της αναλυτικής ψυχολογίας, έχουμε μια λανθάνουσα δικτατορική τακτική εκ μέρους των κυβερνώντων κάθε τέτοιας περιόδου! Μην εκπλήσσουν κανέναν όσα λέω. Πρόκειται για πορίσματα της κοινωνικής ψυχολογίας»…

Ποια είναι η πρόταση του, σε δεύτερο πρόσωπο, στον αφοσιωμένο τηλεθεατή που διψά πάλι για μπάλα και δεν έχει ξεχάσει ούτε ένα από τα παγκόσμια κύπελλα της ζωής του;

«Θα σου μιλήσω πρώτα για μπάλα. Ας καθίσεις, λοιπόν, μπροστά στην τηλεόραση με συγκρατημένες προσδοκίες για την ελληνική ομάδα… Να έχεις κριτική ματιά και να αναρωτηθείς, έστω κι όταν τελειώσει το παιχνίδι και κλείσεις την τηλεόραση: πώς έφθασες, περισσότερο από ποτέ, να περιμένεις από το ποδόσφαιρο να ωραιοποιήσει τη ζωή σου στη χώρα που ζεις;»…

……………………………………………………………………………………………………………………………

Το ψυχολογικό προφίλ των αντιπάλων μας και οι ομάδες ως καθρέφτες χωρών

• Οι αντίπαλοι στον όμιλο εκπροσωπούν κοινωνίες με τα δικά τους, διαφορετικά προβλήματα. Ποιο είναι το ψυχολογικό πρίσμα της παρουσίας τους;

«Η μικρή οπτική επαφή που έχω με παιχνίδια των αντιπάλων μας, αλλά και τα δικά τους πάγια χαρακτηριστικά, με οδηγούν σε συμπεράσματα… Μίλησα πριν για την απουσία στοχευμένων κινήσεων από τους Ελληνες παίκτες. Αντίθετα, αυτές οι στοχευμένες κινήσεις θα είναι χαρακτηριστικό της Εθνικής Ιαπωνίας! Εξυπνο παιχνίδι τακτικής και παράλληλα συγκρατημένη αισιοδοξία, μακριά από ακραίες αντιδράσεις, θα είναι τα χαρακτηριστικά των Ιαπώνων. Την Κολομβία την περιμένετε όλοι δυνατή και επιθετική, αλλά ανεξάρτητα από αγωνιστικά προτερήματα.

Εγώ, λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους και δεδομένης της δικής τους κοινωνικής πραγματικότητας, την οποία καλείται να εκτονώσει η Εθνική τους, περιμένω από τους Κολομβιανούς όμοιες συμπεριφορές με τους δικούς μας παίκτες! Συγκρατημένους και χωρίς επιθετικότητα! Αναφέρομαι στην ψυχολογική παράμετρο της παρουσίας τους και όχι σε αγωνιστικές αρετές και μειονεκτήματα της ομάδας τους… Με την ίδια λογική, η Ακτή Ελεφαντοστού είναι ικανή για το καλύτερο και το χειρότερο! Μικρή είναι η διαχωριστική γραμμή…».

• Από τις υπόλοιπες ομάδες-καθρέπτες χωρών, ποιες παρέχουν άμεση αντανάκλαση της κοινωνικής φυσιογνωμίας τους;

«Ολες, περισσότερο ή λιγότερο έντονα! Αυθόρμητα, μιλώ αρχικά για τη Γερμανία… Σε άλλες εποχές, στα βλέμματα, στις κινήσεις των μελών της Εθνικής τους, ίσως έβλεπες τον… Χίτλερ, ίσως άκουγες το κύρος της μουσικής του Μπετόβεν, ίσως διάβαζες πάλι τον «Φάουστ» ή άλλο βιβλίο του Γκέτε… Τώρα όχι! Αυτή η Εθνική Γερμανίας ψυχολογικά παραπέμπει μόνο στη Μέρκελ. Σε κανένα άλλο πρόσωπο! Οπως τους έχω δει, παίζουν με σχέδιο, βάζουν γκολ χωρίς δεύτερη σκέψη και ο στόχος τους είναι αυτοσκοπός! Μέρκελ!

Η φετινή Εθνική Αγγλίας δεν φαίνεται να αστειεύεται! Οπως και ο Κάμερον, που έχει αγγλοποιήσει Ινδούς και κατοίκους των Φόκλαντ με διπλωματία που φαντάζει ευγένεια και ξεγελάει! Ετσι παίζουν κιόλας! Δεν ξέρω αν έφτασε η ώρα να διακριθούν και πάλι σε Παγκόσμιο Κύπελλο, αλλά με την… τακτική Κάμερον, αυτή η Εθνική Αγγλίας δεν αστειεύεται!

Οι Ελβετοί, ήρεμοι, νωχελικοί, όπως πάντα! Παίζουν λες και η νίκη δεν είναι αυτοσκοπός. Ομάδα χωρίς εγρήγορση… Καμία έκπληξη για όλα αυτά! Κι αυτό, γιατί στη χώρα τους ανθεί η… ελβετικού τύπου «άμεση δημοκρατία». Το διακοσμητικό στοιχείο του διεθνούς καπιταλισμού. Γι’ αυτό, οι Ελβετοί ζουν όπως παίζουν και μπάλα! Ζουν, δηλαδή, με άφεση στις συντηρητικές συνήθειες της ευημερίας τους. Αναπόφευκτα, παίζουν το ίδιο χαλαρά…

Εχετε παρατηρήσει αντιδράσεις παικτών της Εθνικης Ισπανίας; Σκοράρουν και τώρα (όπως πάντα…) «για τη φανέλα και τη φαμίλια!». Αυτό φαίνεται και από τον τρόπο που πανηγυρίζουν: Φλαμένκο! Γιορτή! Και όχι απλό πανηγύρι για ένα γκολ…

Οι Ιταλοί; Θα διεκδικήσουν με πάθος, ταπεραμέντο και πολύ… μπελκάντο την άλωση της Βραζιλίας! Αρκεί και σε αυτή την Εθνική Ιταλίας να μην τους πάει στραβά κάτι απρόοπτα. Να μην τους φωνάξει «αέρααα». Γιατί τότε τα χάνουν! Πάντα έτσι ήταν οι εθνικές ομάδες της Ιταλίας! Πρόκειται για την επιρροή των ιστορικών δεδομένων που ανέφερα πριν…

Δίπλα τους η Γκάνα… Θα δείτε τους παίκτες της να αγωνίζονται με μια έκφραση περηφάνιας και πόνου στο πρόσωπο… Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς! Εκπροσωπούν 23 εκατομμύρια πληθυσμού και μόνο το 10% των κατοίκων έχει πρόσβαση σε κατάλληλες εγκαταστάσεις υγιεινής! Το 40% των γυναικών και το 27% των ανδρών είναι αναλφάβητοι. Ο μέσος όρος ζωής είναι τα 57 χρόνια. Παράλληλα, είναι το πρώτο κράτος της Αφρικής που κέρδισε την ανεξαρτησία του από τους αποικιοκράτες… Αρα, αναπόφευκτα, πόνος και περηφάνια στα πρόσωπα των παικτών που είναι παιδιά αυτής της γης!».