Του Θεόδωρου Μπενάκη

Η περίφημη ρήση του Μαρξ, ότι τα σημαντικά γεγονότα, όταν επαναλαμβάνονται, επαναλαμβάνονται ως φάρσα, είναι τόσο γνωστή που έχει γίνει του συρμού. Τι συμβαίνει όμως όταν από την αρχή το γεγονός είναι μια φάρσα;

Ο λόγος για την ελληνική στάση απέναντι στην ανεξαρτησία της Αλβανίας, πριν από εκατό χρόνια. Μια στάση που παρουσιάζει ομοιότητες με ανάλογες συμπεριφορές σήμερα.

Το 1912, οι Αλβανοί ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους και τον Ιούλιο του 1913, κατόρθωσαν να αναγνωριστεί διεθνώς το κράτος τους από τη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου. Είχε προηγηθεί ένας απελευθερωτικός αγώνας που ξεκίνησε το 1878 και οδήγησε σε εκτεταμένες εξεγέρσεις τη διετία 1910-12.

Η επιτυχία των Αλβανών οφειλόταν κυρίως στην επιθυμία της Αυστροουγγαρίας να επιταχύνει τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό όμως δεν μειώνει στο ελάχιστο τον για σχεδόν τριάντα χρόνια εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα τους. Αντίθετες στις εξελίξεις αυτές ήταν η Σερβία και η Ελλάδα, για τους δικούς της σκοπούς η κάθε μία.

Στην Αθήνα, ξέσπασε υστερία.

Η ελληνική πλευρά καταλάβαινε ότι το νέο κράτος θα περιλάμβανε και εδάφη τα οποία διεκδικούσε ο ελληνικός αλυτρωτισμός. Θεωρούσε ότι το νέο κράτος δεν θα επιτάχυνε τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αντίθετα θα δημιουργούσε μια δεύτερη Τουρκία στα Βαλκάνια.

Οι Ελληνες εθνικιστές ταύτιζαν τους Αλβανούς με τους Τούρκους, αρνούνταν ότι υπήρχε αλβανικό έθνος καθώς και κάθε δικαίωμα στη δημιουργία αλβανικού κράτους.

Ως αιχμή του δόρατος της σοβινιστικής αυτής πολιτικής χρησιμοποιήθηκε η ημερήσια εφημερίδα «Εμπρός», η οποία, από το 1897, ήταν το όργανο του ελληνικού εθνικισμού. Να θυμίσουμε ότι η αποτυχία του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 γελοιοποίησε και απομόνωσε τη χώρα.

Η εφημερίδα ανήκε στον Δημήτριο Καλαποθαράκη, ο οποίος από ιδιαίτερος διευθυντής του γραφείου του Χαρίλαου Τρικούπη είχε βρεθεί στον κεντρικό πυρήνα των εθνικιστών.

Η εφημερίδα του Καλαποθαράκη γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Αν και από εκδοτικής απόψεως ήταν από τις πρωτοπόρους στην Ελλάδα, με δίκτυο ανταποκριτών στα Βαλκάνια και καθημερινή τηλεγραφική ενημέρωση, έσπειρε το εθνικό μίσος και άσκησε περισσότερο πολιτική παρά δημοσιογραφία.

Οταν λοιπόν το 1912 έγιναν γνωστά τα σχέδια για την αλβανική ανεξαρτησία, το «Εμπρός» σήκωσε πρώτο τη σημαία. Δημοσίευσε σειρά δηλητηριωδών άρθρων και σχολίων, πολλά από τα οποία ξεπέρασαν τα όρια του επιθετικού εθνικισμού και εισήλθαν στη σφαίρα του ρατσισμού.

