Του Κώστα Τσάβαλου

Με πολλούς άγνωστους «Χ» κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπο το οικονομικό πρόγραμμα των περίπου 17,5 δισ. ευρώ (9,5% του ΑΕΠ), που παρουσίασε από τη Θεσσαλονίκη ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας. Οι παραδοχές που χρησιμοποιούνται εν πολλοίς είναι επισφαλείς, καθώς στηρίζονται σε εκτιμήσεις και προβλέψεις και όχι συγκεκριμένα δεδομένα, ενώ τα «υγιή» έσοδα που απαιτούνται για να γίνουν πράξη οι εξαγγελίες μπορούν να εξευρεθούν μόνο σε βάθος χρόνου και αφού προηγουμένως επιτευχθεί η σταθεροποίηση της οικονομίας, σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς (απεξάρτηση από τις δανειακές συμβάσεις και τα μνημόνια και απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές).

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι προβλέψεις για τα έσοδα που μπορούν να φέρουν στον προϋπολογισμό -και εν συνεχεία να χρηματοδοτήσουν το πρόγραμμα- οι ληξιπρόθεσμες οφειλές και η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Τα 6 δισ. ευρώ που προβλέπονται να εισπραχθούν συνολικά μέσα σε ένα χρόνο (3 δισ. από τη φοροδιαφυγή και 3 δισ. από τα ληξιπρόθεσμα) μόνο ως δεδομένο δεν μπορεί να θεωρούνται. Για φέτος ο μνημονιακός στόχος των εισπράξεων από τη ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων είναι 2 δισ. ευρώ. Μέχρι το τέλος Ιουλίου, από παλαιά και νέα χρέη έχουν εισπραχθεί κάτι παραπάνω από 1,8 δισ. ευρώ και μέχρι το τέλος του έτους προφανώς ο στόχος θα υπερκαλυφθεί.

Λεφτά υπάρχουν;

Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν μπορούν να αποδώσουν τα ληξιπρόθεσμα 3 δισ. ευρώ τον χρόνο σε βάθος ετών, όταν η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων εξαντλείται και όταν στο σύνολο των ληξιπρόθεσμων περιλαμβάνονται χρέη τα οποία είναι ανεπίδεκτα εισπράξεως (χαρακτηριστική περίπτωση τα 7 δισ. ευρώ της «Ακρόπολις Χρηματιστηριακής»). Στις προβολές που γίνονται για την πορεία και την απόδοση των ληξιπρόθεσμων οφειλών στον κρατικό κορβανά, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι πηγές που κυρίως δημιουργούν ληξιπρόθεσμα χρέη, και αν αυτές εκλείψουν ή όχι στο μέλλον («χαράτσι», ΕΝΦΙΑ κ.λπ.).

Οσον αφορά την πάταξη της φοροδιαφυγής, η επίκλησή της, διαχρονικά από τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών, ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε στην πράξη στον βαθμό που προπαγανδίστηκε, και στην πορεία οδήγησε αναπόφευκτα σε πολλές και μεγάλες… εκπτώσεις έναντι των αρχικών εξαγγελιών τής εκάστοτε αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ποσό των 3 δισ. ευρώ ετησίως είναι δύσκολο να βρεθεί, εάν δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές στον φοροελεγκτικό μηχανισμό της χώρας (ηλεκτρονική σύνδεση των επιχειρήσεων με την Εφορία, ηλεκτρονικά συστήματα παρακολούθησης της αγοράς καυσίμων από τα διυλιστήρια μέχρι τους καταναλωτές, πραγματικός έλεγχος των κάθε είδους λιστών που εκκρεμούν κ.ά.). Οι αριθμοί που έχουν ακουστεί κατά καιρούς για το ύψος της φοροδιαφυγής ποικίλλουν. Ο γενικός γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, Γ. Σούρλας, έχει εκτιμήσει ότι θα μπορούσαν να εισπραχθούν πρόσθετα έσοδα της τάξης των 12 δισ. τον χρόνο από τους φακέλους των offshore, των πλαστών και εικονικών τιμολογίων, του λαθρεμπορίου καυσίμων.

Στο μέτωπο του πετρελαίου θέρμανσης, η κατάργηση της εξίσωσης της τιμής του με το πετρέλαιο κίνησης σε κάθε περίπτωση αποτελεί θετικό μέτρο, το οποίο θα ανακουφίσει τους καταναλωτές και ενδεχομένως θα τονώσει τα έσοδα του Δημοσίου, ενέχει όμως τον κίνδυνο να τροφοδοτήσει και πάλι το λαθρεμπόριο (λόγω της διαφοράς στην τιμή), εάν ταυτόχρονα δεν υπάρξουν μέτρα για την αντιμετώπισή του. Η θετική εξαγγελία για κατάργηση του ΕΝΦΙΑ -και η εισαγωγή του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας- επαναφέρει το δίλημμα εάν θα πρέπει να φορολογείται το εισόδημα που αποφέρει η περιουσία ή η κατοχή της. Αναμφισβήτητα η φορολόγηση της συνολικής αξίας της περιουσίας πάνω από ένα όριο, και όχι μεμονωμένα κάθε ακινήτου (ακόμα και της πρώτης κατοικίας ή του… πατρικού στο χωριό) στοχεύει στις μεγάλες περιουσίες και τους πλούσιους.

Τα 11 δισ. του ΤΧΣ

Στο «μάτι» κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει μπει και το «μαξιλάρι» των περίπου 11 δισ. ευρώ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), το οποίο εν προκειμένω δεν αποτελεί «ζεστό» χρήμα, αλλά εγγυημένα από το EFSF ομόλογα, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους.

Μόνο που για το συγκεκριμένο ποσό τον πρώτο λόγο έχουν οι δανειστές και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία αυτή την περίοδο διενεργεί τα πολυσυζητημένα stress tests για όλες τις συστημικές τράπεζες της ευρωζώνης. Στην περίπτωση που προκύψουν νέες ανάγκες για τις ελληνικές τράπεζες, θα αξιοποιηθεί μέρος του αποθεματικού, προς απογοήτευση όσων «ποντάρουν» στο χρήμα του ΤΧΣ. Αν τελικώς δεν προκύψουν νέες ανάγκες για τις τράπεζες, το πιθανότερο είναι ότι τα 11 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν για τη μείωση του δημοσίου χρέους, από την εξέλιξη του οποίου άλλωστε εξαρτώνται εν πολλοίς οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Οσο για την αύξηση κατά 4 δισ. ευρώ του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, δεν παύει να είναι ένα δημοσιονομικό κόστος που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πρέπει να εξευρεθεί από πόρους του κρατικού προϋπολογισμού.