Η Γιόκο Ονο σήμερα γίνεται 80 χρόνων

Κουβάλησε με αξιοπρέπεια το βάρος ότι διέλυσε τους Μπιτλς. Συνέχισε μετά τον θάνατό του τη δική της σημαντική, μουσική και εικαστική καριέρα. Ακτιβίστρια, αβανγκάρντ και ακούραστη η dear Yoko ήταν πραγματικά η γυναίκα που άξιζε στο πιο θρυλικό «σκαθάρι»

Της Μαρίνας Κουβέλη

^[1]Ευτυχώς η Γιόκο Ονο έζησε πολλά χρόνια και της δόθηκε αρκετός χρόνος για να μας αποδείξει ότι αυτή η μικρή, αινιγματική Γιαπωνέζα μάγισσα είναι πολλά παραπάνω απ' όσα με ευκολία τη χρεώσαμε. Δεκαετίες μετά την πρώτη μας γνωριμία μαζί της, εκεί στα μέσα τoυ ’60, κατάφερε επιτέλους να μας πείσει ότι μπορεί στον δρόμο του Τζον Λένον να βρέθηκε κατά τύχη, αλλά η ίδια δεν είναι μια τυχαία προσωπικότητα.

Διαπιστώσαμε ότι οι δισκογραφικές της απόπειρες έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Την κατατάξαμε στους αβανγκάρντ εικαστικούς. Την ανακηρύξαμε ιέρεια της ποπ κουλτούρας. Την παραδεχτήκαμε για τον αθεράπευτο ακτιβισμό της. Γίναμε ένας από τα 3 εκατομμύρια ανθρώπους που την ακολουθούν στο twitter. Συνειδητοποιήσαμε ότι δικαίως το 2009 βραβεύτηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας για το σύνολο της καριέρα της. Τη συγκρίναμε με άλλους κληρονόμους και συμπεράναμε ότι περισσότερο προφύλαξε, παρά διέσυρε την πνευματική περιουσία που της κληροδότησε ο Τζον Λένον.

Και, εν τέλει, πήρε, έστω και καθυστερημένα, μόλις πέρυσι, το συγχωροχάρτι από τον Πολ Μακ Κάρντεϊ, ο οποίος περίμενε να περάσουν 40 χρόνια από τη διάλυση των Μπιτλς για να την απαλλάξει απ' αυτό το αφόρητο φορτίο δηλώνοντας: «Οχι, δεν φταίει η Γιόκο Ονο για τη διάλυσή μας. Διαλυόμασταν ήδη από μόνοι μας».

Βέβαια, τον Απρίλιο του 1970, που ο κόσμος θρηνούσε για το τέλος του συγκροτήματος, ο Πολ δεν ήταν το ίδιο μεγαλόψυχος. Της είχε ευθέως χρεώσει τον χωρισμό τού Λένον από τα «Σκαθάρια». «Ο Τζον ερωτεύτηκε τη Γιόκο και έπαψε να είναι ερωτευμένος με τους υπόλοιπους τρεις μας». Αυτή, λοιπόν, ήταν η μεγάλη ατυχία στη ζωή της Ονο: αγαπήθηκε από τον Τζον Λένον.

Κι, όμως, αυτή η μικροσκοπική γυναίκα με το σκληρό πρόσωπο και την αδυναμία στα μαύρα ρούχα, που σήμερα γίνεται 80 ετών, κοίταξε στα μάτια τη μεγαλύτερη μουσική ιδιοφυΐα του περασμένου αιώνα. Ανέχτηκε πολλά και ρίσκαρε ακόμα περισσότερα. Καταπιάστηκε με τις πλέον απρόβλεπτες δραστηριότητες. Αντεπεξήλθε σε συγκινήσεις που οι υπόλοιποι θέλουμε τρεις ζωές για να τις ζήσουμε. Πίστεψε μέχρι τέλους στη δύναμη της αγάπης.

Δεν είναι φλύαρη, ούτε και ιδιαιτέρως εκδηλωτική. Περισσότερο υπαινίσσεται, παρά χαμογελά. Της αρέσει να εκθέτει κάθε πτυχή της σχέσης της με τον Λένον, αλλά πάντα έχεις την αίσθηση ότι τις μεγάλες αλήθειες δεν τις έχει ξεστομίσει ακόμα. Είναι χειμαρρώδης κι εγκρατής μαζί.

Γιαπωνέζα της άρχουσας τάξης

Η Γιόκο γεννήθηκε μια μέρα σαν τη σημερινή το 1933 στο Τόκιο, σε ένα αρκετά προστατευμένο περιβάλλον. Η οικογένειά της, με ρίζες αυτοκρατορικές, ανήκε στην υψηλή τάξη της χώρας, καθώς ο μπαμπάς της Ζενχίρο Γιασούντα ήταν μεγαλοτραπεζίτης. Ηταν όμως και μονίμως απών, αφού, σύμφωνα με τη Γιόκο, οι δυο τους συναντήθηκαν αφού συμπλήρωσε τα τρία της χρόνια. Φοίτησε σε καλά σχολεία και ξεκίνησε πιάνο από… την κούνια. Στην τρυφερή ηλικία των 12 ετών η οικογενειακή της γαλήνη ανατινάζεται. Ο μπαμπάς φυλακίζεται, η οικογένεια αναζητά καλύτερη τύχη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί συνεχίζει τις σπουδές της σε καλά σχολεία. Στο νεοϋορκέζικο λοφτ της βρίσκουν καταφύγιο ο Τζον Κέιτζ για τους πειραματισμούς του, διανοούμενοι για εξαντλητικές συζητήσεις, εικαστικοί για να εμπνευστούν.

