^[1]Της Κωνσταντίνας Κούνεβα*

Θα φανεί παράξενο ότι ασχολούμαι με την Ουκρανία. Η κρίση, που ξεκίνησε σαν φιλοευρωπαϊκή εξέγερση, εξελίχθηκε σε εμφύλιο στα ανατολικά της χώρας και έχει καταλήξει στον «ψυχρό πόλεμο» Δύσης–Ρωσίας που ζούμε, πράγματι, δεν είναι «αρμοδιότητά» μου. Αλλά, όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ελάχιστοι άνθρωποι πια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη είναι «αναρμόδιοι» για την κρίση αυτή: αγρότες, έμποροι, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, και από το φθινόπωρο ίσως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι «αρμόδιοι», αν ο πόλεμος των κυρώσεων επεκταθεί στο φυσικό αέριο. Ολοι θα έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν και να εξοργίζονται για την ελαφρότητα με την οποία οι ευρωπαϊκές ηγεσίες άφησαν να φτάσουν στα άκρα τα πράγματα στην Ουκρανία και σε όλη την Ευρώπη. Που, ας μην το ξεχνάμε, εκτείνεται από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια. Δεν σταματά στον Δνείπερο.

Εδώ και τρεις μήνες, στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο φτάνουν μηνύματα από ακτιβιστές των δικαιωμάτων στην Ουκρανία, και ιδιαίτερα από την Οδησσό. Περιγράφουν τη ζοφερή κατάσταση στην περιοχή μετά την επικράτηση του νέου ουκρανικού καθεστώτος. Τρομοκρατία, απειλές και διωγμοί εναντίον όσων τολμούν να αμφισβητήσουν το νέο status quo ή υποστηρίζουν τη λύση της ομοσπονδίας.

Ξεχωρίζω ιδιαίτερα μια μαρτυρία, που μας θυμίζει την τραγωδία της 2ας Μαΐου στην Οδησσό, όταν περίπου 40 άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί στο κτίριο των συνδικάτων, όπου είχαν καταφύγει κυνηγημένοι από ένα πλήθος φανατικών εθνικιστών και ακροδεξιών. Η Ελένα Ρατζιχόφσκαγια ήταν τραγική μάρτυς του περιστατικού. Εχασε εκεί τον 26χρονο γιο της, Αντρέι. Γυναίκα με βαθιά ευρωπαϊκή κουλτούρα, ιστορικός και ερευνήτρια της μεσαιωνικής Ευρώπης, κατάφερε να σπάσει το τείχος της σιωπής. Στις 9 Ιουλίου ταξίδεψε στις Βρυξέλλες για να καταθέσει στο Ευρωκοινοβούλιο τη μαρτυρία της για τις συνθήκες θανάτου του γιου της και δεκάδων άλλων ανθρώπων στην Οδησσό. Την ακρόαση παρακολούθησαν ελάχιστοι ευρωβουλευτές, αλλά πολλοί Ουκρανοί εθνικιστές που είχαν μεταφερθεί από το Κίεβο στις Βρυξέλλες για να τη σαμποτάρουν, και εν μέρει το πέτυχαν. Επιστρέφοντας η Ρατζιχόφσκαγια στην Οδησσό αντιμετώπισε εχθρικό κλίμα. Το Διαδίκτυο πλημμύρισε από απειλητικά σχόλια ακραίων εθνικιστών που την αντιμετωπίζουν ως «προδότρια». Στο μεταξύ, οι ουκρανικές Αρχές έχουν βάλει την έρευνα για την τραγωδία στο αρχείο, υιοθετώντας γελοίες εκδοχές περί «ατυχήματος» ή «απροσεξίας» των ίδιων των θυμάτων. Δεν είδαν ούτε «μελανοχίτωνες» να ρίχνουν μολότοφ στο κτίριο των συνδικάτων, ούτε ελεύθερους σκοπευτές να πυροβολούν στο ψαχνό, ούτε μασκοφόρους να ξυλοκοπούν όσους προσπαθούσαν να διασωθούν. Και η «διεθνής κοινότητα» δεν μπήκε στον κόπο να ζητήσει εξηγήσεις από τις ουκρανικές αρχές γι’ αυτό το μακελειό.
Εχουν περάσει σχεδόν τέσσερις μήνες από την τραγωδία. Η ανατολική Ουκρανία έχει παραδοθεί στον εμφύλιο, ενώ στις δυτικές επαρχίες το ουκρανικό καθεστώς εδραιώνεται σε κλίμα εθνικιστικής υστερίας και τρομοκρατικής δράσης ακροδεξιών οργανώσεων. Η «αντιτρομοκρατική», όπως ονομάζεται, εκστρατεία της κυβέρνησης του Κιέβου έχει θύματα αμάχους, αλλά και χιλιάδες πολίτες που αμφισβητούν ειρηνικά τον ακραίο ουκρανικό εθνικισμό, χωρίς να ταυτίζονται με τους ένοπλους φιλορώσους αυτονομιστές ή με τη ρωσική στρατηγική. Αποκορύφωμα της προσπάθειας του καθεστώτος να πνίξει κάθε φωνή αντιπολίτευσης είναι η επιχείρηση δικαστικής απαγόρευσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας. Μπορεί να έχει κανείς πολλές αντιρρήσεις για την πολιτική αυτού του κόμματος, αλλά η απαγόρευσή του την ώρα που οι νεοναζί γίνονται κράτος εν κράτει είναι φασιστική εκτροπή. «Τέτοια Ουκρανία θέλουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια οι ηγέτες της Ε.Ε.;», αναρωτιούνται οι Ουκρανοί φίλοι που μου στέλνουν τα αγωνιώδη μηνύματά τους. Και προσθέτουν άλλο ένα ερώτημα: Τι θα συμβεί σε όλη την Ευρώπη αν τα πυρά που ανταλλάσσουν το ουκρανικό πυροβολικό και οι αυτονομιστές χτυπήσουν κάποιο από τα τέσσερα πυρηνικά εργοστάσια που βρίσκονται κοντά στα πολεμικά μέτωπα;

