«Τα λόγια που μιλώ μου κόβουνε τη γλώσσα
κάθε χειρονομία μου με σταυρώνει.
Ας το ξεκαθαρίσουμε λοιπόν.
Σ’ αυτή την εποχή της υπαρκτής ποίησης
ποιητής μιας ποίησης που δε μπορεί να υπάρξει
μόνο με τους νεκρούς μιλώ και γι’ αυτούς γράφω.
Μόνο αυτοί μπορούν να με διαβάσουν.»
Βύρων Λεοντάρης, «Εως…», εκδόσεις «Νεφέλη», 2003

Της Νόρας Ράλλη

^[1]

Σκίτσο του Γιάννη Στεφανάκη

Ο ποιητής Βύρων Λεοντάρης, ένας από τους κύριους εκπροσώπους της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, πέθανε χθες το πρωί, από ανακοπή καρδιάς, σε ηλικία 83 ετών. Γεννημένος στη Νιγρίτα Σερρών και με καταγωγή από τη Σάμο, εγκαταστάθηκε σε ηλικία 7 χρόνων στην Αθήνα με την οικογένειά του. Εκεί σπούδασε Νομικά (1952-1956), εργάστηκε μάλιστα ως δικηγόρος, ωστόσο πολύ γρήγορα ασχολήθηκε με την ποίηση, ενώ δημοσίευσε και κριτικά δοκίμια. Ηταν αδελφός του ποιητή Ανδρέα Λεοντάρη και του κριτικού Μανόλη Λαμπρίδη. Με τη σύζυγό του, ποιήτρια Ζέφη Δαράκη, απέκτησαν ένα γιο, τον σκηνοθέτη Γιάννη Λεοντάρη.

Ο ίδιος πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 1954, με την ποιητική συλλογή «Γενική Αίσθηση». Συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Κριτική», «Εφημερίδα των Ποιητών», «Επιθεώρηση Τέχνης» κ.ά., ενώ ήταν μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού «Μαρτυρίες» (1962-1966), ενός σχετικά αφανούς εντύπου κριτικής και λογοτεχνίας που εκδόθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 και ανήκε στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς. Οι «Μαρτυρίες», υπό την καθοδήγηση του Μανόλη Λαμπρίδη, ήταν επίσης φορέας έκφρασης μιας ομάδας φίλων, ποιητών και κριτικών (ανάμεσά τους η Ζέφη Δαράκη, ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, ο Στέφανος Ροζάνης, ο Μάριος Μαρκίδης κ.ά.), ενώ από το 1971 και έπειτα μετεξελίχθηκαν στο περιοδικό «Σημειώσεις». Εργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, αγγλικά και τουρκικά. Το 1997 έλαβε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο του «Εν γη αλμυρά» (εκδ. «Ερασμος»). Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από τον συνθέτη Γιάννη Σπανό. Εγραψε, επίσης, δοκίμια και μελέτες για την ποίηση, για τη γραφή και το βιβλίο, για τον Καβάφη, για τους «ποιητές της ήττας». Τα κείμενά του δεν περνούσαν απαρατήρητα, καθώς στηλίτευε παραδοσιακές φόρμες αλλά και κατεστημένες θεωρίες της ορθόδοξης Αριστεράς.

Παρ’ όλη τη ρηξικέλευθη σκέψη του στα πεζά, ο Βύρων Λεοντάρης επέμενε να γράφει και σε ομοιοκατάληκτο στίχο στην ποίησή του, παρότι τις δεκαετίας του ‘50, ‘60, είχε, σχεδόν σαρωτικά, επικρατήσει ο ελεύθερος. Χωρίς άμυνες, περιστροφές και υπεκφυγές, αγκάλιαζε το καινούργιο με την ίδια θέρμη που συνέπλεε με το παλιό. Στο δοκίμιο «Η ποίηση της προσωπικής ενοχής», γράφει: «Ο καθένας σκοτώνει ό,τι αγαπάει. Ας μην εξαιρέσουμε από τη μοίρα αυτή τον ποιητή. Πιο δειλός από τον δειλό, ο ποιητής με την ποίηση σκοτώνει… [...] Συμμετέχει προπαντός στο στόλισμα του νεκρού —όλη η αισθητική της προσωπικής ποίησης δεν είναι παρά στόλισμα και μοιρολόι του αγαπημένου νεκρού— μιας ζωής που αγαπήσαμε και που σκοτώσαμε…».

Το πένθος μέσα από τη ζωή και το αντίστροφο ήταν από τα αγαπημένα του θέματα. Αποφεύγει την απτή εξωστρέφεια και προσπαθεί να συνυπάρξει με την εποχή του, που αλλάζει διαρκώς. Από το ‘50 μέχρι το 2000 και μετά, δεν είναι και λίγος ο χρόνος ούτε άμοιρος αλλαγών. Την πορεία αυτή, ο ποιητής διαρκώς τη μετουσιώνει σε απτό έργο, μη αρκούμενος σε μια αμορφοποίητη ψυχική αίσθηση ή κάποια αδιαμόρφωτη μνήμη.

Η κηδεία του θα γίνει την Παρασκευή, από το νεκροταφείο Καισαριανής, στις 12.00.

[email protected]