Του Τάσου Σαραντή

Οικοδομή υπεράνω κανόνων και περιορισμών, επενδύσεις άνευ κριτηρίων, νομιμοποίηση αυθαιρέτων ακόμα και εντός προστατευόμενων περιοχών, φωτογραφικές διατάξεις, κακονομία, απαξίωση θεσμών, κρίση για τα υδάτινα οικοσυστήματα, απροστάτευτα δάση, καταδίκες της Ελλάδας για περιβαλλοντικές παραβάσεις.

Αυτά είναι ορισμένα μόνον από τα βασικά συμπεράσματα της 10ης ετήσιας έκθεσης περιβαλλοντικής νομοθεσίας του WWF Ελλάς. Κατά την περίοδο που καλύπτει η φετινή έκθεση (Ιούλιος 2013 – Ιούνιος 2014) φάνηκε πως η περιβαλλοντικά ανεμπόδιστη ανάπτυξη μεγάλων επενδύσεων, κυρίως στον τομέα του τουρισμού, αποτελεί το νέο αναπτυξιακό πρόταγμα, στο οποίο όλα τα συναρμόδια υπουργεία καλούνται να αναπροσαρμόσουν τη νομοθεσία και τις πολιτικές τους.

Επίσης ως πολιτικά δεδομένο αντιμετωπίζεται το «αναπτυξιακό» πρόσημο της οικοδόμησης νέων κτισμάτων και της νομιμοποίησης αυθαιρέτων, ακόμα και μέσα σε περιοχές που διέπονται από ειδικά προστατευτικά καθεστώτα.

Οι τομείς που υπέστησαν τα σημαντικότερα πλήγματα, ώστε να διευκολυνθεί αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο, ήταν η δασική νομοθεσία, η χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και η ασφάλεια δικαίου, μέσα από καταιγισμό «φωτογραφικών» διατάξεων σε άσχετα νομοσχέδια για νομιμοποίηση παρανομιών και διευκόλυνση συγκεκριμένων επενδύσεων.

Ειδικά κατά την περίοδο που ακολούθησε το κλείσιμο της Βουλής για θερινές διακοπές και στη διάρκεια των τμημάτων διακοπών του 2014, εκτυλίχθηκε μια νομοθετική υπερδραστηριότητα με πρόσχημα το κατεπείγον της ικανοποίησης καθυστερημένων μνημονιακών δεσμεύσεων.

Το σχέδιο νόμου για τη χωροταξία, το οποίο κατατέθηκε αμέσως μετά το κλείσιμο της Βουλής και ψηφίστηκε στο πρωτοφανές διάστημα των δύο μόλις ημερών, αλλάζει εκ βάθρων το σύστημα χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, επιδεινώνοντας σοβαρά το ήδη ισχνό και διάτρητο κεκτημένο από τη σχετική νομοθεσία και νομολογία.

Οπισθοδρόμηση

Στη συνέχεια, ήρθε το αντιδασικό νομοσχέδιο που σήμανε μια τραγική απώλεια περιβαλλοντικού κεκτημένου, πρωτοφανή αγνόηση της πλούσιας δασικής νομολογίας των εθνικών δικαστηρίων και σκανδαλώδη οπισθοδρόμηση στο ήδη γεμάτο αγκάθια πεδίο της ασφάλειας δικαίου και της καλής νομοθέτησης.

Εξαιρετικά αρνητικές εξελίξεις σημειώθηκαν επίσης και στο επίπεδο της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου: η εκδίκαση από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης της υπόθεσης «Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Ελληνικής Δημοκρατίας» για την απαράδεκτη «συγκατοίκηση» του εδώ και χρόνια παράνομου ΧΥΤΑ με τον διεθνώς προστατευόμενο βιότοπο της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Ζάκυνθο και την άρνηση αρμόδιων τοπικών αρχόντων και φορέων για δημιουργία νέου και περιβαλλοντικά ασφαλούς χώρου, αποτελεί άλλον έναν διεθνή διασυρμό μιας χώρας που, κατά τα λοιπά, καυχιέται για το τουριστικό της προϊόν.

Επιπλέον, έχουμε δύο εκ νέου παραπομπές της Ελλάδας στο Δικαστήριο της Ε.Ε. με αντικείμενο τη διαχείριση αποβλήτων για μη συμμόρφωση με προηγούμενες αποφάσεις του ίδιου δικαστηρίου.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ανεπαρκής εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα νερά. Η οικολογική κατάσταση στα μισά σχεδόν από τα υδάτινα σώματα (48,85%) χαρακτηρίζεται μέτρια ή ελλιπής. Επιπλέον, πάνω από το 1/3 (35,38%) των υδάτινων σωμάτων χαρακτηρίζεται από «κατώτερη της καλής» χημική κατάσταση.

