Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Με την ευχή «τα έργα του Φειδία να επιστρέψουν στην Ελλάδα», ο καθηγητής Λουί Γκοντάρ, σύμβουλος του Ιταλού προέδρου Τζ. Ναπολιτάνο για θέματα Πολιτιστικής Κληρονομιάς, έδειχνε με θαυμασμό την παράσταση στον «Κρατήρα του Ευφρονίου» (ή «Κρατήρας του Σαρπηδόνος»), εμβληματικό έργο του τέλους του 6ου αιώνα π.Χ. «Το είχαν κλέψει αρχαιοκάπηλοι και το εντοπίσαμε στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Κάναμε μεγάλο αγώνα κι επέστρεψε στην Ιταλία το 2007», μας είπε κι ευχήθηκε να έχει την ίδια έκβαση το ελληνικό αίτημα προς το Βρετανικό Μουσείο.

Η συζήτηση έγινε κατά τη διάρκεια της ξενάγησης στην έκθεση «Classicità ed Europa. Το κοινό πεπρωμένο Ελλάδας και Ιταλίας», που εγκαινιάστηκε χθες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας κι από σήμερα είναι ανοιχτή για το κοινό. Τη διοργάνωσαν από κοινού Ελληνες και Ιταλοί στο πλαίσιο των διαδοχικών τους προεδριών στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αφού παρουσιάστηκε στο προεδρικό μέγαρο του Κυρηναλίου στη Ρώμη (όταν είχε η χώρα μας την προεδρία και την είδαν περισσότεροι από 85.000 θεατές), τώρα που την πήρε η Ιταλία φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, στους χώρους των περιοδικών εκθέσεων.

Την απαρτίζουν μόλις είκοσι πέντε αριστουργηματικά έργα, προερχόμενα από μουσεία των δύο χωρών. Πρόκειται για εμβληματικά έργα, ικανά να καλύψουν την ιστορία 4.500 χιλιάδων ετών, από τον κυκλαδικό πολιτισμό της 3ης χιλιετίας π.Χ. έως την Ελλάδα και την Ιταλία του 20ού αιώνα. Μέσα από τα γλυπτά και τα ζωγραφικά αντιπροσωπεύονται οι τρεις μεγάλοι προϊστορικοί πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο, ο κυκλαδικός, ο μινωικός και ο μυκηναϊκός.

«Εντυπωσιακή» χαρακτήρισε την έκθεση ο υπουργός Πολιτισμού Κωνσταντίνος Τασούλας. «Τα 25 εκθέματα κατορθώνουν ν’ αποτυπώσουν μια τερατώδη σε έκταση ιστορική διαδρομή. Στην πραγματικότητα μιλάμε για ελληνοϊταλικό πολιτισμό, γι’ αυτό και δεν θα μπορούσε κανείς εύκολα να τα ξεχωρίσει», είπε. Και ξεκαθάρισε ότι δεν θα δεχθεί ερωτήσεις για την Αμφίπολη. Το ίδιο και η γενική γραμματέας Λίνα Μενδώνη, που στη σύντομη ομιλία της εστίασε στη συγκυρία «που αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες του Νότου και η οποία συνδέεται με μια βαθιά κρίση, οικονομική, ηθική, κοινωνική και πολιτισμική. Η Μεσόγειος είναι κατεξοχήν η θάλασσα του πολιτισμού, μια κλειστή θάλασσα, στην οποία όμως δημιουργήθηκαν όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί. Επομένως, Μεσόγειος και Ευρώπη είναι έννοιες απολύτως και άρρηκτα συνδεδεμένες. Δεν νοείται Ευρώπη χωρίς τη Μεσόγειο. Δεν νοείται τίποτα το ευρωπαϊκό χωρίς το ελληνικό και το ρωμαϊκό, χωρίς τις ανθρωπιστικές αξίες όπως τις καθιέρωσαν οι δύο αυτοί πολιτισμοί».

Ο Λουί Γκοντάρ τη χαρακτήρισε «έκθεση της φιλίας μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, μεταξύ των δύο Προέδρων των Δημοκρατιών, των δύο κυβερνήσεων και της φιλίας ανάμεσα στη Λίνα Μενδώνη, τη Μαρία Βλαζάκη κι εμένα». Και πρόσθεσε: «Στη βάση της βρίσκονται δύο απλές ιδέες που συνδέονται με την Ελλάδα. Εδώ γεννήθηκε η Δημοκρατία και το σημαντικότερο είναι ότι ο άνθρωπος βρίσκεται στην καρδιά του πολιτισμού και της ιστορίας».

Ηταν τέλη του 2013 όταν ο Λουί Γκοντάρ εκμυστηρεύτηκε στη Λίνα Μενδώνη την ιδέα του για μια έκθεση που να δίνει το στίγμα της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των δύο χωρών. Εκείνος της ζήτησε να συμπεριληφθεί το ανάγλυφο της «Σκεπτόμενης Αθηνάς» (είναι το πρώτο ταξίδι που έκανε στο εξωτερικό), μοναδικό έργο που έγινε μάλιστα το σύμβολο της έκθεσης. Με στοχαστική έκφραση, ακουμπισμένη στο δόρυ, η Αθηνά «σού μιλάει απευθείας στην καρδιά. Εγινε το 460 π.Χ.(30 χρόνια μετά τη μάχη του Μαραθώνα και 20 μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας). Η θεά είναι σαν να κοιτάζει σε κάποια στήλη τα ονόματα των πεσόντων και να λέει ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτούς που πέθαναν για την ελευθερία και να είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε ξανά. Η μάχη για τη Δημοκρατία δεν τελειώνει ποτέ», είπε ο Γκοντάρ σε άψογα ελληνικά.

Η Λίνα Μενδώνη τού ζήτησε με τη σειρά της το μαρμάρινο «Σύνταγμα των Τυραννοκτόνων» (2ος αιώνας μ.Χ.). «Θεωρείται σύμβολο του αγώνα κατά της τυραννίας, ενώ αποτελεί και το πρώτο μνημείο πολιτικού χαρακτήρα, που στήνεται σε δημόσιο χώρο στην Ευρώπη», εξήγησε η Μαρία Αδρεαδάκη-Βλαζάκη, γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που δούλεψε για την έκθεση, όπως και ο Γεώργιος Κακαβάς, διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Και μπορεί στην Αθήνα να μην ταξίδεψαν τελικά «Η κλήση του Αγίου Ματθαίου» του Καραβάτζιο (συμμετέχει σε έκθεση στο Πεκίνο), ωστόσο θα δείτε εξαιρετικά έργα και των νεότερων χρόνων, όπως ο «Αγιος Πέτρος» του Δ. Θεοτοκόπουλου, πίνακες των Μόραλη, του Παρθένη κ.ά.
 

INFO: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44. Τηλ.: 213-2144891. Διάρκεια ώς 31 Οκτωβρίου.

[email protected]