Ο χρεωμένος άνθρωπος πρέπει συνεχώς να γυμνάζεται, να δουλεύει για να αποπληρώσει το όφελος και να δέχεται ότι είναι ηθικά ένοχος αν δεν μπορεί να το εξοφλήσει. Για τον χρεώστη ο χρόνος υποθηκεύεται, γίνεται μετρήσιμος και προβλέψιμος, το παρόν και το μέλλον μια συνεχής γραμμή που πρέπει να οδηγεί ανεπιστρεπτί στην εξιλέωση.

Η δυνατότητα αντίστασης και ανυπακοής εξαλείφεται, αφού όλες οι ενέργειες πρέπει να καθοδηγούνται από την υποχρέωση αποπληρωμής. Ετσι η ζωή και η συμπεριφορά του χρεωμένου γίνεται διαφανής, ^[1]εκτεθειμένη σε συνεχή έλεγχο και αξιολόγηση. Η ηθική συμπύκνωση του χρόνου γίνεται μόνιμο χαρακτηριστικό της ζωής του.

Ο χρεωμένος δεν είναι αυτόνομος άνθρωπος. Εξαρτάται από τον δανειστή περισσότερο απ’ όσο ο εργαζόμενος από τον εργοδότη και καταδιώκεται από τύψεις και αίσθηση αποτυχίας.

Αποτελεί το χρέος λοιπόν τον καλύτερο τρόπο πειθάρχησης της συμπεριφοράς. Γι' αυτό οι νεοφιλελεύθερες κοινωνίες αποτελούν μηχανές χρέους.

* Αναλυτικά το άρθρο του Κώστα Δουζίνα στη στήλη «Φιλοσοφικά Επίκαιρα» της «Εφημερίδας των Συντακτών» που κυκλοφορεί σήμερα, Τρίτη 7 Οκτωβρίου.

efsyn.gr