Αλλοι συλλέγουν γραμματόσημα και σπιρτόκουτα, άλλοι πεταλούδες ή καρτ ποστάλ. Οι συλλογές με ιστορικό βάρος και αποτύπωμα μοιάζουν παρ’ όλα αυτά άλλης τάξης υπόθεση. Και ενίοτε δημοπρατούνται για καλό σκοπό, όπως πριν από λίγες ημέρες συνέβη στη Θεσσαλονίκη

O δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης έκανε δική του μια προτομή του Λένιν πλειοδοτώντας με 110 ευρώ

Της Στελλίνας Μαργαριτίδου

Πορτρέτο νέας γυναίκας, μέλους της φασιστικής νεολαίας του Αντονέσκου, της οποίας τα κουμπιά της στολής καλύφθηκαν με χρώμα μετά τον πόλεμο για να κρύψουν τον «αγκυλωτό σταυρό», μολυβένιες φιγούρες ηγετών της εποχής, προτομές, παράσημα, πορτρέτα όπως το ιστορικής αξίας έργο του Guri Mahdi που κρεμόταν πίσω από ένα γραφείο του Εμβέρ Χότζα και δεκάδες μικροαντικείμενα-memorabilia του υπαρκτού σοσιαλισμού όπως τον βίωσαν κυρίως οι κάτοικοι των βαλκανικών χωρών, συνθέτουν τη συλλογή του Βασίλη Κωνσταντίνου, που δημοπρατήθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με σκοπό –μεταξύ άλλων– την ενίσχυση του ταμείου του.

^[1]

Πορτρέτο νέας γυναίκας, μέλους της φασιστικής νεολαίας του Αντονέσκου, 1941. Το ενδιαφέρον της ιστορίας είναι… στα κουμπιά

Ανάμεσα σε εκείνους που «χτύπησαν» κάποια από τα σχεδόν 180 ιστορικά αντικείμενα της συλλογής ήταν και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης που έκανε δική του μια προτομή του Λένιν πλειοδοτώντας με μια τελική προσφορά στα 110 ευρώ και ένα σεκρετέρ με κερί-προτομή έναντι 1.300 ευρώ.

Την ιδέα και την ευθύνη της διοργάνωσης της δημοπρασίας για την οικονομική ενίσχυση του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης την είχε ο γκαλερίστας-δημοπράτης Σταύρος Μυρωνίδης, ο οποίος έχει προαναγγείλει από το φθινόπωρο και άλλες τέτοιες δράσεις σε συνεργασία με το εξειδικευμένο προσωπικό του Μουσείου. «Τελικά συγκεντρώθηκαν γύρω στα 3.000-3.500 ευρώ» θα πει ο συλλέκτης «ένα συμβολικό ποσό που δόθηκε για την ενίσχυση του Μουσείου. Η συλλογή στο σύνολό της έχει εκτιμηθεί για 60.000 ευρώ, αν και η ιστορική της αξία είναι ανεκτίμητη».

Απ’ ό,τι ο ίδιος υποστηρίζει, ξεκίνησε τη συλλογή τυχαία και χωρίς κάποιον σκοπό. Στη συνέχεια όμως του μπήκε η ιδέα να σκιαγραφήσει μέσα από αυτήν, στον βαθμό που μπορούσε, την αλαζονεία της εξουσίας, την απληστία, τον εγωισμό, τη σκληρότητα των ανθρώπων – κάποια από τα χαρακτηριστικά που μοιάζει να μας συνοδεύουν από πάντα. Κι αν η καλλιτεχνική αξία ορισμένων κομματιών της συλλογής παραμένει συζητήσιμη, η αξία τους, ως στοιχεία υπόμνησης της βιωμένης ιστορίας και ως τεκμήρια του τρόπου με τον οποίον η τέχνη υποχρεώνεται να υποταχθεί στην προπαγάνδα, μοιάζει μάλλον αδιαμφισβήτητη.

Ιστορίες σοσιαλιστικού… σουρεαλισμού

Ο… κομμένος Zhou από τον πίνακα του Αλβανού ζωγράφου Mahdi είναι μία ακόμη απόδειξη της λογοκρισίας στην τέχνη που ανέκαθεν ενθουσίαζε τα καθεστώτα – ένα παιχνίδι που θα μπορούσε να λέγεται «Εξαφάνισε τους “εχθρούς του λαού”, ακόμη και σε επίπεδο συμβολισμού». Ο Guri Mahdi είχε ευσυνείδητα ζωγραφίσει τον Zhou Enlai –δεξί χέρι του Μάο– τον Μάρτιο του 1965, στη διάρκεια της επίσκεψής του στα Τίρανα του Εμβέρ Χότζα. Λίγο αργότερα, παρ’ όλα αυτά, σε κάποια φάση του αλβανοσινικού… σχίσματος, αναγκάστηκε, έπειτα από συγκεκριμένες απειλητικές εντολές, να κόψει με ξυράφι το κεφάλι του Zhou, αφήνοντας στον πίνακα μόνο ένα κομμάτι από το μανίκι του να θυμίζει ότι ακόμη κι όταν εκλείψουν οι πρωταγωνιστές των γεγονότων, αυτά έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στην ιστορία.

^[2]

Ο Στάλιν δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει από τη συλλογή…

Οπως έγραψε και η επιμελήτρια της έκθεσης, Θούλη Μισιρλόγλου, στο επίμετρο του βιβλίου του Βασίλη Κωνσταντίνου «Πωλείται/For Sale», που παρουσιάστηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μαζί με τα αντικείμενα της έκθεσης, «Η αξία της συλλογής έγκειται κυρίως στις μικρές ιστορίες που κρύβει –μικρές ιστορίες που κρύβονται στη “μεγάλη ιστορία”–, στη θεματική και γεωγραφική της εστίαση, στη διάδραση της λογοτεχνίας και των εικαστικών τεχνών, διάδραση που εμπλουτίζει ουσιαστικά τη συλλογή, αλλά και στην επένδυσή της με τόση αγάπη και περίσκεψη από τον συλλέκτη, την για λίγο ερωμένη του και όλους τους κατά καιρούς εμπλεκόμενους μαζί της».

Με αυτό το σκεπτικό, μάλιστα, και για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς η συλλογή , όπως υποστηρίζει ο δημιουργός της, θα μπορούσε –ή θα έπρεπε– να εγκατασταθεί σε κάποιο Μουσείο, ή αντίστοιχο ίδρυμα με ανάλογες αναφορές. Από τον Νοέμβριο, άλλωστε, έπειτα από χρησιδάνειο που υπογράφηκε για 3 χρόνια η συλλογή θα βρίσκεται στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στη Μονή Λαζαριστών, δίνοντας στις… μαζικής χρήσης προτομές του Λένιν την ευκαιρία να συμπληρώσουν κατά κάποιο τρόπο εννοιολογικά τη Συλλογή Κωστάκη με τα 1.275 έργα σημαντικών καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας.