«Καταπληκτικό το άρθρο σου, αγαπητέ κ. Σταματόπουλε, σχετικά με τη δύναμη του ερωτικού στοιχείου στον άνθρωπο. Ομως διαπιστώνω, όχι μόνο σε σένα αλλά και σε πολλούς συναδέλφους άνδρες και περισσότερο γυναίκες, την εμμονή σας στο στοιχείο αυτό, σαν να πρόκειται για το άπαν της ζωής. Θα συμφωνήσεις νομίζω ότι το ερωτικό στοιχείο στον άνθρωπο είναι μία μυστήρια δύναμη που έχει ως βάση της την έλξη των δύο φύλων, εκτός και αν ως ερωτικό στοιχείο θεωρήσουμε και κάθε τι που μας έλκει στη ζωή. Ομως, όπως παλιά λέγαμε το περίφημο “Εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει και ο έρωτας”, μήπως θα μπορούσαμε να πούμε ότι και εκτός από τον έρωτα υπάρχει και η φιλία, ας πούμε, ή η αλληλεγγύη ή η δικαιοσύνη; Αλλά ας πάρουμε μόνο τη φιλία ως παράδειγμα. Μήπως η φιλία υπερβαίνει την οντότητα του ερωτικού πάθους, ως προς τη σημασία της υπόστασης του ανθρώπου; Διότι εάν π.χ. με έλκει ερωτικά ένα πρόσωπο, αυτό στον μεγαλύτερο βαθμό είναι επιλογή της φύσης, παρά του νου και της έλλογης προσέγγισης, που είναι γνωρίσματα της φιλίας. Και πολλάκις τίθεται το ερώτημα της επιλογής μεταξύ ερωτικού πάθους και φιλίας για πρόσωπα που οδηγούνται σε σύγκρουση χάριν του έρωτος και με χαμένη τις περισσότερες φορές τη φιλία. Πέρα από τη μεγάλη σημασία του ερωτικού πάθους, που συγκλονίζει ψυχές και σώματα, υπάρχει το μείζον ενοποιητικό στοιχείο που αφορά όχι τα δύο φύλα, αλλά τα άτομα και τις κοινωνίες. Εκείνο το στοιχείο που θα φέρει πλησιέστερα τα άτομα και τις κοινωνίες δεν είναι, αγαπητέ μου, ο έρωτας, αλλά η σφυρηλάτηση της φιλίας και της αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων και όχι απλά των δύο φύλων. Αυτή είναι κατά τη γνώμη μου η πραγματική επαναστατική στάση των ανθρώπων πέρα και πάνω από τη φυσική έλξη των φύλων.

Γιάννης Ζήβας, μεταφραστής

»ΥΓ.: Θα παρακαλούσα να δημοσιευθεί το παρόν και να γίνει έστω ένας μικρός διάλογος με τον αγαπητό Γιώργο Σταματόπουλο».

* * *

Ανταποκρίνομαι ευθύς στην «έκκληση» του αγαπητού κ. Ζήβα. Ουσιαστικά δεν διαφωνούμε· εάν είστε τακτικός αναγνώστης της «Εφ.Συν.» θα έχετε παρατηρήσει ότι έχω επικαλεστεί πλειστάκις τον Αριστοτέλη, που θεωρεί τη φιλία το πρώτιστον μεταξύ των σχέσεων των ανθρώπων. Και, εάν προσέξατε, στο περί ου ο λόγος κείμενο υπάρχει η έκφραση «θνησιγενής έρωτας». Στη «ζωή» του, όμως, υπερβαίνει τα όρια του ανθρώπου, δημιουργεί άλλη πραγματικότητα, ταρακουνάει τον λήθαργο όλων. Το ενοποιό στοιχείο -συμφωνώ- είναι η φιλία, το έχω επισημάνει πλειστάκις. Η φιλία και η αλληλεγγύη και ο σεβασμός συγκροτούν την κοινωνία, όχι ο έρωτας. Αλλά αν δεν τον κατανοήσουμε, αν δεν τον βιώσουμε, δεν θα εκτιμήσουμε τα υπόλοιπα, ίσως δεν φτάσουμε ποτέ σ’ αυτά. Η κοινωνική έλξη έπεται της φυσικής (ορμών, ασυνείδητου κ.λπ.). Γνώμη μου είναι ότι οι ανέραστοι άνθρωποι δεν μπορούν να γίνουν φίλοι, να συνυπάρξουν ειρηνικά με όσους συγκροτούν την κοινωνία. Μακάρι να συνεχιστεί ο διάλογος.

Γ.ΣΤ.

[email protected]