Τι σημαίνουν αυτά για μας; Η κρίση στην Ουκρανία στην αρχή αντιμετωπίστηκε στην Ελλάδα σαν γεωπολιτικό «θέαμα» που νομίζαμε ότι δεν μας αφορά. Επειτα, έγινε διεθνής κρίση, μια διένεξη Δύσης–Ρωσίας που «μυρίζει μπαρούτι», ιδιαίτερα μετά την κατάρριψη του μαλαισιανού αεροσκάφους. Αλλά πάλι, ως μικρή χώρα και σε κρίση, σκεφτήκαμε ότι είναι αδύνατο να την επηρεάσουμε. Ταυτιστήκαμε με ευκολία, λοιπόν, με τις επιλογές των άλλων, των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Γαλλίας. Τώρα, η κρίση αγγίζει την τσέπη μας κι ανακαλύπτουμε πως μάλλον βιαστήκαμε να διαλέξουμε στρατόπεδο, χωρίς να υπολογίζουμε τις παρενέργειες. Τρέχουμε στο κυνήγι των αποζημιώσεων, που είναι απίθανο να καλύψουν τις πραγματικές απώλειες.

^[2]Χωρίς αρχές και αξίες

Αυτά, όμως, παθαίνει κανείς όταν δεν ακολουθεί μια πολιτική με αρχές και αξίες. Αξίες ανθρωπιστικές, ειρηνικές, δημοκρατικές, αληθινά ευρωπαϊκές.

Οι φίλοι από την Οδησσό με βομβαρδίζουν με μηνύματα. Ζητούν απλώς να ακουστεί η φωνή τους για το τι συμβαίνει πραγματικά στην Ουκρανία. Και μας θυμίζουν το λαμπερό παρελθόν μιας ευημερούσας Οδησσού, στην οποία συνυπήρχαν Ουκρανοί, Ρώσοι, Λευκορώσοι, Εβραίοι, Ελληνες, Τάταροι, Μολδαβοί, Βούλγαροι, Αρμένιοι, Γερμανοί, άνθρωποι με διαφορετικές γλώσσες, ταυτότητες, θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αυτή η ιστορία συνύπαρξης, τόσο χρήσιμη και πολύτιμη για το όραμα της ενωμένης Ευρώπης, κινδυνεύει να πνιγεί από μια υστερική εθνικιστική εκστρατεία με νεοναζιστική στήριξη και, δυστυχώς, με ευρωπαϊκή χορηγία. Ας ακούσουμε τους φίλους από την Οδησσό. Ας φροντίσουμε να φτάσει η φωνή τους παντού, ας βοηθήσουμε να τελειώσει ο εφιάλτης.

* Ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