Του Τάσου Κωστόπουλου

Τον κίνδυνο επανάληψης του 1961 επικαλέστηκε την περασμένη Τετάρτη ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, κατά την ομιλία του στο Πολιτικό Γραφείο του κόμματος, για ν’ αποκρούσει την κριτική της εσωκομματικής αντιπολίτευσης.

Οχι βέβαια το ενδεχόμενο μιας προσχεδιασμένης εκλογικής βίας και νοθείας, τη διεκπεραίωση της οποίας θ’ αναλάβουν -όπως και τότε- ο στρατός, οι μυστικές υπηρεσίες, τα σώματα ασφαλείας και το εθνικόφρον παρακράτος. Αλλά της μεθοδευμένης ανασύστασης μιας ενιαίας «Κεντροαριστεράς», ικανής ν’ αποσπάσει από την Αριστερά την πρωτοκαθεδρία του αγώνα ενάντια σε μια αυταρχική, φασίζουσα και διεφθαρμένη Δεξιά.

Οπως είναι γνωστό, η προδικτατορική Ενωση Κέντρου συγκροτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 1961, σαράντα μέρες πριν από τις εκλογές της 29.10.1961, με συμφωνία των ηγετικών στελεχών του χώρου που στις προηγούμενες εκλογές είχαν κατέβει διασπασμένοι σε δύο διαφορετικούς συνδυασμούς (Κόμμα Φιλελευθέρων και ΠΑΔΕ).

Το εγχείρημα

Το όλο εγχείρημα είχε τη διακριτική -τουλάχιστον- υποστήριξη της αμερικανικής πρεσβείας, που επιδίωκε τον παραγκωνισμό της Αριστεράς από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, την οποία είχε καταλάβει στις εκλογές του 1958.

Οπως διαπιστώνουμε ξεφυλλίζοντας την «Αυγή» της εποχής, η ΕΔΑ κατέβηκε στις εκλογές του 1961 με τη διακηρυγμένη προσδοκία ότι θ’ αναδεικνυόταν πρώτο κόμμα, τελικά όμως η βία και η νοθεία την έστειλαν στην τρίτη θέση, παραχωρώντας τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ενωση Κέντρου.

Η ανατροπή αυτή αποτέλεσε και το σημείο εκκίνησης του δικομματισμού Δεξιάς – Κεντροαριστεράς, που κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της χώρας κατά τις επόμενες πέντε δεκαετίες. Μέχρι, δηλαδή, το μνημόνιο του 2010.

Ανασύροντας από το χρονοντούλαπο αυτή την παλιά ιστορία, ο κ. Τσίπρας προσπάθησε να πείσει το στελεχικό δυναμικό του κόμματός του για την ανάγκη διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ προς τον χώρο του πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ, έτσι ώστε να μην αφεθεί ζωτικός χώρος για την ευόδωση των συγκολλητικών ζυμώσεων μεταξύ των ποικιλόμορφων θραυσμάτων του τελευταίου, των υπολειμμάτων της ΔΗΜΑΡ και του προσωποπαγούς «Ποταμιού» του κ. Θεοδωράκη. Αν όλα τα ιστορικά παραδείγματα εμπεριέχουν συνήθως μια δόση αυθαιρεσίας, στη συγκεκριμένη περίπτωση η σύγκριση του 2014 με το 1961 είναι ωστόσο παντελώς απρόσφορη.

Οταν συγκροτήθηκε η Ενωση Κέντρου, το άθροισμα των συνιστωσών της στις προηγούμενες εκλογές ξεπερνούσε κατά πολύ την εκλογική επίδοση της ΕΔΑ: 31,29% (20,67% το Κ.Φ. και 10,62% το ΠΑΔΕ), έναντι 24,42%. Ουσιαστικά, δηλαδή, η ΕΔΑ αναδείχθηκε το 1958 σε αξιωματική αντιπολίτευση, κυρίως λόγω της διάσπασης του κεντρώου χώρου.

