Του Δημήτρη Χριστόπουλου*

Μια πετυχημένη στρατηγική επικοινωνίας στον χώρο της ακροδεξιάς –και όχι μόνον– είναι ο διττός λόγος. Ενας λόγος για τους «δικούς μας», και ένας για ψηφοφόρους που έχουν αναστολές να μας προτιμήσουν διότι είμαστε εξτρεμιστές. Το πείραμα του διττού λόγου υλοποιούσε με επιτυχία ο Γ. Καρατζαφέρης μέχρι τη στιγμή της επίτευξης του απώτατου εδώ και χρόνια στόχου του, που δεν ήταν άλλος από τη συμμετοχή στην κυβέρνηση. Ομως, εκεί, αυτή η άκρως πετυχημένη στρατηγική, στη μακρά νύχτα του μνημονιακού χειμώνα του ’12, οδήγησε στον πολιτικό αφανισμό του. Διότι, όσο και ακροβάτης να θέλει να είναι κανείς, ο διττός λόγος έχει και αυτός τα όριά του, που ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ παραβίασε. Είναι πιθανό πως αν είχε προλάβει να υλοποιήσει το σχέδιο της συμμετοχής σε κυβέρνηση εκτός Μνημονίου (πράγμα δύσκολο βέβαια) να τα είχε καταφέρει. Αλλά, ο ακροδεξιός καιροσκόπος –υποτιθέμενος μάστορας των ελιγμών– βούτηξε στα πολύ βαθιά και πνίγηκε` διότι οι όποιοι ελιγμοί δεν μπορούν να ανακόψουν αυτό που φέρνει η βαρύτητα: την πτώση. Και ήταν πολύ βαριά τα μνημόνια.

Η ιστορία του πολιτικού αφανισμού που αναφέραμε έχει διδακτική σημασία. Δείχνει το δυστυχές τέλος ενός success story του τροχονόμου της οικουμενικής κυβέρνησης από αιφνίδια ανακοπή. Θυμίζει έτσι, σαν καμιά φορά να ξεχνιόμαστε, την πανουργία της ιστορίας. Απέναντι στην πανουργία αυτήν, όμως, δεν αρκεί να στεκόμαστε χαμογελώντας σκωπτικά όταν ισοπεδώνει τον αντίπαλο. Πρέπει να επαγρυπνούμε αυτοκριτικά για να μαθαίνουμε.

Υπό μιαν έννοια λοιπόν, διττό λόγο έχουν όλα τα κόμματα, ακόμη κι αν δεν δομούν τη στρατηγική της επικοινωνίας τους σε αυτόν. Ακόμη και αυτά του κέντρου, τα πιο «καθώς πρέπει» δηλαδή, πάντα οφείλουν να εκπέμπουν σε δύο συχνότητες, και στην πράξη αυτό γίνεται ακόμη και αν δεν το επεξεργάζονται. Ο διττός λόγος είναι αναπόσπαστο τμήμα της εφαρμοσμένης πολιτικής και όχι κατ’ ανάγκη «λαϊκιστική παθογένεια της κομματοκρατίας», όπως κάποιοι έτοιμοι είναι να αναφωνήσουν έχοντας έτοιμη τη διάγνωση για το τι πήγε λάθος στην «τελευταία Σοβιετική Ενωση της Ευρώπης». Το θέμα λοιπόν είναι οι προϋποθέσεις της συγκρότησης, οι συγκλίσεις και αποκλίσεις στο περιεχόμενο ανάμεσα στις δύο όχθες και η, σε τελευταία ανάλυση, πολιτική εντιμότητα μαζί με την αποφασιστικότητα της υλοποίησης των δύο προτεινόμενων διαδρομών του διττού λόγου. Και το πιο κρίσιμο, βέβαια, θέμα είναι το ποια διαδρομή αναδεικνύεις ως προτεραιότητα με λόγο σαφή, ψύχραιμο, πειστικό και προπάντων πολιτικά έντιμο (εκείνο δηλαδή που κατεξοχήν δεν είχε ο αρχηγός του ΛΑΟΣ).

