^[1]Πολλοί θησαυροί μας βρίσκονται παρανόμως στο εξωτερικό, ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, η εκστρατεία για την επιστροφή τους δίνει καρπούς. Ετσι, ένα σπάνιο βυζαντινό χειρόγραφο, που προέρχεται από την Ιερά Μονή Διονυσίου του Αγίου Ορους, επαναπατρίζεται σήμερα από το αμερικανικό Μουσείο Ζ. Π. Γκετί, με ενέργειες της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών. Το χειρόγραφο εκλάπη την άνοιξη του 1960 και το 1983 αποκτήθηκε από το Μουσείο Γκετί στο Μαλιμπού της Καλιφόρνιας, αφού προηγουμένως είχε περιέλθει σε ιδιωτικές συλλογές.

Πρόκειται για περγαμηνό κώδικα (Τετραευάγγελο), του 12ου αι., από εργαστήριο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο αρχικώς δημοσιεύθηκε το 1895 από τον Σπυρίδωνα Λάμπρο στο «Gatalogue of the Greek Manuscripts on Mount Athos». Το όνομα του γραφέα είναι Θεόκτιστος και περιέχει λαμπρή εικονογράφηση με χαρακτηριστικά παραδείγματα τους κανόνες αντιστοιχίας των Ευαγγελίων, τα περίτεχνα επίτιτλα και τις μικρογραφίες των τεσσάρων Ευαγγελιστών στις προμετωπίδες των Ευαγγελίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο 12ος αιώνας χαρακτηρίζεται από την παραγωγή πολυτελών χειρογράφων, τα οποία προορίζονταν συνήθως για μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας των Κομνηνών ή για μεγάλα μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης.

Κατ’ εφαρμογή του Πλαισίου Συνεργασίας του Μουσείου Γκετί με το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο υπεγράφη το 2011, το αμερικανικό μουσείο συμφώνησε στην παράδοση του εν λόγω χειρογράφου στο Ελληνικό Δημόσιο.

Το αριστούργημα της μεσοβυζαντινής περιόδου θα εκτεθεί αρχικώς για σύντομο χρονικό διάστημα (15 Σεπτεμβρίου–30 Οκτωβρίου) στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, μαζί με ένα φύλλο του χειρογράφου, που εικονίζει προτομές των Δώδεκα Αποστόλων, το οποίο είχε αγοραστεί ξεχωριστά και ήταν εκτεθειμένο στο Μουσείο Κανελλοπούλου στην Αθήνα. Μετά το πέρας της έκθεσης και τα δύο κειμήλια θα επιστρέψουν στη Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Διονυσίου στο Αγιον Ορος.