Κάτι που δεν συμβαίνει καθόλου με τη δραστική συρρίκνωση της «Κεντροαριστεράς» μετά το 2012, καθώς το άθροισμα των συνιστωσών της στις ευρωεκλογές της 25ης Μαΐου δεν ξεπερνά το 14,62 %, συν ένα απροσδιόριστο ποσοστό από το 1,2% της ΔΗΜΑΡ.

Απείρως σημαντικότερη απ’ αυτά τα στοιχειώδη μαθηματικά είναι ωστόσο η χαώδης διαφορά μεταξύ του ρόλου που κλήθηκε να διαδραματίσει το όποιο «Κέντρο» στις δυο εποχές. Τη δεκαετία του 1960, κυρίαρχο διακύβευμα της πολιτικής αντιπαράθεσης αποτελούσε η κατάργηση του μετεμφυλιακού αστυνομικού κράτους και η οικοδόμηση πραγματικά δημοκρατικών θεσμών.

Η Ε.Κ. ενσάρκωσε αυτό το αίτημα με τρόπο πειστικότερο (όσον αφορά τη δυνητική αποτελεσματικότητά της) απ’ ό,τι η ΕΔΑ, το πολιτικό όραμα της οποίας ταυτιζόταν σε μεγάλο βαθμό με την αντιγραφή του σοβιετικού μοντέλου˙ η αριστερή δε πτέρυγά της, ο «ανδρεϊσμός», υιοθέτησε ακόμη και την επαγγελία ενός κοινωνικοπολιτικού εκσυγχρονισμού σε ριζοσπαστική κατεύθυνση, προσελκύοντας μεγάλο μέρος των εαμικών μαζών που δεν είχαν ταυτιστεί με το αυτοκτονικό εγχείρημα του δεύτερου αντάρτικου. Με άλλα λόγια, το «Κέντρο» και η «Κεντροαριστερά» είχαν πραγματικό λόγο ύπαρξης στην τότε συγκυρία.

Σήμερα, αντίθετα, η κεντρική διαχωριστική γραμμή της πολιτικής αντιπαράθεσης περνά από το κοινωνικό ζήτημα, την ολοκλήρωση ή την ανατροπή του μνημονιακού πειράματος που μετατρέπει την Ελλάδα σε τυπική ανατολικοευρωπαϊκή χώρα με χαώδεις ταξικές αντιθέσεις, μετανάστευση του δυναμικότερου τμήματος της νέας γενιάς, ανάδυση φασιστικών σχηματισμών και των πολιτικών εκπροσωπήσεων της μαφίας.

Το νέο σκηνικό

Η όποια «Κεντροαριστερά» είναι πρακτικά αδύνατο ν’ αποκτήσει οποιαδήποτε κοινωνική εμβέλεια, καθώς είναι (και παραμένει) δομικά ταυτισμένη με τη δρομολόγηση κι επιβολή των μνημονίων.

Τόσο ως διαχειριστές του νέου σκηνικού όσο και ως ανάχωμα απέναντι στην Αριστερά, πολύ πιο αποτελεσματικά διαφαίνονται άλλωστε τα φασίζοντα μορφώματα που συγκροτούνται ως υβρίδια επιχειρηματικού στρατού και μιας ανορθολογικής «ιδεολογικής» στράτευσης που συνδυάζει τη λατρεία της «φανέλας» και την προσχηματική καταγγελία της πολιτικής με την αναβίωση του πιο παλιομοδίτικου μεγαλοϊδεατισμού.

Τα αποτελέσματα των πρόσφατων αυτοδιοικητικών εκλογών και οι μετεκλογικές αγριότητες στη Νέα Φιλαδέλφεια επιβεβαιώνουν με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο αυτή την τάση. Για την ανακοπή της οποίας απαιτούνται πολύ διαφορετικά πράγματα από τη νεκρανάσταση των πολιτικών πτωμάτων που μας αλυσόδεσαν στα μνημόνια, προκειμένου να καλυφθεί ένα εικονικό κενό.