Της Ελλης Πάνου

Αλλο ένα κάστρο έπεσε, μάλλον εύκολα δεδομένων των συνθηκών κι αρκετά γρήγορα, από τον πρώτο κιόλας γύρο.

Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης για μια 4ετία από το 1994, πρωθυπουργός από το 2003 και τώρα ο πρώτος άμεσα εκλεγμένος από τον λαό πρόεδρος της Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν, απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού, ετοιμάζεται να μπει και στο προεδρικό μέγαρο. Δεν είναι τυχαίο ίσως που, πριν αναχωρήσει για να γιορτάσει τα αποτελέσματα στην Αγκυρα, έσπευσε να δείξει την ευγνωμοσύνη του για τη νίκη του, με μια προσευχή στο τζαμί Eyüp Sultan, που ιστορικά ήταν ο παραδοσιακός τόπος στέψης των Οθωμανών σουλτάνων μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453.

Τα ποσοστά

Αποσπώντας ποσοστό 51,96% ο Ερντογάν κέρδισε, όπως αναμενόταν άλλωστε, τη χθεσινή αναμέτρηση στην κάλπη για την ανάδειξη του νέου ανώτατου άρχοντα της Τουρκίας, με τον βασικό του αντίπαλο, Εκμελεντίν Ιχσάνογλου -κοινό υποψήφιο των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της αντιπολίτευσης-, να συγκεντρώνει το 38,35% και τον τρίτο διεκδικητή του αξιώματος, υποψήφιο του κουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, το 9,69%.

Εκμεταλλευόμενος στο έπακρο την κρατική μηχανή, ο Ερντογάν είχε προετοιμάσει καιρό τώρα το έδαφος για την ανάδειξή του στο κεφαλόσκαλο της πολιτικής ιεραρχίας και τώρα σχεδιάζει το επόμενο βήμα: την αύξηση των εξουσιών του προέδρου της χώρας – ένα αξίωμα ως επί το πλείστον τελετουργικό μέχρι τώρα. Και, υποσχόμενος μια «νέα Τουρκία» και μια θητεία στο προεδρικό μέγαρο πρωτοφανή για τα χρονικά από την εποχή του Ατατούρκ, δούλεψε προς αυτή την κατεύθυνση μήνες τώρα σε όλα τα επίπεδα, αρχής γενομένης από τις πιθανές «απειλές» που μπορεί να αντιμετωπίσει μέσα από το κόμμα του, το AKP.

Ο απερχόμενος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ είναι μία από αυτές. Ο Ερντογάν, γράφει ο Μουσταφά Ακιόλ στην εφημερίδα Hurriyet, δεν θέλει να αφήσει στον συνιδρυτή του κόμματός του και επί σειρά ετών «σύντροφό» του κανένα περιθώριο ελιγμού στην πολιτική σκηνή της χώρας. Σταδιακά, για παράδειγμα, ξήλωσε τις τοπικές κομματικές οργανώσεις σε περισσότερες από 50 επαρχίες για να τοποθετήσει δικά του σκληροπυρηνικά στελέχη, πιστά στο πρόσωπό του. Μία από αυτές τις επαρχίες ήταν και το Καΐσερι, η εκλογική περιφέρεια του Γκιουλ. Κι αφού τακτοποίησε αυτό το «πρόβλημα», γκρεμίζοντας παράλληλα και τις ελπίδες που είχε επενδύσει στον Γκιουλ η μετριοπαθής πτέρυγα του AKP, ετοιμάζεται, πριν φύγει από την πρωθυπουργία, να τακτοποιήσει και την κυβέρνηση, την οποία φιλοδοξεί να ελέγξει ως πρόεδρος, μέχρι τις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Πώς θα το κάνει αυτό; Το Σύνταγμα λέει ότι ο πρόεδρος μπορεί να «προεδρεύει του υπουργικού συμβουλίου… εάν το κρίνει απαραίτητο».

