Η Λυδία Φωτοπούλου, αν μη τι άλλο, έχει ένστικτο. Πολυετές και αλάνθαστο. Δεν εξηγείται διαφορετικά πως με ό,τι καταπιάνεται καλλιτεχνικά το τελευταίο διάστημα μπορεί και το δικαιώνει στα μάτια θεατών και κριτικών με τον καλύτερο τρόπο. Λιτή και αέρινη, κουβαλά στη σκηνή ένα πάθος απόκοσμο. Αυτό που απογείωσε την αλησμόνητη «Γκόλφω» του Νίκου Καραθάνου κι αυτό που αναμένεται να την «ντύσει» και πάλι, απόψε, στο Κάστρο της Καβάλας, εκεί όπου θα αναγνώσει απόσπασμα από το πεζογράφημα του Κοσμά Πολίτη «Στου Χατζηφράγκου».

«Πρόκειται για ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, το οποίο έγραψε ο Κοσμάς Πολίτης σε μεγάλη ηλικία, αναφερόμενος στις παιδικές του αναμνήσεις από μια φτωχογειτονιά της Σμύρνης. Είναι ένα σχεδόν αυτοβιογραφικό πεζογράφημα, με αρκετά στοιχεία μυθοπλασίας, που μοιάζει με βουτιά στο παρελθόν, ένα παρελθόν ιδωμένο μέσα από τα μάτια της παιδικής αθωότητας. Το ιδιαίτερο σ' αυτό το έργο είναι ότι ο Πολίτης, βλέποντας την καταστροφή να πλησιάζει, καταγράφει όλη τη ζωή στη Σμύρνη μέσα απ' τα πρόσωπα του φτωχού λαού, εκείνων δηλαδή που υφίστανται όσα κάποιοι άλλοι δημιουργούν», παρατηρεί.

Ως εκ τούτου, για την ίδια, τέτοια κείμενα δεν θα έπρεπε να σκονίζονται στις βιβλιοθήκες. Ισα ίσα, πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή της σχολικής πραγματικότητας. «Γιατί δίπλα στα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας να μην υπάρχουν και λογοτεχνικά έργα τέτοιας αξίας; Οι νέοι πρέπει να αποκτούν συγκριτική σκέψη, μόνο έτσι θα αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν τα πράγματα γύρω τους».

Τις αφορμές για να βρίσκεται κάθε τόσο στο αξιόλογο φεστιβάλ που διοργανώνεται κάθε χρόνο στη Βόρεια Ελλάδα τις δίνει ο Θοδωρής Γκόνης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου και του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας. «Πάντα ο Θοδωρής μού δίνει όμορφες αφορμές με ωραία κείμενα για να συμμετέχω κι εγώ σε κάτι πολύ ιδιαίτερο που γίνεται κάθε χρόνο εκεί. Ξέρετε, εγώ έχω καταγωγή απ' την Καβάλα. Εχω ένα σπίτι από τον παππού μου πάνω στη θάλασσα και τα καλοκαίρια μου τα περνάω εκεί. Από την παιδική μου ηλικία θυμάμαι πως οι «Φίλιπποι» ήταν πάντα ένα ευχάριστο θεατρικό ταξίδι», λέει και αμέσως η κουβέντα τοποθετείται στον περιβάλλοντα χώρο της παράστασης. Η Καβάλα, μια πόλη με έντονο προσφυγικό παρελθόν, είναι έτοιμη να ακούσει την ανάγνωση ενός αμιγώς προσφυγικού κειμένου. Αλήθεια, πώς ο χώρος επενεργεί στο κείμενο και το αντίστροφο;

«Επέλεξα, καθότι και ανάγνωση, να έχω στη σκηνή κάτι πολύ λιτό, μόνο δύο γλάστρες με βασιλικό και γεράνι. Αυτό συνδέεται με το απόσπασμα που θα διαβάσω. Το κομμάτι λέγεται «Πάροδος» και ο Πολίτης τοποθετεί εμβόλιμα μέσα στην κύρια αφήγηση του έναν ήρωα στην Ελλάδα του ’60, πάμφτωχο, να λέει για τη Σμύρνη, για τη γυναίκα του και το παιδί του που έχασε εκεί. Είχε ένα δικό του μπαξέ, έφτιαχνε τα δικά του λαχανικά κι έτσι ζούσε. Τώρα είναι περιβολάρης στο εργοστάσιο κάποιου άλλου και το μόνο που του έχει απομείνει από το παρελθόν του είναι μόνο ένα γεράνι κι ένας βασιλικός».

Η ιστορία ενός όμορφου παρελθόντος σε αντιστοιχία μ' ένα ζοφερό παρόν είναι κοινός τόπος για την ανθρώπινη ιστορία, πόσο μάλλον για την ελληνική. Το δίπτυχο «πολλά – λίγα» μας είναι γνώριμο, το βλέπουμε να ξεδιπλώνει γύρω μας. «Θέλω να μεσολαβήσω όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό τον απόηχο του κειμένου. Εκείνο που μου έχει ριζωθεί στο μυαλό είναι μια φράση του Πολίτη που λέει για την πατρίδα: «Πατρίδα είναι οι σημερινοί άνθρωποι που ζουν σ' αυτή και αγάπη για την πατρίδα είναι να επιζητάς την ευτυχία αυτών των ανθρώπων». Νομίζω πως τα λόγια αυτά καθρεφτίζουν απόλυτα το σήμερα».

Σημειωτέον ότι ο θεατρικός χειμώνας αναμένεται να τη βρει ξανά στο Εθνικό Θέατρο, με την επανάληψη του επιτυχημένου «Βοκάκιου» που σκηνοθέτησε ο Νίκος Καραθάνος, αλλά και στο νέο σκηνοθετικό εγχείρημα του τελευταίου, τον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχοφ στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών.

Βλάσης Κωστούρος

*Info: Απόψε (21.00) στο Κάστρο Καβάλας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου. Είσοδος ελεύθερη. Περισσότερες πληροφορίες: www.philippifestival.gr / τηλ.: 251 350 0218