Η ανησυχία εντείνεται αν συνυπολογίσει κανείς πως σε ακόμη ένα πεδίο η Ελλάδα στερείται τα απαραίτητα στοιχεία για να εφαρμόσει τις οδηγίες: η χημική κατάσταση του 58,9% των υδάτινων σωμάτων και η οικολογική κατάσταση του 25% αναφέρονται ως άγνωστες.

Πέραν των εξαιρετικά δυσμενών συμπερασμάτων, υπήρξαν και κάποιες σποραδικές θετικές εξελίξεις, οι οποίες αφορούσαν κυρίως την εφαρμογή δεσμεύσεων της χώρας έναντι του κοινοτικού ή διεθνούς δικαίου ή τη βελτίωση των απορροφήσεων κοινοτικών κονδυλίων.

Ετσι, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στην προώθηση της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα. Αντιμετωπίστηκαν επίσης κάποια προβλήματα λειτουργίας των φορέων διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Θετικές επίσης εξελίξεις είχαμε σε νομολογιακό επίπεδο, με κυριότερη την ιστορικής σημασίας απόφαση 24/2014 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που κλείνει την πόρτα της νομιμότητας στο σκανδαλώδες πλέον κεφάλαιο «εκτροπή του Αχελώου».

Ελπίδες

Η πιο ελπιδοφόρα όμως εξέλιξη ήταν η μη κατάθεση στη Βουλή του νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών για τον αιγιαλό και την παραλία, εκτός από το μέρος που αφορά την οριοθέτηση της αιγιαλίτιδας ζώνης.

Αυτό το ωμό ως προς τις επιδιώξεις του και ξεκάθαρα περιβαλλοντοκτόνο νομοσχέδιο πέτυχε κάτι που σε καιρό κρίσης θα μπορούσε να θεωρηθεί πολύ δύσκολο: να γίνουν άμεσα αντιληπτά το σκανδαλώδες περιεχόμενο και οι αντιαναπτυξιακές επιδιώξεις του και να ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων, αναφέρεται στην έκθεση του WWF.

Oπως διαφαίνεται, το κυρίαρχο στοιχείο της 10ης ετήσιας καταγραφής της εφαρμογής περιβαλλοντικής νομοθεσίας στη χώρα μας είναι η ραγδαία περιβαλλοντική οπισθοδρόμηση, μια τάση που κορυφώθηκε μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Επιχειρώντας μια γρήγορη ανασκόπηση των δέκα ετών από την έκδοση της πρώτης έκθεσης το 2005, το WWF επισημαίνει ότι η μεγαλύτερη οπισθοδρόμηση ήρθε με το ένδυμα της γρήγορης ανάπτυξης για διέξοδο από την κρίση. Μετά την ψήφιση του πρώτου Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, το 2011, άρχισε η συστηματική κατεδάφιση της περιβαλλοντικής και χωροταξικής νομοθεσίας που αποτελούσε ένα ισχνό μεν, πλην όμως ζωτικής σημασίας περιβαλλοντικό κεκτημένο.

Στη συνέχεια αλλοιώθηκε η δασική νομοθεσία με σκόρπιες τροποποιήσεις σε άσχετα νομοσχέδια, για να αλωθεί ολοκληρωτικά με τον αντιδασικό νόμο που ψηφίστηκε φέτος το καλοκαίρι.

Σε όλη δε τη διάρκεια των ετών αυτών, η περιβαλλοντική νομοθεσία υπονομεύτηκε με αμέτρητες φωτογραφικές ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση συγκεκριμένων κλάδων ή επιχειρήσεων και την τακτοποίηση συγκεκριμένων παράνομων χρήσεων ή αυθαίρετων κατασκευών.

Παράλληλα, αποδυναμώθηκε ακόμα περισσότερο η ήδη υποστελεχωμένη περιβαλλοντική δημόσια διοίκηση, ενώ την ίδια στιγμή αυξήθηκαν κατακόρυφα οι απαιτήσεις για έγκαιρη γνωμοδότηση επί επενδυτικών σχεδίων. Σε πολλές δε περιπτώσεις η μη έγκαιρη απάντηση αρμόδιας υπηρεσίας τεκμαίρεται θετική, ενώ για κάποιες επενδύσεις η καθυστέρηση καταλογίζεται ως πειθαρχικό παράπτωμα για τον αρμόδιο υπάλληλο!