Τα πρώτα «άγουρα» έργα της παρουσιάστηκαν το 1961 στο Carnegie Recital Hall. Λίγο αργότερα έγινε η πρώτη γυναίκα που έντυσε έργα της με σκόρπια λόγια και ζήτησε από το κοινό την άμεση συμμετοχή του. Χαρακτηριστική της δημιουργία ήταν το «Cut Piece», όπου καλούσε τον κόσμο να κόψει με ψαλίδι κομμάτια από το ρούχο της ώσπου να μείνει εντελώς γυμνή.

1966: έρωτας σε γκαλερί

Με τον Λένον γνωρίστηκαν τον Νοέμβριο του 1966 στην αίθουσα τέχνης «Ιντικα», όπου παρουσίαζε την έκθεσή της «Ημιτελείς πίνακες και αντικείμενα». Ο Τζον ήταν μεταξύ των επισκεπτών, καθώς είχε μεγάλη λόξα με τη ζωγραφική. Ενθουσιασμένος από τα έργα ζήτησε να γνωρίσει τη δημιουργό. Ετσι γεννήθηκε ένας από τους μοιραίους έρωτες στην ιστορία της μουσικής: ανάμεσα σε πίνακες. Η Γιόκο ήταν γι’ αυτόν «η πιο ξακουστή άγνωστη καλλιτέχνιδα του κόσμου». Ούτε αυτή ήξερε πού έμπλεκε. «Δεν είχε ιδέα ποιον είχε απέναντί της. Επρεπε να της εξηγήσω ποιος ήταν ο Τζον Λένον. Την παρότρυνα λέγοντας: «Είναι ένα πλούσιος τύπος. Θα αγοράσει πίνακες, θα δεις», διαβεβαιώνει ο Τζον Ντάνμπαρ, διευθυντής της γκαλερί, ο οποίος ανέλαβε τότε τις συστάσεις. «Είναι ο πιο δυναμικός άνθρωπος που ξέρω. Ο Τζον δεν είχε ποτέ του γνωρίσει τέτοια γυναίκα»».

Εκείνη είχε –σχεδόν- ξεμπερδέψει με δυο γάμους κι είχε γίνει ήδη μητέρα τής Κιότο. Από την άλλη, η σχέση του Τζον με τη Σύνθια (πρώτη του σύζυγος) έπνεε τα λοίσθια. Δεν ήταν άπειρη, είχε φάει τη ζωή με το κουτάλι. Με τον Λένον, βέβαια, τη χόρτασε. Ο τρόπος που πάσχιζε να συνδέσει την τέχνη με τις φιλειρηνικές της ανησυχίες, η μαχητικότητά της, οι πρωτοποριακές –έστω και ακατάληπτες για κάποιους- ιδέες της «κούμπωσαν» με την αυτονομία και τις εναλλακτικές διαδρομές που εκείνος αναζητούσε.

Ζει ακόμα στο Μανχάταν

Στις 20 Μαρτίου του 1969, στα ολόλευκα ντυμένοι, παντρεύονται στο Γιβραλτάρ. Και παρ' όλο που η σχέση τους θα περάσει από χίλια κύματα, η ιστορία έχει γραφτεί. Και την έγραψαν οι δυο τους. Μαζί ήταν στην «κρεβατική» διαμαρτυρία στο «Χίλτον» του Αμστερνταμ, μαζί αποκήρυξαν τον πόλεμο του Βιετνάμ, μαζί πόζαραν γυμνοί στο εξαιρετικό άλμπουμ «Unfinished Music No.1: Two Virgins», μαζί ήταν όταν εκείνος έγραψε το «Give peace a chance», όταν κυκλοφόρησε το μνημειώδες «Imagine», όταν αναστάτωνε την αμερικανική κυβέρνηση με την προκλητική του στάση, όταν βυθιζόταν στα παραισθησιογόνα, όταν παραμέριζε τη μουσική για χάρη της οικογενειακής τους ευτυχίας, όταν ανήμερα των 35ων γενεθλίων του τού χάρισε τον γιο τους Σον, όταν ο Μαρκ Τσάπμαν τού στερούσε βίαια τη ζωή στις 10 Δεκεμβρίου του 1980 έξω από το σπίτι τους στο Μανχάταν.

Σε αυτό το διαμέρισμα μένει ακόμα και σήμερα η Γιόκο. Είναι γεμάτο με έργα της, με ζωγραφιές που απεικονίζουν αυτά τα άχαρα ανθρωπάκια που σχεδίαζε μανιωδώς ο Λένον, με πίνακες του Μαγκρίτ, του Γουόρχολ και με τόνους αναμνήσεις…