Αυτή η δυνατότητα δεν έχει αξιοποιηθεί σχεδόν ποτέ μέχρι τώρα, αλλά ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει ότι θα το κάνει «περίπου μία φορά τον μήνα». Και υποψήφιος για οικονομικό χαρτοφυλάκιο λέγεται ότι είναι ο σύμβουλος του Ερντογάν, Γιγίτ Μπουλούτ, ο άνθρωπος που είχε υποστηρίξει ότι «η Τουρκία δεν χρειάζεται πλέον την Ευρώπη» και ότι η νέα τάξη πραγμάτων, η «νέα Δύση», θα διαμορφωθεί από τις ΗΠΑ και τους άξονες Τουρκία-Ρωσία-Ευρασία-Μέση Ανατολή και Κίνα-Ινδία-Ιράν. Ο Νατζί Αγμπάλ, ένας άλλος πιστός του Ερντογάν, προς το παρόν υφυπουργός στο υπουργείο Οικονομικών, εμφανίζεται κι αυτός δελφίνος για το ίδιο υπουργείο. Ηδη, γράφει η Zaman, ο Αγμπάλ είναι αυτός που ελέγχει το υπουργείο, παίρνει τις εντολές του απευθείας από τον Ερντογάν και χρησιμοποιεί την εφορία για να εξοντώνει οικονομικά τους «εχθρούς» του αρχηγού του μεταξύ των επιχειρηματιών. Κατά τα άλλα, όπως αναφέρει η εφημερίδα Rantikal, ο Ερντογάν σκοπεύει να πάρει και μερικούς «δικούς του» στο προεδρικό μέγαρο. Μεταξύ αυτών λέγεται ότι είναι και ο σύμβουλός του Γιουσούφ Γερκέλ, που έγινε διάσημος τον περασμένο Μάιο όταν «πιάστηκε» επ’ αυτοφώρω από φωτογράφο να κλοτσάει διαδηλωτή στην πόλη Σόμα, μετά την τραγωδία στο ορυχείο με τους 301 νεκρούς.

Αναποφάσιστος για τις πρόωρες

Σε κάθε περίπτωση, κι ενώ ο Ερντογάν δεν έχει αποφασίσει ακόμα εάν τον συμφέρει να διεξαχθούν πρόωρα οι βουλευτικές εκλογές, οι εντάσεις θα συνεχίσουν να κλιμακώνονται. «Εκτός κι αν», γράφει ο Μουσταφά Ακιόλ στη Hurriyet, «ως πρόεδρος αποφασίσει να επιλέξει τη συμφιλίωση αντί για τη δαιμονοποίηση και τον καταμερισμό της εξουσίας αντί για την ηγεμονία. Και για πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσουν αυτές οι εντάσεις; Μια δεκαετία τουλάχιστον -δηλαδή δύο προεδρικές θητείες- σύμφωνα με τα σχέδια του Ερντογάν». Μακροπρόθεσμα, βεβαίως, ελπίζει να μπορέσει να τροποποιήσει το Σύνταγμα, συγκεντρώνοντας κι άλλες εξουσίες στα χέρια του. Προς το παρόν όμως, χρειάζεται μια «συνεργάσιμη», εύκολα χειραγωγούμενη κυβέρνηση, που να λειτουργεί, όπως γράφει η Hurriyet, «σαν να είναι η γραμματεία του».

Ο τουρκικός Τύπος αναφέρει διάφορες πληροφορίες για τους βασικούς υπουργικούς θώκους και στην πλειονότητά τους τα δημοσιεύματα αναφέρουν ως πιθανότερο υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον υπουργό Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, παρότι αρκετοί μέσα στο κόμμα αντιδρούν θεωρώντας τον αποτυχημένο ως επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας. Ο επικεφαλής της αστυνομίας της Κωνσταντινούπολης, Σελαμί Αλτινόκ, θεωρείται ένας από τους υποψηφίους για το υπουργείο Εσωτερικών, γράφει η Zaman, παρότι δεν είναι μέλος της Βουλής. Ο Αλτινόκ είναι αυτός που ανέλαβε βιαστικά διοικητής της αστυνομίας τον Δεκέμβριο, με εντολή από τον Ερντογάν να σταματήσει τις συλλήψεις που είχε διατάξει ο εισαγγελέας για τις υποθέσεις διαφθοράς και είναι αυτός που έκανε, πάλι κατ’ εντολήν του Ερντογάν, το μεγάλο «ξεκαθάρισμα» στο σώμα.