Της Βασιλικής Τζεβελέκου

^[1]

Μέρος από το πανόραμα της Κέρκυρας που ζωγράφισαν μαζί Ντότγουελ – Πομάρντι από ένα καμπαναριό εκκλησίας της Κέρκυρας

Λάτρευε τα γράμματα, την αρχαιολογία, τα ταξίδια και σαφώς την περιπέτεια, καθώς στην εποχή του η μετάβαση από τον έναν τόπο στον άλλον ήταν υπόθεση δύσκολη και δαπανηρή. Ο Ιρλανδός περιηγητής Εντουαρντ Ντόντγουελ (1767–1832), αφού σπούδασε στο Τrinity College του Κέμπριτζ, αφοσιώθηκε στη μελέτη των πολιτισμών της Μεσογείου και ταξίδεψε στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα τα έτη 1801 και 1805-1806.

Ζωγράφιζε ερασιτεχνικά. Τα έργα του, μαζί με τα κείμενά του, αποτελούν μαρτυρίες όχι μόνον για τους Ελληνες αλλά και για την τελευταία περίοδο της Ελλάδας υπό την οθωμανική κυριαρχία. Ηδη από τον 18ο αιώνα είχε ξεκινήσει το κίνημα Φιλελληνισμού με αφετηρία την αγάπη για την αρχαία Ελλάδα αλλά και ένα βλέμμα συμπάθειας για τον σύγχρονο λαό. Ο Ντόντγουελ ταξιδεύει στην Ελλάδα και αποτυπώνει στα εντυπωσιακά σχέδια και τις ακουαρέλες του την ομορφιά του τοπίου, των πόλεων, των ανθρώπων και των μνημείων, πολλά από τα οποία δεν διασώθηκαν όπως τα αντίκρισε.

Για πρώτη φορά θα δούμε στην Ελλάδα μια σειρά από έργα του στην έκθεση «Ιόνια Νησιά και Δυτική Ελλάδα: έργα από τα ταξίδια των Edward Dodwell και Simone Pomardi, 1801 & 1805-1806». Πραγματοποιείται στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας και ανοίγει για το κοινό την Πέμπτη 17 Ιουλίου. Πρόκειται για 55 έργα μεγάλων διαστάσεων του Ντόντγουελ αλλά και του βοηθού του, του Ιταλού καλλιτέχνη Σιμόνε Πομάρντι, με τον οποίο ταξίδεψαν μαζί το διάστημα 1805–1806. Αποτελούν μέρος της συλλογής τού Packard Humanities Institute με έδρα το Λος Αντζελες. Τμήμα της εκτέθηκε ήδη στο Λονδίνο, στο Βρετανικό Μουσείο, και στη Ρώμη, στο Forum Romano.

Από την έκθεση του Βρετανικού Μουσείου ξεκίνησαν οι προσπάθειες της διευθύντριας του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας, της Δέσποινα Ζερνιώτη, ώστε μέρος της συλλογής να εκτεθεί και στην Ελλάδα. Τα κατάφερε χάρη και στην αρωγή του Τζον Καμπ, διευθυντή των ανασκαφών Αρχαίας Αγοράς της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής, μελετητή της συλλογής Packard. Οι δυο τους επιμελήθηκαν την έκθεση, που περιλαμβάνει κυρίως έργα κυρίως που εστιάζουν στο Ιόνιο και στη δυτική Ελλάδα και πολλά παρουσιάζονται για πρώτη φορά.

«Ταξίδευαν σε μια εποχή που η φωτογραφική μηχανή δεν είχε ακόμη ανακαλυφθεί. Είχαν λοιπόν βοηθούς που κρατούσαν σημειώσεις, σχεδίαζαν τα μέρη από όπου περνούσαν και στη συνέχεια τα ζωγράφιζαν», μας λέει η Δέσποινα Ζερνιώτη. «Συνολικά, ο Ντόντγουελ φιλοτέχνησε 400 έργα, και 600 ο Πομάρντι, και όλα έχουν δημοσιευτεί στα σημαντικά βιβλία που εξέδωσε το 1816 και το 1821. Η συλλογή “Packard” αριθμεί περί τα 875 σχέδια και υδατογραφίες και συνιστά τη μεγαλύτερη γνωστή συλλογή έργων που απεικονίζουν την Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα, δηλαδή κατά την τελευταία περίοδο πριν από τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Είναι υπέροχα έργα με μνημεία που δεν υφίστανται πια λόγω σεισμών και άλλων καταστροφών, αλλά και εξαιρετικά πανοραμικά τοπία όπως της Κέρκυρας, που δείχνει όλο τον ιστό της πόλης πριν από την αγγλοκρατία, ή ένα πανόραμα του Υμηττού και της Αθήνας το 1806».

Ο Εντουαρντ Ντόντγουελ επισκέφθηκε Κέρκυρα, Λευκάδα, Ιθάκη, Ζάκυνθο, Βοιωτία, Φωκίδα, Αθήνα και όλη την Αττική, νησιά του Αιγαίου, Θεσσαλία, Πελοπόννησο. Μελέτησε τις αρχαιότητες σε Ολυμπία, Δελφούς, Μυκήνες, Επίδαυρο, κ.α. Ενα απόσπασμα από περιγραφή του είναι ενδεικτικό της γλαφυρότητας και των λεπτομερειών που δίνει. «Αφού διασχίσαμε το στενό πέρασμα και περάσαμε από την ερημωμένη βραχονησίδα που καλείται Σέρπα, εισήλθαμε στο πλατύτερο τμήμα του πορθμού ο οποίος σε μερικά σημεία είναι εξαιρετικά εκτεταμένος φτάνοντας σε πλάτος ακόμα και τα 12 μίλια. Στα αριστερά μας δέσποζαν τα επιβλητικά βουνά της Ηπείρου, ενώ στα δεξιά απλωνόταν η πράσινη εύφορη Κέρκυρα με τους ελαιώνες της, τους κυματιστούς και ποικιλόμορφους λόφους της, την πρωτεύουσα και τις οχυρώσεις της. Πλεύσαμε κοντά στο Νησί του Βίδο, στην αρχαία Πτυχία, και αγκυροβολήσαμε κάτω από τα τείχη της πόλης. Επιδείξαμε τα διαβατήρια και τις διαπιστεύσεις μας στον κύριο Φορέστη (ο Βρετανός γενικός πρόξενος και έκτοτε υπουργός) ο οποίος μας υποδέχθηκε με μεγάλη ευγένεια».

Ο Ντόντγουελ έχει ζωγραφίσει και την αρπαγή των Γλυπτών από τον Ελγιν, καθώς το 1801 βρισκόταν στην Αθήνα. Το έργο συμπεριλαμβανόταν στον εξαντλημένο πλέον κατάλογο της έκθεσης στο Βρετανικό Μουσείο. Στην Κέρκυρα δεν θα το δούμε δυστυχώς. Οι σημειώσεις του είναι ενδεικτικές της λεηλασίας. «Οι καταστροφές που σημειώθηκαν στον Ναό του Παρθενώνα ήταν μεγαλύτερες από εκείνες που είχε υποστεί από το πυροβολικό των Βρετανών». Τα υψηλά ασφάλιστρα των έργων καλύπτονται από το Ιδρυμα Packard και το κόστος της έκθεσης από ιδιωτικές χορηγίες.

*Ιnfo: διάρκεια 17 Ιουλίου – 25 Σεπτεμβρίου. Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας, Παλαιά Ανάκτορα, Τηλ.: 26610 30443, 20193. Ωρες λειτουργίας: Τρίτη έως Κυριακή: 08.30-15.30.

[email protected]