Συνέντευξη στον Γιώργο Τσιάρα

^[1]

Ο Αλεξ Καλλίνικος σε παλαιότερη διαδήλωση, έξω από το βρετανικό πανεπιστήμιο LSE
PHOTO FLICKR JULIAN STALLABRASS

Ο Αλεξ Καλλίνικος είναι μέλος της κεντρικής επιτροπής του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Αγγλίας (SWP) και από τους πιο γνωστούς μαρξιστές διανοητές παγκοσμίως. Γεννημένος το 1950 στη Ροδεσία (τη σημερινή Ζιμπάμπουε) από πατέρα Ελληνα και μητέρα Βρετανίδα, ο Καλλίνικος είναι σήμερα καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου. Παράλληλα, εκδίδει την πολιτική επιθεώρηση «International Socialism» και είναι συγγραφέας περισσότερων από τριάντα βιβλίων, αρκετά από τα οποία έχουν εκδοθεί και στα ελληνικά. Το Σάββατο στις 14.30 θα μιλήσει με θέμα «Το Κεφάλαιο του Μαρξ στον 21ο αιώνα» στο συνέδριο «Μαρξισμός 2014», που ξεκινά σήμερα στην ΑΣΟΕΕ.

• Πώς βλέπετε τα αποτελέσματα των πρόσφατων ευρωεκλογών και ιδιαίτερα τη σχεδόν πανευρωπαϊκή άνοδο της Ακροδεξιάς; Αν εξαιρέσουμε την Ελλάδα, η Αριστερά -σε όλες τις εκφάνσεις της- δεν τα πήγε και πολύ καλά, παρά τη θριαμβευτική δικαίωση των επιχειρημάτων της…

Οι ευρωεκλογές σημαδεύτηκαν από την ευρεία απόρριψη της κυρίαρχης νεοφιλελεύθερης ελίτ που επέβαλε τη λιτότητα στην ήπειρο. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις το όχημα αυτής της απόρριψης ήταν η λαϊκιστική ή φασιστική Δεξιά – δείτε τη Γαλλία με το Εθνικό Μέτωπο και τη Βρετανία με το UKIP. Υπάρχει όμως και ένα ισχυρό αντίρροπο ρεύμα που ωφέλησε τη ριζοσπαστική Αριστερά. Οχι μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, αλλά και στην Ισπανία την Ενωμένη Αριστερά και το Podemos, που κατάφερε από το πουθενά να κερδίσει το 4% των ψήφων. Αρα το ρεύμα της Ιστορίας δεν είναι απαραίτητα δεξιόστροφο.

• Στην Ελλάδα ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον και επισήμως πρώτη δύναμη, με προοπτική –ακόμη και– ανάληψης της εξουσίας. Ταυτόχρονα όμως στο εσωτερικό του έχει ξεσπάσει σκληρή διαμάχη γύρω από τη σταδιακή απομάκρυνσή του από τα κινήματα της βάσης και τη στροφή της ηγεσίας του προς μια πιο «ρεαλιστική» κεντροαριστερή πολιτική. Φαντάζομαι πως δεν εκπλήσσεστε…

Εδώ και αρκετό καιρό η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αυτοπαρουσιάζεται σαν ένα υπεύθυνο κόμμα εξουσίας. Το πιο πρόσφατο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η στήριξη του Τσίπρα προς τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η εξέλιξη είναι φυσική συνέπεια της θεμελιώδους επιλογής που έκανε η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ το 2011-2012 να μη συγκρουστεί με την Ε.Ε., αλλά να προσπαθήσει να την αναμορφώσει. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει τη συνεργασία με τις κυρίαρχες δυνάμεις του ευρωπαϊκού καπιταλισμού και τα αποτελέσματα έχουμε αρχίσει να τα βλέπουμε ήδη.

• Υπάρχει κατά τη γνώμη σας ελπίδα για το πείραμα της Ενωμένης Ευρώπης ή είναι οι σωρευμένες αντιφάσεις και ανισότητες της Ε.Ε. τόσο καταστροφικές ώστε να μην υπάρχει ελπίδα μεταρρύθμισής της σε μια ευκταία «Ευρώπη των Λαών»;

Το ευρωπαϊκό «πρότζεκτ» υπήρξε πάντα μια προσπάθεια των ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών να προωθήσουν τα συμφέροντά τους μέσω της συνεργασίας. Η οικονομική και νομισματική ένωση έχει να κάνει με την ενσωμάτωση του νεοφιλελευθερισμού στην πολιτική οικονομία της Ε.Ε. και η λιτότητα μαζί με το σύμφωνο δημοσιονομικής σταθερότητας ριζοσπαστικοποίησαν αυτή τη διαδικασία. Ενας από τους λόγους που εξηγούν γιατί η λαϊκίστικη και φασιστική Δεξιά εκμεταλλεύεται με επιτυχία τη λαϊκή αντίδραση προς την Ε.Ε. είναι το πόσο γοητευμένη παραμένει η Αριστερά από τη φαντασίωση της ευρωπαϊκής ενότητας. Η αντικαπιταλιστική Αριστερά πρέπει να τοποθετηθεί απέναντι από την Ε.Ε., αλλά σε μια διεθνιστική βάση, π.χ. αντιπαλεύοντας τον ρατσισμό και προστατεύοντας τα δικαιώματα των μεταναστών.

• Εχετε κατηγορηθεί από ορισμένους στην Ελλάδα πως η κριτική σας στο ουκρανικό ζήτημα είναι υπερβολικά «αντι-ρωσική», ότι δηλαδή δεν αντιμετωπίζετε με την ίδια βαρύτητα τους αντικρουόμενους ιμπεριαλισμούς στην περιοχή. Τι έχετε να πείτε στους επικριτές σας και πώς βλέπετε να εξελίσσεται η κρίση;

Η ουκρανική κρίση δεν είναι παρά μια σύγκρουση ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους είναι η ισχυρότερη, η πιο επιθετική δύναμη, αλλά και η Ρωσία είναι μια αυτοκρατορική δύναμη, όπως φάνηκε από την αιματηρή καταστολή του αυτονομιστικού κινήματος της Τσετσενίας. Η «ενθυλάκωση» της Κριμαίας μπορεί να ιδωθεί ως πράξη αυτοδιάθεσης μόνον αν αγνοήσει κανείς τη βίαιη εκδίωξη της πλειονότητας των παλαιών κατοίκων της χερσονήσου, των Τατάρων της Κριμαίας, στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την ανεξαρτητοποίησή της το 1991, η Ουκρανία συνεχώς κακοδιοικείται από διεφθαρμένους ολιγάρχες που άγονται και φέρονται μεταξύ ΗΠΑ/Ε.Ε. και Ρωσίας. Τώρα ο Πούτιν προσπαθεί απεγνωσμένα να προλάβει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και μέχρι στιγμής έχει νικήσει τις δυτικές δυνάμεις στο παιχνίδι των ελιγμών, αναμοχλεύοντας την εξέγερση στα νοτιοανατολικά. Είναι πιθανόν η τελική έκβαση να ικανοποιεί τα ρωσικά συμφέροντα. Στο μεταξύ, οι απλοί Ουκρανοί πολίτες θα παραμείνουν τα πάμφτωχα θύματα των πολιτικών λιτότητας που ήδη εφαρμόζει ένας ακόμη ολιγάρχης, ο νέος πρόεδρος Ποροσένκο.

• Στο Ιράκ βλέπουμε πλέον έναν ανοιχτό εθνοθρησκευτικό εμφύλιο μεταξύ σιιτών και σουνιτών, με τους Αμερικανούς εισβολείς να νίπτουν για την ώρα τας χείρας τους. Πού βλέπετε να οδηγούν τα γεγονότα;

Αυτό που παρακολουθούμε είναι ένας γενικευμένος ξεσηκωμός στις σουνιτικές επαρχίες του Ιράκ, υπό την ηγεσία –και την εκμετάλλευση– των σουνιτών τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε. Ο ξεσηκωμός είναι απάντηση στο σεχταριστικό σιιτικό καθεστώς υπό τον πρωθυπουργό Νούρι αλ Μάλικι, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν έχουν την πολυτέλεια να νίψουν τας χείρας τους με το Ιράκ – εξ ου και η απόφαση του Ομπάμα να αποστείλει 300 στρατιωτικούς «συμβούλους». Σίγουρα είναι πιθανή μια επανάληψη του εθνοθρησκευτικού εμφύλιου πολέμου που πυροδοτήθηκε από την αμερικανική κατοχή μεταξύ 2005 και 2008. Ομως η πτώση της Μοσούλης «άνοιξε το παιχνίδι» στην ιρακινή πολιτική σκηνή και μπορεί να υπάρξουν θετικές συνέπειες, ακόμη και συνεργασία μεταξύ των αντίπαλων εθνοθρησκευτικών ομάδων.

• Και μια τελευταία ερώτηση με… προσωπικό ενδιαφέρον. Πριν από λίγες μέρες οι απανταχού αναρχικοί γιόρτασαν τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μιχαήλ Μπακούνιν. Εσείς, ως μαρξιστής, πιστεύετε πως υπάρχει έστω και σήμερα κάποια αχτίδα συνεννόησης ανάμεσα στα βασικά ρεύματα της Αριστεράς – τον μαρξισμό, τον αναρχισμό και τη σοσιαλδημοκρατία; Ή είμαστε καταδικασμένοι να τρωγόμαστε εσαεί μεταξύ μας, περιχαρακωμένοι στις αντιλήψεις μας, προς τέρψιν των κοινών αντιπάλων μας;

Είναι αλήθεια ότι η Αριστερά είναι πολύ κατακερματισμένη. Μερικές φορές αυτό είναι αποτέλεσμα αυτοκαταστροφικής βλακείας ή της απόγνωσης που προκαλεί η πολιτική αποτυχία. Ομως μερικές φορές οι διαιρέσεις προκύπτουν από θεμελιώδεις στρατηγικές επιλογές. Ο Μαρξ και ο Μπακούνιν διαφώνησαν για το αν θα έπρεπε ή όχι να εμπλέκεται στην πολιτική το επαναστατικό κίνημα. Το ρήγμα που άνοιξε το 1914 στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα είχε να κάνει με το δίπολο ρεφορμισμός ή επανάσταση – ένα ζήτημα που παραμένει και σήμερα επίκαιρο. Η πορεία προς το Κέντρο που έχει πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι συνέπεια της ρεφορμιστικής πολιτικής του.

Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η αντικαπιταλιστική Αριστερά είναι πώς θα διατηρήσει τις αρχές της ενώ την ίδια στιγμή θα μπορεί να μιλά σε ένα πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο της εργατικής τάξης και να ενώνεται -ακόμη και με αυτούς με τους οποίους στρατηγικά διαφωνούμε- σε συγκεκριμένα ζητήματα, όπως για παράδειγμα στην καταπολέμηση του ρατσισμού. Σε όλο τον κόσμο βλέπουμε πως οι κρίσεις του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού οδηγούν τον κόσμο να αποτινάξει τις παραδοσιακές πολιτικές του εξαρτήσεις. Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να γίνουν πιο δεκτικοί απέναντι στην επαναστατική πολιτική αν εργαστούμε σωστά.