Του Γιώργου Κοτσίρη*

Ακόμα μία φορά το πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» βρίσκεται αντιμέτωπο με σοβαρή υποβάθμιση των λειτουργιών και των υποδομών του. Δεν πάει πολύς καιρός που υπέστη μια πραγματική χρεοκοπία, γιατί τα χρέη του Οργανισμού Διαχείρισης είχαν φτάσει στο ύψος δύο ετήσιων προϋπολογισμών λειτουργίας. Τα περισσότερα καταστήματα με βιολογικά προϊόντα στον χώρο των natura shops έχουν κλείσει και διάφοροι ενοικιαστές αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους ανεξέλεγκτα και χωρίς να καταβάλλουν τα ενοίκια. Το Δ.Σ. του Οργανισμού προκειμένου να βρει πόρους για τη λειτουργία του, μια και το ΥΠΑΑΤ δεν εξασφαλίζει τη ροή των θεσμοθετημένων με ΦΕΚ πόρων, επιτείνει το πρόβλημα δημοπρατώντας περαιτέρω χώρους για ενοικίαση. Χαρακτηριστική είναι εγκατάσταση λούνα παρκ, μια χρήση που δεν προβλέπεται και είναι ενάντια στη φιλοσοφία του πάρκου. Την ίδια ώρα, η μη κυβερνητική οργάνωση «Κέντρο της γης», στον όμορο ιδιωτικό χώρο Σερπιέρι, αναπτύσσεται σε αντίπαλο δέος του δημόσιου χαρακτήρα του πάρκου, παρά το αλμυρό εισιτήριο εισόδου που έχει καθιερώσει, σαν επίφυτο πάνω στους χυμούς του πάρκου.

Εν όψει καλοκαιριού, τα περιβαλλοντικά στοιχεία του πάρκου οδεύουν σε υποβάθμιση. Το νερό στο σύστημα λιμνών δεν επανακυκλοφορεί, αλλά μετατρέπεται σε μια οργανική σούπα που καταναλώνει όλο το οξυγόνο του και απειλεί όλους τους υδρόβιους οργανισμούς και τα υδρόβια φυτά του. Ψόφια τρωκτικά μέσα στα νερά καθιστούν την κατάσταση άκρως επικίνδυνη (ο κίνδυνος μόλυνσης από λεπτοσπείρωση είναι υπαρκτός) για τη δημόσια υγεία.

Η παθογένεια του πάρκου εδράζεται σε μεγάλο βαθμό στον λάθος σχεδιασμό. Στήθηκε ένα εντελώς τεχνητό περιβάλλον με 55 στρέμματα επιφανειακών υδάτων, δεκάδες στρέμματα χλοοτάπητα, στο ξηροφυτικό περιβάλλον του πάρκου και του Λεκανοπεδίου γενικότερα. Η έντονη εξάτμιση νερού απαιτεί τρομακτικές εισροές τόσο σε νερό όσο και σε ενέργεια για την άντληση και τον καθαρισμό του. Στην πορεία διαπιστώθηκε ότι τα 833 κυβικά μέτρα νερού ανά ημέρα που απαιτούνταν για την άρδευση και την αναπλήρωση της εξάτμισης δεν υπήρχαν και αναπληρώνονταν από το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ! Οι τότε διαχειριστές (ΑΣΔΑ) αφ’ ενός αποφάσισαν πρόσθετα έργα σωτηρίας (αναγκαία πλέον), όπως η καλή στεγανοποίηση της κάτω λίμνης και η επανακυκλοφορία του νερού από αυτήν στις άνω λίμνες με υπόγειο αγωγό, η διάνοιξη δύο γεωτρήσεων και η μεταφορά νερού από πηγάδι του Καματερού.

Παρά τα πρόσθετα έργα, η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι φειδωλή. Οι γεωτρήσεις, για παράδειγμα, δεν μπορούν να λειτουργούν στο μέγιστο της παροχής τους. Η ισορροπία στο υδατικό ισοζύγιο του πάρκου είναι ευαίσθητη γιατί καθυστερεί η επαναφόρτιση του υδροφόρου ορίζοντα και η τάση επί δεκαετίες είναι η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του Κηφισού. Η οδηγία αυτή μπορεί να εξειδικευτεί σε πολλά επιμέρους μέτρα (όπως η μείωση της χωρητικότητας των λιμνών με ταπείνωση των υπερχειλιστών μέσω θυρίδων).

Αυτή τη στιγμή το πάρκο διοικείται από ένα Δ.Σ. που διορίζει το ΥΠΑΑΤ και στο οποίο -με συγχώνευση οργανισμών- έχει ανατεθεί επίσης η διαχείριση του Ελαιώνα και του Κηφισού. Ωστόσο το μέγεθος του πάρκου και η μητροπολιτική εμβέλειά του απαιτούν μια αυτόνομη διαχείριση. Η συνένωση οργανισμών με μια λογιστική λογική δεν είναι παραγωγική. Δεν υπάρχει δυνατότητα στελέχωσης και εξοπλισμού από την αρχή, που να καλύπτει ανάγκες επιπέδου περιφέρειας. Οι μόνοι οργανισμοί που ήδη έχουν υποδομή είναι οι δήμοι και η περιφέρεια και διαδημοτικές συνεργασίες, όπως ο ΑΣΔΑ.

Κατά συνέπεια η διοίκηση πρέπει να περάσει σε ένα διαβαθμιδικό σχήμα από ΟΤΑ, όπως η περιφέρεια, οι δήμοι και ο ΑΣΔΑ. Η πολυεπίπεδη αυτή αντιπροσώπευση εισάγει σε έναν σημαντικό βαθμό και τον απαραίτητο κοινωνικό έλεγχο, λόγω των «ανταγωνιστικών» συμφερόντων μεταξύ βαθμών ΟΤΑ και μεταξύ δήμων.

Παράλληλα είναι αναγκαίο, στην κατεύθυνση της διαφάνειας και του κοινωνικού ελέγχου, να κληθούν να συμμετέχουν οι όποιες συλλογικότητες ή μεμονωμένοι πολίτες που δρουν υπέρ του πάρκου, σε ανοιχτές συνεδριάσεις του Δ.Σ.

Βασικός άξονας κάθε σκέψης είναι η διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα του πάρκου. Ηδη αναφέρθηκε ότι διάφορες ΜΚΟ το αξιοποιούν για να τρέχουν περιβαλλοντικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από τα ΕΣΠΑ, δίχως να δίνουν κανένα λογαριασμό. Ολες αυτές οι δράσεις πρέπει να ελεγχθούν και το πάρκο να δείξει τον δυναμισμό του στην κατεύθυνση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, που αποτελεί βασικό σκοπό του.

Περαιτέρω προέχει η ενοποίησή του με χώρους που είτε έχουν καταπατηθεί από τον Δήμο Ιλίου ή έχουν παραχωρηθεί σε άσχετους φορείς. Τέλος, για την υλοποίηση της β’ φάσης του έργου (λειτουργία του τρένου, ανάπτυξη ήπιων μορφών ενέργειας, αθλητικές εγκαταστάσεις κ.λπ.) που εκκρεμεί για 15 και πλέον χρόνια, παραμένει διεκδικητικός στόχος η επανένταξη του έργου στα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης. Ειδικότερα για το τρενάκι –η υποδομή του οποίου υποβαθμίζεται διαρκώς– μπορεί να εξεταστεί μια προγραμματική σύμβαση με τον ΟΣΕ.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

* Γεωπόνος, M.Sc. στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό ΕΑΠ, Ph.D. στην αρχιτεκτονική τοπίου ΓΠΑ