Της Χριστίνας Πάντζου

«Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα σε όλους όσοι κακοποιούν γυναίκες: θα σας καταδιώξουμε». Με αυτόν τον τρόπο η Αντζελίνα Τζολί εγκαινίασε την πρώτη Διεθνή Διάσκεψη για το Τέλος στη Σεξουαλική Βία στις Συρράξεις. Πρόκειται για το επιστέγασμα διετών προσπαθειών της ηθοποιού και πρέσβειρας Καλής Θέλησης της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών Ουίλιαμ Χέιγκ, ο οποίος φιλοξένησε στο Λονδίνο αυτήν την ιστορική συνάντηση.

Στο επίκεντρο της Διάσκεψης -όπου συμμετείχαν αντιπροσωπείες 140 κρατών και εκατοντάδες εκπρόσωποι ανθρωπιστικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών- βρέθηκε η υιοθέτηση ενός πρωτοκόλλου με συγκεκριμένα μέτρα αποτροπής και αντιμετώπισης των σεξουαλικών φρικαλεοτήτων στις πολεμικές συρράξεις. Ανάμεσα στα άλλα, περιλαμβάνει οδηγίες για την καταγραφή και τεκμηρίωση αυτών των εγκλημάτων, τη δίωξη των δραστών, την εκπαίδευση στρατιωτών και ειρηνευτικών δυνάμεων κατά της σεξουαλικής βίας, την προσαρμογή των εθνικών νομοθεσιών ώστε να τιμωρούνται οι υπεύθυνοι και τη μακροπρόθεσμη βοήθεια προς τα θύματα αυτού που πλέον έχει αναδειχθεί σε όπλο πολέμου, εξουσίας και υποταγής.

Γιατί η σεξουαλική βία είναι μια στρατηγική σχεδιασμένη για να καταστρέψει και να υποτάξει οικογένειες, κοινότητες και εθνικές ομάδες. Από τη Βοσνία ώς το Κονγκό, από τη Ρουάντα ώς τη Σομαλία και από τη Συρία ώς το Σουδάν, η σεξουαλική βία χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ως όπλο πολέμου.

Είναι μια σκόπιμη στρατηγική τρομοκράτησης που στοχεύει στην ταπείνωση του εχθρού, την «εκκαθάριση» ολόκληρων περιοχών, τον παραδειγματισμό ώστε να υποταχθούν οι «ηττημένοι», ενώ σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ακόμη και για να μολύνει γυναίκες με AIDS ή να τις τραυματίσει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μπορούν να κάνουν παιδιά.

Γι’ αυτό που ο Ουίλιαμ Χέιγκ χαρακτήρισε ως «ένα από τα μεγαλύτερα μαζικά εγκλήματα πολέμου του 20ού και του 21ου αιώνα», δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές. Αλλά σύμφωνα με εκτιμήσεις της UNICEF, κάπου 36 γυναίκες και κορίτσια βιάζονται κάθε μέρα στη Λ.Δ. του Κονγκό (200.000 τα τελευταία 20 χρόνια) και αυτό καταδεικνύει το μέγεθος ενός εγκλήματος που «παραβλέπεται» συνήθως όταν μιλάμε για πολέμους. Στον πόλεμο στη Βοσνία κάπου 50.000 γνώρισαν τη σεξουαλική βία, αλλά μόνο 60 δράστες έχουν διωχθεί έως σήμερα. Το ίδιο συνέβη με 250.000 – 500.000 γυναίκες στη Ρουάντα το 1994, ενώ στη Σιέρα Λεόνε εκτιμώνται σε 60.000 τα βιασμένα θύματα της πολεμικής σύρραξης.

«Είναι ώρα να διαγράψουμε τον βιασμό από το λεξικό του πολέμου», δήλωσε κλείνοντας τη Διάσκεψη ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, ο οποίος μαζί με τον γ.γ. του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, συστρατεύτηκαν ώστε η Διακήρυξη Δέσμευσης για το Τέλος της Σεξουαλικής Βίας στις Συρράξεις -που υπεγράφη τον περασμένο Οκτώβριο από 122 κράτη-μέλη του ΟΗΕ- να προχωρήσει ένα βήμα περισσότερο υιοθετώντας σχετικό πρωτόκολλο.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Οι γυναίκες της Βοσνίας

Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος στη Βοσνία το 1992, η Μπακίρα Χάσετσιτς ήταν 39 ετών, παντρεμένη και μητέρα δύο έφηβων κοριτσιών, δούλευε στον Δήμο Βίσεγκραντ και ήταν φίλη με την οικογένεια των αδελφών Μίλαν και Σρέντογιε Λούκιτς. «Ο Μίλαν Λούκιτς με βίασε στο υπόγειο του αστυνομικού τμήματος. Ηταν μόνο η αρχή. Κι όμως, ήξερα την οικογένειά του και τους είχα βοηθήσει όπως τόσους Σέρβους γείτονες που θεωρούσα φίλους», καταγγέλλει η γυναίκα, που σήμερα είναι πρόεδρος της Ενωσης Γυναικών Θυμάτων του Πολέμου της Βοσνίας (ZZR).

