^[1]

Στιγμιότυπο από την προβολή του «Χρυσοθήρα» στο Ηρώδειο, με υπόκρουση την αυθεντική μουσική του Τσάπλιν παιγμένη ζωντανά από την ΚΟΑ υπό τον Μίλτο Λογιάδη (Photo: Ακριβιάδης)

Του Γιάννη Σβώλου

Οι παρουσιάσεις κλασικών αριστουργημάτων του βωβού κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής συνιστούν ιδιαίτερη, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, κατηγορία καλλιτεχνικού γεγονότος, καθώς ενεργοποιούν σε ρέοντα χρόνο ένα διάλογο ανάμεσα στην εικαστική αισθητική του θεάματος και στο ακρόαμα. Με άλλα λόγια συνδυάζουν την προβολή της ταινίας με τα χαρακτηριστικά ζωντανής συναυλίας. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε παρακολουθήσει αρκετές τέτοιες εκδηλώσεις, κάθε μια με το δικό της στίγμα. Το Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο διάφορων «κύκλων» του, έχει κατά καιρούς παρουσιάσει ουκ ολίγες ιστορικές ευρωπαϊκές ταινίες των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα με ζωντανή μουσική συνοδεία από συμφωνικές ορχήστρες, που έπαιζαν είτε αυθεντικές μουσικές γραμμένες ειδικά για τις προβολές αυτών των ταινιών, είτε σύγχρονες. Πέραν αυτού, έχουμε παρακολουθήσει και άλλες τέτοιες εκδηλώσεις, όπως ο κύκλος προβολών με ζωντανή, αυτοσχεδιαστική μουσική που συνδιοργάνωσε το Ινστιτούτο Γκέτε πέρσι τον Ιούλιο, σε συνεργασία με τον Μηνά Αλεξιάδη, στο Τρένο στου Ρουφ.

Σε μια αντίστοιχη εκδήλωση, ενταγμένη στο πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών, η ΚΟΑ υπό τον Μίλτο Λογιάδη συνόδεψε ζωντανά την προβολή της ταινίας του Τσάρλι Τσάπλιν «Ο χρυσοθήρας» (1925) παίζοντας την αυθεντική μουσική του ίδιου του Τσάπλιν για την επανέκδοση της ταινίας το 1942 (23/6/2014).

Οπως εξηγεί στο ωραίο μονοσέλιδο κείμενό του στο έντυπο πρόγραμμα ο Τίτος Γουβέλης, ο Τσάπλιν δεν είχε κάνει σοβαρές μουσικές σπουδές, διέθετε όμως άριστο μουσικοδραματικό αισθητήριο και συνεργάστηκε στενά με τους ενορχηστρωτές του, παράγοντας ένα θαυμάσιο soundtrack με τις ακριβείς προδιαγραφές που ήθελε. Το αποτέλεσμα ήταν μια 100% ενεργός μουσική συνοδεία που συμπληρώνει την (προϋπάρχουσα) κινούμενη εικόνα και συνομιλεί συνεχώς μαζί της είτε επισχολιάζοντας, είτε προδιατυπώνοντας, είτε με το να ενώνεται μαζί της σε αξεδιάλυτο σύνολο ενισχύοντας τη συνοχή και το σφρίγος του αφηγηματικού ειρμού. Εξυπνος και ενημερωμένος καλλιτέχνης, ο Τσάπλιν εισάγει στη μουσική του δημοφιλή ακούσματα/βινιέτες από τραγούδια της εποχής αλλά και από κλασικά έργα που είχαν ήδη διαχυθεί ως popular classics στο πεδίο της καθημερινής ζωής, όπως «Το πέταγμα της μέλισσας», το βαλς από την «Ωραία κοιμωμένη» κ.ά.

^[2]

Τσάρλι Τσάπλιν, Μίλτος Λογιάδης

Ολα αυτά και πολλά άλλα τα απέδωσαν με άνεση και αβίαστη μελωδικότητα οι μουσικοί της ΚΟΑ, υπό τον Λογιάδη, προσφέροντας μιαν άψογα συντονισμένη ζωντανή ανάγνωση. Η εξαιρετικής ποιότητας προβολή της ψηφιακά αποκατεστημένης ταινίας σε γιγαντοοθόνη, σε συνδυασμό με το ζωντανό soundtrack ανασυνέθεσαν με ιδανικό τρόπο την αρχική συνολική σύλληψη της ταινίας συνεισφέροντας σε μια ωραία βραδιά αναψυχής και ξενοιασιάς.

Η εκτέλεση της ωραίας χρηστικής μουσική του Τσάπλιν δεν θα μπορούσε να έχει παραπάνω αξιώσεις κριτικής παρουσίασης. Κλείνοντας ωστόσο αναρωτιόμαστε για ποιο λόγο τέτοιες ωραίες πρωτοβουλίες, αλλά και γενικότερα οι συμφωνικές συναυλίες στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών πρέπει -σώνει και καλά- να ωθούνται προς μια διάσταση ελαφρότητας και διασκεδαστικής πρόσληψης; Επειδή κάποιοι θεωρούν ότι η αμιγώς κλασική μουσική παραείναι βαριά για καλοκαίρι, ενώ το σοβαρό θέατρο ή οι σοβαρές παραστάσεις χορού δεν είναι; Μακράν του να συνιστά πρόσθεση εμπλοκής σε αντεγκλήσεις και αντιπαραθέσεις, η ένσταση αυτή ας αποτελέσει τροφή για προβληματισμό για ένα πιο δημοκρατικό μέλλον στη σύνταξη επόμενων προγραμματισμών του Φεστιβάλ Αθηνών.

Αν η ΚΟΑ ή/και το Φεστιβάλ επιθυμούσαν να προσφέρουν μια ενδιαφέρουσα οπτικοακουστική παράσταση που θα συνδύαζε κινηματογράφο και ζωντανό συμφωνικό soundtrack, θα μπορούσαν να στραφούν σε ασυζητητί πιο ουσιαστικές επιλογές. Για παράδειγμα, εδώ και μια δεκαετία είναι διαθέσιμη η πλήρως αποκατεστημένη μουσική του Προκόφιεφ για τον «Αλέξανδρο Νιέφσκι» του Αϊζεστάιν, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε ζωντανά στις Μουσικές Εβδομάδες του Βερολίνου το 2003.

Πρόκειται για το διασημότερο κλασικό soundtrack στην ιστορία του κινηματογράφου και μια ζωντανή παρουσίασή του θα συνιστούσε ουσιαστική προσφορά και πραγματικό καλλιτεχνικό γεγονός!