Η Αυστροουγγαρία δημιουργούσε, σύμφωνα με την αρθρογραφία αυτή, μια νέα Τουρκία. «Και Τουρκίαν μυριάκις αγριωτέραν και απεχθεστέραν, Τουρκίαν έχουσα την αρπαγήν, την σφαγήν και την λεηλασίαν ως αποκλειστικόν έργον αυτής», έγραφε η εφημερίδα («Ο χαρακτήρ των αξιώσεων της αυστριακής διπλωματίας», 2.11.1912). Ως ατράνταχτο επιχείρημά της επισήμαινε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις επέτρεψαν στην Ιταλία να καταλάβει την Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή μη αναγνωρίζοντας «τα δικαιώματα επί της ελευθερίας των αξέστων και απολιτίστων εκείνων Μουσουλμάνων».

Και αναρωτιόταν: «Κατά τι οι Μουσουλμάνοι ούτοι της Αλβανίας έχουν μεγαλείτερα δικαιώματα προστασίας από εκείνους των αμμωδών ερήμων; Μήπως διότι σφάζουν αγριώτερον από τους άλλους;».

Οι Αλβανοί χαρακτηρίζονταν «αρνησίθρησκοι και αρνησιπάτριδες» και το κράτος τους θα ήταν ένα όργανο ταυτόχρονα της Τουρκίας και της αντιπάλου της, Αυστροουγγαρίας.

Στην τελική ευθεία του εθνικιστικού της παροξυσμού, η εφημερίδα αρνιόταν ότι μπορούσε να περάσει ποτέ από το μυαλό των Αλβανών η ιδέα της ανεξαρτησίας, απαξίωνε το εθνικοαπελευθερωτικό τους κίνημα και τους παρουσίαζε σαν μαριονέτες!

«Μήπως ζήτησε κανείς Αλβανική αυτονομία; Η Αυστρία και η Ιταλία την δημιουργούν, όχι διότι την επιδιώκουν οι κάτοικοί της, αλλά διότι αυταί την θεωρούν αναγκαία εις τους σκοπούς των. Είνε αληθές ότι απ’ εσχάτων διετυπώθησαν και εκ μέρους Αλβανών αξιώσεις εθνικής χειραφετήσεως. Αλλ’ όπισθεν αυτών υπήρχον πάντοτε αι αυταί εξωτερικαί θελήσεις, όταν τα κινήματα ταύτα δεν είχον απλώς σκοπόν να αναγκάσουν την Πύλην εις παροχάς προς διαφόρους δυσηρεστημένους βέηδες» («Η Τουρκαλβανία», 16.12.1912).

Τελικά η Δημοκρατία της Αλβανίας αναγνωρίστηκε το 1913. Σήμερα, το ελληνικό κράτος έχει διπλωματικές σχέσεις μαζί της, από πολλούς μάλιστα χαρακτηρίζονται φιλικές. Είναι μέλος του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ, του ΟΑΣΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης και άλλων διεθνών οργανισμών, ενώ και η διαδικασία ένταξής της στην Ε.Ε. έχει προχωρήσει. Ο Ελληνας Αρχιεπίσκοπος της Αλβανίας Αναστάσιος χαίρει της εκτίμησης και του σεβασμού των Αλβανών, χριστιανών και μουσουλμάνων.

Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;

Τι κατάφεραν τελικά οι εθνικιστές με την αντίθεσή τους στην ίδρυση και αναγνώριση ενός γειτονικού κράτους; Τίποτε!

Εξέθεσαν την Ελλάδα, δηλητηρίασαν τις σχέσεις της χώρας με την Αλβανία, απομάκρυναν τις δυνατότητες συνεργασίας μαζί της, ενθάρρυναν τον δικό της εθνικισμό.

Η Ελλάδα, δυστυχώς, αποδεικνύεται ότι έχει μια διαχρονική πολιτική και συμπεριφορά απέναντι στους γείτονές της. Και αυτό συμβαίνει χωρίς ποτέ η χώρα μας να βγάλει τα αναγκαία συμπεράσματα από τις αποτυχίες του παρελθόντος.

[email protected]