Τη βίασαν πολλές φορές. Οπως και τη μεγαλύτερη κόρη της, που φέρει σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από τα χτυπήματα του βιαστή της. Οπως και την αδελφή της, που πέθανε σε ένα από τα «στρατόπεδα βιασμών» που έστησαν στο Βίσεγκραντ οι παραστρατιωτικοί Λευκοί Αετοί. Οπως και τις 200 που οι Λούκιτς κράτησαν ως σεξουαλικές σκλάβες στο ξενοδοχείο Βιλίνα Βλας και από τις οποίες μόνο 10 επέζησαν.

Οι σοροί όσων δολοφονήθηκαν ή αυτοκτόνησαν στο Βίσεγκραντ δεν βρέθηκαν ποτέ. Οσο για τα αδέλφια Λούκιτς, καταδικάστηκαν για άλλα εγκλήματα, όχι όμως για τους βιασμούς, γιατί οι δικαστές δήλωσαν πως δεν υπήρχαν επαρκείς αποδείξεις.

Σε αυτές τις γυναίκες, τις κάπου 20.000–50.000 που έγιναν λάφυρα του πολέμου στη Βοσνία, η Αντζελίνα Τζολί αφιέρωσε τη Διάσκεψη της περασμένης εβδομάδας. Γιατί όλα ξεκίνησαν όταν συνάντησε μια βιασμένη Βόσνια και της διηγήθηκε την ιστορία της σημαδεμένη από μια εκκρεμότητα ζωής: «Δεν είχε ομολογήσει στον γιο της πως την βίασαν γιατί ένιωσε τόσο ταπεινωμένη που ακόμη δεν μπορούσε να το παραδεχτεί. Βλέποντας να μην αποδίδεται δικαιοσύνη, να κυκλοφορεί ελεύθερος ο βιαστής της, ένιωσε ότι ο κόσμος την είχε εγκαταλείψει».

Ετσι ξεκίνησε το ντοκιμαντέρ της Τζολί «Στον τόπο του αίματος και του μελιού», ένα οδοιπορικό στις τραυματικές εμπειρίες των βιασμένων γυναικών της Βοσνίας, που στάθηκε και η έμπνευση για να γίνει δύο χρόνια μετά αυτή η πρώτη διεθνής προσπάθεια για την υιοθέτηση πρωτοκόλλου κατά των βιασμών στον πόλεμο.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Οι σεξουαλικές σκλάβες των πολέμαρχων

Η Αντζελα ήταν μόλις 14 ετών όταν το 1996 απήχθη μαζί με άλλες εκατό μαθήτριες καθολικού σχολείου της Ουγκάντας από τον Στρατό Αντίστασης του Κυρίου του εγκληματία πολέμου Τζόζεφ Κόνι. Αρχισε τότε ένας εφιάλτης που θα την κρατούσε αιχμάλωτη ως σεξουαλική σκλάβα επί οκτώ χρόνια. «Το βράδυ που οι αντάρτες του Κόνι εισέβαλαν στο σχολείο κρυφτήκαμε κάτω από τα κρεβάτια, αλλά μας βρήκαν και μας συνέλαβαν. Μας ανάγκασαν να περπατήσουμε πολλά μίλια κι έπειτα μας έβαλαν σε μια γραμμή και μας έλεγξαν εξονυχιστικά. Ημουν ένα από τα 30 κορίτσια που πήραν μαζί τους στο Σουδάν. Μας ανάγκασαν να γίνουμε “σύζυγοι” ανταρτών. Ημουν παρθένα και ποτέ δεν θα ξεχάσω την πρώτη φορά που με βίασε ένας ηλικιωμένος άντρας».

Η Αντζελα και οι συμμαθήτριές της ήταν θύματα ενός διαστροφικού σχεδίου του Κόνι: τον συστηματικό βιασμό τους και την υποχρέωσή τους να φέρουν στον κόσμο «μια νέα γενιά πολεμιστών». Αντίθετα από ό,τι άλλες γυναίκες εκείνου του στρατοπέδου, εκείνη δεν έμεινε ποτέ έγκυος. Επειτα από οκτώ χρόνια ομηρίας, κατάφερε να δραπετεύσει στη διάρκεια μιας επίθεσης του σουδανικού στρατού.

Η ιστορία της ήταν από τις πολλές συγκλονιστικές που ακούστηκαν στη Διάσκεψη του Λονδίνου και η επωδός όλων είναι: ζητάμε δικαιοσύνη. «Η ζωή μας δεν μπορεί να προχωρήσει αν οι υπεύθυνοι παραμένουν ελεύθεροι και επαναλαμβάνουν τα εγκλήματά τους», επιμένει με πάθος η 32χρονη Αντζελα Λακόρ Ατίμ, που σήμερα δουλεύει στην οργάνωση World Vision προσφέροντας ψυχολογική στήριξη στα θύματα βιασμών. Η μακροπρόθεσμη βοήθεια στους επιζώντες -γυναίκες, παιδιά και άντρες- είναι πλέον στην ημερήσια διάταξη των διεθνών προσπαθειών αυτού του πρώτου πρωτοκόλλου. Και η Αντζελα ελπίζει ότι μαρτυρίες σαν τη δική της θα συμβάλουν ώστε να γίνουν ορατά αυτά τα αποσιωπημένα μαζικά εγκλήματα και να αναλάβει δράση η διεθνής κοινότητα.