Αυτό, κατά την άποψή μου, είναι το ζητούμενο σήμερα για την Αριστερά, καθώς τα σύννεφα της έντασης φαίνεται να πυκνώνουν. Ο αντίπαλος, λοιπόν, ποντάρει στην ένταση για να αφοπλίσει τον αριστερό διττό λόγο. Να τον ωθήσει στην απώλεια της μιας όχθης, στην προβλέψιμη αντιπαράθεση. Γι’ αυτό σήμερα, περισσότερο ίσως από άλλοτε, ο αριστερός διττός λόγος καλείται εμφατικά να σφυρηλατηθεί ανάμεσα στην κινηματική λογική των διεκδικήσεων, που έχει στόχο την ανάσχεση της αντίπαλης επίθεσης, και στη θεσμική λογική των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, που στόχο έχει τη δημιουργία. Το πολιτικό σχέδιο αντιπαράθεσης είναι αναγκαίο διότι οι ταξικές αντιθέσεις και η πολιτική πόλωση σήμερα αγγίζουν καινοφανή επίπεδα τη στιγμή που η κοινωνική οδύνη είναι στα ιστορικά υψηλά της. Ομως, επειδή είναι προφανές ότι ο αντίπαλος θέλει την ένταση (γι' αυτό, έναντι άλλων, έχει αυτόν τον κυβερνητικό εκπρόσωπο), θέλει προσοχή ώστε η Αριστερά να μην παγιδευτεί, όπως εξάλλου έχει συμβεί ουκ ολίγες φορές, δίνοντας έτσι στην πολιτική αντίθεση χαρακτηριστικά κοκορομαχίας –εντός μάλιστα της έδρας του αντιπάλου.

Επί του προκείμενου, υπόδειγμα εύστοχης ανάληψης κινδύνου αποτέλεσε η στάση του γραμματέα της κοινοβουλευτικής ομάδας της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος εγκαταλείποντας το τηλεοπτικό πάνελ παρέδωσε ένα μάθημα μη αυτοπαγίδευσης. Εξάλλου, «είναι [όντως] σοβαρότατα τα ζητήματα και δεν μπορούμε να παίζουμε με τη φωτιά», όπως είπε φεύγοντας, «με λόγο σαφή, ψύχραιμο, πειστικό και προπάντων πολιτικά έντιμο», όπως γράφαμε προηγουμένως.

O διττός λόγος είναι ένα, τρόπον τινά, δεδομένο. Διαρκώς ζητούμενο είναι ένας προσεγμένος, καθαρός διττός λόγος που διαλεκτικά ενσωματώνει τις οξείες αντιφάσεις μιας κοινωνίας σε κρίση, εκπέμποντας ένα σχέδιο, ένα όραμα για το «μετά». Η αντιπαράθεση στην ένταση θα μείνει ανάπηρη αν δεν συνοδεύεται από προτάσεις που όχι απλώς πείθουν, άλλα και αξίζουν συνάμα. Αυτό προηγουμένως ονομάσαμε «θεσμική λογική» απέναντι στον σφετερισμό του μεταρρυθμιστικού λόγου από το νεοφιλελεύθερο μπλοκ εξουσίας. Το ότι το ΔΝΤ προβάλλει ως τον μόνο μεταρρυθμιστικό λόγο τον δικό του, δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αποδεχθούμε. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν μακρά ιστορία, συνδεδεμένη με την Αριστερά. Αλλες οι δικές τους και άλλες οι δικές μας.

Αν δεν παιδευτούμε επεξεργαζόμενοι δικές μας προτάσεις αλλαγών στις δημόσιες πολιτικές, φρονώντας ότι τα πάντα «παίζονται στον δρόμο», τότε διευκολύνουμε τον αγώνα τους να μας πάρουν το σπίτι.

………………………………………………………………………………………………………………………………… 

* Πάντειο Πανεπιστήμιο, μέλος του συντονιστικού της Πρωτοβουλίας για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας www.koinonia-demo.gr

Ι